Koku: İyi bir silajda taze ve hoş bir asit kokusu hissedilir 2 Tat: Tadı güzeldir, acı ve keskin değildir.

3. Küflenme ve çürüme yoktur. Yapışkanlık ve kayganlık söz konusu değildir.

4. Bir örnek görünümdedir. Rutubet ve renk değişikliği yoktur. Genelde yeşil veya kahverengimsi renk hakimdir. Koyu kahve rengi aşırı ısınmanın göstergesidir. Siyah renkli silajlar çürümüştür. Böyle silajların hayvanlara yedirilmesi sakıncalıdır.

5. İyi bir silaj yemi hayvanlar tarafından sevilerek tüketilir.

Silodan yem alınması esnasında dikkat edilecek noktalar:

Silo çukurunun kapatılmasından 40-45 gün sonra silaj olgunlaşmış olur. Bu tarihten itibaren artık silaj hayvana yedirilebilir. Yedirme süresi doğal yeşil yemlerin bulunmadığı kış ve ilkbahar aylarında olmak üzere yılda ortalama 200 günü bulabilir. Silaj yemi açılmadan önce, silo çukurunun açılması uygun görülen tarafının üstü topraklarından iyice arındırılmalı ve sonra silajın örtüsü kaldırılmalıdır. Açılma işlemi dar alanda yapılmalıdır. Silaj yeminin bozulmasını engellemek için bir tarafından her gün yaklaşık 10 cm kalınlığında dilim şeklinde yukarıdan aşağıya diklemesine bir parça çıkarılır. Eskiden silaj dirgen, bel gibi aletler

49

ülkelerde silajın kesilerek alınması, taşınması ve hayvanlara yedirilmesi tamamen özel makinalar ve aletlerle yapılmaktadır. Önemli olan alınırken silaj arasına hava girişinin mümkün olduğunca önlenmesidir.

Silajın hayvan beslemede kullanımı:

Silajda nitrojenli maddeler ve proteinler bakteriyel olarak parçalandığı için protein tabiatında olmayan azotlu bileşikler halindedir. Oluşan organik asitlerden dolayı silajın ham yağ oranı ve ham yağın sindirilme derecesi artmıştır. Azotsuz öz maddeler kolay eriyebilir karbonhidratların kullanılması nedeniyle azalmıştır. Bundan dolayı ham selüloz miktarı artmıştır. Mineral madde içeriği eğer su kaybı, yağmur gibi etkilere maruz kalmışsa pek değişmez. Yine silaj yemi iyi hazırlanmışsa vitaminler bakımından da herhangi bir kayıp oluşmaz.

Silaj yemleri lezzetlidir, kısa bir alıştırma döneminden sonra hayvanlar tarafından iştahla tüketilir. Süt ineklerine sağımdan sonra 15-20 kg, kurudakilere daha az, düvelere 5-10 kg, besi sığırlarına 15-20 kg, danalara 10-15 kg, atlara 6-15 kg, koyunlara 2 kg/100 kg CA miktarında verilir.

Silajın avantajları:

1. Büyük işletmeler için düşük maliyetli bir yemdir.

2. Besin maddeleri kaybı daha azdır. Ör. Çayır silajları yem değerinin % 85‟ini korurken, en iyi şartlarda üretilmiş çayır kuru otunda bu oran % 80, uygun olmayan şartlarda üretilenlerde ise % 60‟dır. Silajlar kuru ota göre ham protein, bazı vitaminler özellikle karoten ve bilinmeyen faktörler bakımından daha zengindir. Besin maddeleri oranı değişmeksizin çok uzun süre saklanabilir.

3. Kötü hava şartlarında en iyi saklama metodudur. 4. Lezzetlidir, hayvanlar tarafından iştahla tüketilirler. 5. Yangın tehlikesi yoktur.

6. Sürekli yeşil yem kaynağıdır, kışın sulu yem elde etmenin en ucuz yoludur. 7. Silolama sırasında bazı toksik maddeler de toksifiye olur.

8. Depolamada fazla yer işgal etmez. Kuru madde baz alındığında birim alanda kuru ota göre daha fazla silaj yemi depolanabilir.

9. Hafif laksatif etkisi vardır, ahır temizliği kolaydır.

10. Bitkinin bütün kısımları silolandığı için hayvanlar tarafından bu kısımların hepsi tüketilir, dolayısıyla kaba ve saplı kısımların artırılması ve yem israfı önlenmiş olur.

11. Silajlık materyal erken hasat edildiği için arazi daha erken boşaltılır ve ikinci bir ürün elde etme imkanı doğar. Ayrıca mısır sapları ile birlikte hasat edildiği için mısır kurdu hastalığının yayılması önlenir, yine yabanı otların gelişmesi kontrol altına alınabilir. 12. Bazı yan ürünlerin bozulmadan saklanabilmesi için en uygun ve ekonomik yöntemdir.

