Emniyet teşkilatının günümüzde yerine getirmekte olduğu görevler ETK ve PVSK'da genel olarak tanımlanmış olup, yer yer kanuni olarak çeşitlilik göstermektedir. Ancak Emniyet Teşkilatı'nın genel anlamda görev sınırlamasını ETK' da belirtildiği üzere üç ana başlık altında anılabilir, bunlar idari, adli ve siyasi görevlerdir.
2.7.1.Emniyet Teşkilatının İdari Görevleri
Genel kamu düzenine uygun olmayan davranışların gerçekleşmesini önlemek Emniyet Teşkilatı`nın idari görevidir. Toplumda maddi nizamı bozacak hareketleri önlemek, cemiyet içinde nizam ve intizamı muhafaza etmek gayesini takip eden kolluk idari kolluktur. Bu kolluk tamamen idari makamların emri altında bulunmak itibariyle idari kolluk adını taşır ve idari kudretin unsurunu ve vasıtasını teşkil eder (Onar,1966:1096).
PVSK madde 1'e göre; polis asayişi amme, şahıs, tasarruf emniyetini ve mesken masuniyetini korur. Halkın ırz, can ve malını muhafaza ve ammenin istirahatini temin
26
eder. Yardım isteyenlerle yardıma muhtaç olan çocuk, alil ve acizlere muavenet eder. Kanun ve nizamnamelerinin kendisine verdiği vazifeleri yapar (PVSK madde 1).
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi Emniyet Teşkilatı gerektiğinde diğer kanunlarda belirtilen görevleri ifa etmekle mükelleftir. Polisin idari görevleri arasında yer alan trafik hizmetleri de bir iç güvenlik hizmeti olarak anılmaktadır. 18 Mayıs 1953 tarihinde yürürlüğe giren Karayolları Trafik Kanununun üçüncü maddesinde, karayollarında trafiğin tanzim ve murakabesinin bölge ve il trafik zabıtasınca yapılacağı hükmü getirilmiştir. Ardından gerekli oluşumlar tamamlanarak günümüzde trafik polisleri ve jandarma trafik ve yardımcı kolluk olarak anılan olan belediye zabıtası arasında ülkemiz trafik hizmetleri idari bir hizmet olarak yerine getirilmektedir.
Belirtilmesi gerekir ki uzmanlık alanı olarak, polis, trafik hizmetlerini yerine getiriyor olsa da PVSK madde 4’de belirtildiği şekilde: Polis, görevli bulunduğu mülki sınırlar içinde, hizmet branşı, yeri ve zamanına bakılmaksızın, bir suçla karşılaştığında suça el koymak, önlemek, sanık ve suç delillerini tespit, muhafaza ve yetkili zabıtaya teslim etmekle görevli ve yetkilidir. Bu madde hükmü gereğince bir suça müdahale eden polise karşı işlenen suçlar görevli memura karşı işlenmiş suç; müdahalede bulunan polisin işlediği suçlar ise görevli memurun işlediği suç sayılır. Kısacası polis bu yönde görev yapmak zorundadır, belli bir hizmet konusuyla ilgilense de emniyete ilişkin tüm konularla yükümüdür.
2.7.2.Emniyet Teşkilatının Adli Görevleri
Emniyet teşkilatı adli konularla ilgili olarak görevlerini yerine getirirken Emniyet Teşkilatı Kanunu'nun ilgili kısmında belirtilen adli işlerle ilgili soruşturma sürecinden kovuşturma evresine gelininceye kadar ve ardından gerekli olan zamanlarda, adli yargı erkinin emirleri doğrultusunda ve kanunlarda belirtilen esaslar çerçevesinde, yapılan işlemler adli polis tarafından gerçekleştirilir, esasına göre hareket eder.
ETK madde 9'a göre Adli polis; asgari tam teşekküllü bir polis karakolu bulunan yerlerde, adli işlerle uğraşmak üzere Emniyet Umum Müdürlüğünce kadrodan ayrılan bir kısımdır. Tam teşekküllü bir kadrodan daha az kuvvette olan polis teşekküllerinin tamamı veya bir kısmı adli polis olarak tefrik edilebilir. Bununla birlikte madde 10'da
27
Adli Polis toplu olarak veya mıntıkalara ihtiyaç nispetinde tevzi edilmiş bir halde bulundurulur, adli polis, adli tahkikat vazifeleri haricindeki hizmetlerde, mafevklerinin emrindedir, denilmektedir (ETK madde 9).
Ayrıca kanunda adli polisin görevini yerine getirmek amacıyla yapacağı çalışmalarla ilgili olarak tanımlamalar yapılmıştır. Bunlar ETK madde 12'de Adli işlere müteallik tahkikat; salahiyetli adli otoritelerin direktifleri altında ve kanunlarına tevfikan yalnız adli zabıtaya yaptırılır. Polis teşkilatı yapılmayan yerlerde teşkilat yapılıncaya kadar adli polis vazifeleri diğer zabıta tarafından yapılır. İdari zabıta adli zabıtaya icabında veya Cumhuriyet Müddeiumumisinin talebi üzerine yardımla mükelleftir (ETK madde 12). İdari polis adli zabıta vazifesini tahrik eden herhangi bir hal karşısında kaldığı takdirde bir taraftan adli zabıta vazifesini ifa etmekle beraber, diğer taraftan adli zabıtayı haberdar eder ve adli zabıta gelince işi ona devreder. Adli zabıta vazifesini gerek aslen ve gerek yardım suretiyle gören zabıta memurları hakkında bu vazifeden mütevellit suçlardan dolayı CMK’ya göre takibat yapılır.
PVSK'ya göre polis adli görevini, işlenmiş bir suçla ilgili olarak CMK ve diğer kanunlarda yazılı şekilde yerine getirmektedir. Adli görev olarak yerine getirmekle mükellef olduğu görevleri ise polisin PVSK ek madde 6'da belirtilmiştir; Polis, bu maddede yazılı görevlerinin yanında, Ceza Muhakemesi Kanunu ve diğer mevzuatta yazılı soruşturma işlemlerine ilişkin görevleri de yerine getirir.
Polis, bir suça ilişkin olarak kendisine yapılan sözlü ihbar ve şikâyetleri ve görevi sırasında öğrendiği suça ilişkin bilgileri yazılı hale getirir. Edinilen bilgi, alınan ihbar, şikâyet üzerine veya kendiliğinden bir suçla karşılaşan polis, olay yerinde kişilerin ve toplumun sağlığına, vücut bütünlüğüne veya malvarlığına zarar gelmemesi ve suçun delillerinin kaybolmaması ya da bozulmaması için derhal gerekli tedbirleri alır. Bir suç işlendiği veya işlenmekte olduğu bilgisini edinen polis, olay yerinin korunması, delillerin tespiti, kaybolmaması ya da bozulmaması için acele tedbirleri aldıktan sonra el koyduğu olayları, yakalanan kişiler ile uygulanan tedbirleri derhal Cumhuriyet savcısına bildirir ve Cumhuriyet savcısının emri doğrultusunda işin aydınlatılması için gerekli soruşturma işlemlerini yapar. Yapılacak araştırma sonunda edinilen bilginin bir kabahate ilişkin olduğu hallerde, konu araştırılarak gerekli yasal işlem yapılır veya yapılması sağlanır. Olay yerinde göreviyle ilgili işlemlere başlayan
28
polis, bunların yapılmasına engel olan veya yetkisi içinde aldığı tedbirlere aykırı davranan kişileri, işlemler sonuçlanıncaya kadar ve gerektiğinde zor kullanarak bundan men eder. Polis suçun delillerini tespit etmek amacı ve Cumhuriyet savcısının emriyle olay yerinde gerekli inceleme ve teknik araştırmaları yapar, delilleri tespit eder, muhafaza altına alır ve incelenmek üzere ilgili yerlere gönderir. Olay yeri dışında kalan ve o suça ilişkin delil elde edilebileceği yönünde kuvvetli şüphe sebebi bulunan konut, işyeri ve kamuya açık olmayan kapalı alanlarda yapılacak işlemler için Ceza Muhakemesi Kanununun arama ve el koymaya ilişkin hükümleri uygulanır. Polis, olaydaki failin, gözaltına alınan şüpheli ile aynı kişi olup olmadığının belirlenmesi bakımından zorunlu olması halinde, Cumhuriyet savcısının talimatıyla teşhis yaptırabilir. Tanıklıktan çekinebilecek olanlar, teşhiste bulunmaya zorlanamaz. İşleme başlanmadan önce, teşhiste bulunacak kişinin faili tarif eden beyanları tutanağa bağlanır. Teşhis işlemine tâbi tutulan kişilerin birden fazla ve aynı cinsten olması, aralarında yaş, boy, ağırlık, giyinme gibi görünüşe ilişkin hususlarda benzerlik bulunması gerekir. Teşhis için gerekli olması halinde, şüphelinin görünüşü ile ilgili gerekli değişiklikler yapılabilir. Teşhis işlemine tâbi tutulan kişilerin her birinde, teşhis sırasında bir numara bulundurulur. Teşhiste bulunan kişi ile teşhis işlemine tâbi tutulan kişilerin birbirini görmemesi gerekir. Teşhis işlemi en az iki kez tekrarlanır ve teşhiste bulunması istenen kişiye, şüphelinin teşhis edilecek kişiler arasında yer almıyor olabileceği hatırlatılır. Teşhis işlemine tâbi tutulan kişilerin, bu işlem sırasında birlikte fotoğrafları çekilerek veya görüntüleri kayda alınarak soruşturma dosyasına konur. Şüphelinin fotoğrafı üzerinden de teşhis yaptırılabilir. Ancak tek bir fotoğraf veya aynı kişinin farklı fotoğrafları üzerinden teşhis yaptırılamaz. Değişik kişilerin fotoğraflarının aynı büyüklük ve özellikte olmaları gerekir. Teşhis işlemi tutanağa bağlanır.
2.7.3.Emniyet Teşkilatının Siyasi Görevleri
Emniyet Teşkilatı Kanunu'nu madde 9' a göre Siyasi polis, Devletin umumi emniyetine taalluk eden işlerle mükellef olan kısımdır. Adli polislik vazifesinde olduğu gibi, siyasi polislikle ilgili kısımda, kanunda açık bir biçimde sırlama bulunmamaktadır.
Siyasi polise ait görevler genellikle, devletin emniyeti ile ilgili olması ya da olmaması yönünden ayrım göstermektedir. Belirli bir suçun işlenmesi durumunda,
29
siyasi polis vazifesini; adli polisin görevi yönünden yerine getirmekle mükellef olduğu usuller çerçevesine yerine getirir (ETK madde 9).