50

Silaj yemi ile beslemenin, merada beslemeye göre bazı avantajları vardır. Bunlar; - bölme ve gölgelik gerektirmez,

- birim alandan daha fazla kaba yem elde edilir, - bitki optimum olgunlukta hasat edilir,

- bir örnek yem elde edilir,

- gaz ve şişkinlik olayları çok azdır,

- hayvan daha yakından kontrol edilir, tüketilen miktar bellidir,

- toprağın üst tabakasında hayvanların gezinmesine bağlı olarak ortaya çıkan kayıplar azalır.

Silajın dezavantajları:

1. Özel ekipman ve silo ister. Küçük çiftlikler için maliyeti artırır.

2. Kuru yemlere göre 2-3 kat daha ağır olması ekipman olmadığı taktirde işçiliğin artmasına sebep olur.

3. Vitamin D düzeyi kurutulmuş yemlere göre daha azdır. 4. Taşınması ve satılması oldukça zordur.

Mısır Silajı

Mısır silajı süt sığırcılığı ve besicilikte önemli bir kaba yemdir. Normal koşullara göre hazırlanmış mısır silajının 3.5 kg‟ı, besin maddeleri bakımından yaklaşık bir kg‟lık yemlik arpaya eşdeğer sayılır.

Mısır silajı sığır besiciliğinde protein ve mineral takviyesi ile tek başına kullanılabilir. En iyi silaj mısır bitkisinden elde edildiğinden, silaj yapmak amacıyla ekilen mısırın ayrı bir yeri vardır. Ancak mısır silajının tek dezavantajı protein oranının düşük olmasıdır. Silajlık mısır dane mısırın iki katı sıklıkta, iklim koşullarına ve arazi durumuna göre, ya sadece tek ürün, ya da arpa, buğday gibi tahıl hasadından sonra, ikinci ürün olarak ekilir. Silajlık mısırın hasat zamanının tespitinde dane durumu belirleyici kriterdir. Mısır danesinde süt olum devresinin bitip, sarı olum devresinin başladığı devre, hasat dönemidir. Bu devrede, danenin üst kabuğu biraz sertleşmiş olup, içi daha yumuşak ve sütlüdür. Ayrıca sürenin ilerlemesiyle bitkinin protein oranı azalırken selüloz oranı artacağından hasatda geç kalınmamalıdır. Hem silajın kaliteli olması, hem de dane kaybının olmaması amacıyla mısırın hasadında bitkiler tümüyle silaj makinasıyla alınıp parçalanmalıdır. Ancak dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan biri de çukurda yapılan silajın bir an önce tamamlanarak üzerinin kapatılmasına özen gösterilmesidir.

Mısır Sapı ve Kapçık Silajı

Dane hasadı için ekilen mısırın koçanları hasat edildikten sonra arta kalan sapların besin değeri çok düşüktür ve kuruma sırasında yapraklar döküldüğü için daha da düşer. Bu

51

sapları koçan hasadından hemen sonra (nem oranı %30 dolayında iken) biçip silaj makinasında parçaladıktan sonra, bir miktar tahıl kırması veya melas ilavesiyle kolay

fermente olabilir karbonhidrat miktarını artırarak ve su ilavesiyle nemini %60-65‟e çıkararak silaj çukuruna sıkıştırarak doldurduğumuzda çoğu kere ziyan olan bu tarım artığından iyi bir kaba yem elde edebiliriz. Kapçıklar da iyice parçalanarak silajlanabilir.

YeĢil ot ve Yabani ot Silajları

Çayır ve mera otları, yonca, korunga gibi yem bitkileri çiçeklenme devresinde iken biçilip kıyılmak ve iyice çiğnenerek sıkıştırmak suretiyle silaj çukurlarına doldurulup üzerinin kapatılması şarttır. Yeşil ot silajları içine arpa kırması (1 ton yeşil ot için 70 kg) veya mısır kırması eklendiğinde mısır silajına yakın besin değerlerine sahip bir silaj elde edilebilir.

Pancar yaprağı Silajı

Pancar yaprağının su oranı çok yüksek olduğu için, silaj yapılacak çukurun veya düzlüğün tabanında 20x20 ebadında ve ızgaralı bir akıntı kanalı bulunmalıdır. Aksi takdirde silaj su içinde kalarak bozulur. Dip suları hayvanların zehirlenmesine neden olabilir (pancar yaprakları nitrat ve nitrit içerir). Yaprakları parçalamaya gerek yoktur. Yapraklar kesik pancar başları ile birlikte olduğu gibi silajlanabilir. Yaprakların fazla topraklı ve çamurlu olmamasına dikkat edilmelidir. Silajı sıkıştırmaya, melas veya tahıl kırması eklemeye gerek yoktur.

Arpa+yulaf+Fiğ karıĢımı Silajı

%40 arpa, %30 yulaf ve %30 fiğ tohumundan ibaret karışım bölge için uygun olan bir mevsimde (genellikle sonbahar) ekilir. Danelerin süt olgunluğu devresinde biçilerek silaj makinasında 2-3 cm boyunda parçalanır ve aynen mısır silajında olduğu gibi silajlanır. İçine herhangi bir ilaveye gerek yoktur. Çok mükemmel bir silajdır. Sadece mineral ilavesiyle tek başına ineği beslemek mümkündür.

Bezelye kabuğu Silajı

Bezelye ve diğer bakliyatları işleyen konserve fabrikalarının artığı olan posaları silaj yaparken %3-6 oranında melas veya hububat kırması karıştırılmalıdır. Bezelye posasının silaj makinasında parçalamaya gerek yoktur.

Patates yaprağı Silajı

Patates yaprakları “solanin” isimli zehirli alkoloid içerdiğinden hayvanlar bu bitkinin sap ve yapraklarını fazla yemezler. Oysa hasattan çok kısa bir süre önce toplanacak olan sap ve yapraklar silaj makinasında parçalanarak silajlanacak olursa çok değerli ve zararsız bir yem maddesi elde edilir. Bu silajı doldururken %3-5 oranında melas eklenmesi gerekir.

Saman Silajı

Samanları silaj haline getirerek sindirilme oranlarını birkaç kat artırarak besin değerini yükseltmek mümkündür. 10 tonluk bir saman silajının bileşimi şöyledir:

Saman 6.000 kg (%60) Melas 3.000 kg (%30) Arpa kırması 250 kg (%2.5) Yemlik üre 50 kg (%0.5)

52 Su 700 litre (%7)

Silajı yapılacak samanın miktarına göre, belirtilen oranlar dahilinde bütün silaj

katkıları hazır edilir. Önce melas ılık su ile sulandırılarak akışkan hale getirilir. Saman kat kat serilerek, her defasında yukarıda bildirilen oranlara uygun miktarlardaki melas, arpa kırması ve üre serpilerek traktörle çiğnenir. Doldurma işlemi tamamlandığında naylon örtü ile örtülüp üzeri toprakla kapatılır. Saman silajının olgunlaşma süresi 3.5-4 aydır.

Kuru Madde Oranı Yüksek Silajlar (Haylaj):

Genellikle çayır veya baklagil otlarından yapılır. Silolamadan önce bitkiler soldurularak nem oranı % 40-55‟e düşürülür. Yapımı, depolanması ve hayvan beslemede kullanılması aynı silajdaki gibidir. Sadece kuru madde miktarı daha yüksektir. Uygun

şartlarda yapılmış haylaj hoş bir aromaya ve lezzete sahiptir. Kaliteli bir yemdir. Özellikle süt ineklerinde gittikçe artan bir kullanım alanına sahiptir. Besleyici değeri bitkinin hasat

zamanındaki büyüme dönemine ve kuru madde miktarına bağlıdır. Haylaj yapımında başarının temeli silodaki hava giriş çıkışının önlenmesidir. Bu nedenle gaz sızdırmayan siloların kullanılması daha uygundur.

Broyler DıĢkısı + Mısır Silajı

Günümüzde broyler dışkısının mısır tanesiyle karıştırılarak silajı yapılmaktadır. Bu şekilde dışkıda bulunan patojenler elimine edilmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

4. Bilal, T. ve Abaş, İ., (1994) Silaj yapımı ve silajın önemi. Marmara‟da Tarım. 68, 38-42 5. Çoşkun, B., Şeker, E., İnal, F., (1994) Hayvan Besleme. Selçuk Üniversitesi Veteriner

Fakültesi Yayın Ünitesi-Konya

6. Ergün, A., Tuncer, Ş.D., Çolpan, İ.,Yalçın, S., Yıldız, G., Küçükersan, M.K., Küçükersan, S., Şehu, A., (2002) Yemler Yem Hijyeni ve Yem Teknolojisi. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı, Ankara 7. Keser, O. ve Bilal, T., (2004) Hayvan beslemede broyler dışkısının kullanılması. 8. Şenel, H.S., (1993) Hayvan Besleme. Gür-ay matbaası, İstanbul

190

Mikroorganizma Sayısına Göre Yem Hammaddelerinin Tazelik veya Bozulmuşluk Derecelerinin Tespiti İçin Norm Değerleri

I II III Yem Hammaddeleri Bakteri milyon/g Mantar bin/g Bakteri milyon/g Mantar bin/g Bakteri milyon/g Mantar bin/g

Kan unu, et unu, et-kemik unu,

kemik unu 1 10 1 – 4 10 – 40 4 40

Balık unu 2 20 2 – 5 20 – 50 5 50

Tahıllar (mısır hariç)

diğer tane yemler, kepek 6 80 8 – 10 80-200 10 200

Tane mısır 4 50 4 – 8 50-100 8 100

Değirmencilik kalıntıları (razmol,

bonkalit vb.) 3 40 3 – 6 30 – 80 6 80

Yağ sanayii kalıntıları

(soya fas. küsp. hariç) 2 50 2 – 4 50-100 4 100 Soya fasulyesi küsp. 1 20 1 - 4 20-80 4 80

I. Genel olarak tazeleği bozulmamış, yedirilebilir (normal mikroorganizma sayısı)