Klaslama ve Sörvey/Denetleme Kuruluşları

1912 yılında Titanic isimli İngiliz bandıralı yolcu gemisinin, Kuzey Atlas Okyanusunda batması sonucu 1503 kişi hayatını kaybetmiş ve faciadan 2 yıl sonra 1914’te Londra’da toplanan denizci devletler, bu olaydan önemli dersler çıkarmışlardır. Denizde Can Emniyeti Sözleşmesi SOLAS (Safety of Life at Sea), bu olay üzerine toplanan denizci devletler tarafından ilk olarak 1914 yılında hazırlanmış olup, gemilere uygulanmak üzere başlangıç düzeyinde emniyet tedbirlerini içermektedir. 1929, 1948, 1960 ve son olarak 1974’te versiyon değiştiren SOLAS sözleşmesinin, günümüzde sözleşmeye tabi tüm ülkeler tarafından kabul edilen ve SOLAS 74 olarak anılan 5. Versiyonu uygulanmakta; Uluslararası Denizcilik Örgütü’nün düzenli olarak yaptığı ve olağandışı gelişmelere müteakiben gerçekleştirdiği toplantılarda da revize edilerek yenilenmeye devam etmektedir185

. Kısaca IMO olarak anılan Uluslararası Denizcilik Örgütü, Titanic faciası sonrasında toplanmaya başlayan denizci devletlerin başlattığı bir yapılanma olup; 1948 yılında Cenevre’de yapılan uluslararası konferansta, çeşitli devletlerin deniz emniyeti konusunda bütünleşik bir yapının kurulması gerektiği önerisi ile ilk olarak Devletlerarası Denizcilik Danışma Teşkilatı (IMCO: Inter-govermental Maritime Consultative Organization) ismi ile kurulmuştur. IMO (IMCO)

184

http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/06/20150628-3.htm (erişim tarihi: 18.08.2016).

185_{http://www.imo.org/en/KnowledgeCentre/ReferencesAndArchives/IMO100YearsaftertheTitanic/Documents/}

Sözleşmesi 1958 yılında yürürlüğe girmiş ve örgüt 1982 yılında IMO ismini almıştır. IMO sözleşmesinin 1958’de yürürlüğe girmesi sonrasında örgüt, denizciliğin en önemli konusu olan “emniyet” alanında çalışmaya başlayarak, SOLAS’ın 1960 yılı versiyonu oluşturulmuştur. 1973 yılında ise; 1978 yılında değiştirilen ve kısaca MARPOL 73/78 ismiyle anılan; emniyetle beraber diğer en önemli amaç olan denizleri kirlilikten koruma kapsamında Gemi Kaynaklı Deniz Kirliliğinin Önlenmesine Dair Uluslararası Sözleşmeyi düzenlemiştir186

. IMO, Uluslararası Denizcilik Örgütü’nün görevi ve rolü şu şekilde tanımlanmıştır:

“Birleşmiş Milletler’in uzmanlaşmış kurumu olarak; emniyetli, güvenli, çevreye uyumlu, etkin ve sürdürülebilir denizciliği işbirliği ile desteklemektir. Bu; deniz emniyeti, güvenliği, seyir etkinliği ve gemi kaynaklı kirliliğin kontrolü ve önlenmesine ilişkin uygulanabilir yüksek standartları benimsemekle birlikte, ilgili yasal konuları ve dünya çapında tek tip (standart) uygulamaları amaçlayan etkin IMO uygulamalarını dikkate alarak başarılacaktır”187.

IMO, bayrak devleti olarak anılan 171 üye ve 3 ortak üye (associate member) devletin oluşturduğu bir yapıdır188

. Türkiye Cumhuriyeti de, IMO’ya 1958 yılında üye olmuş ve hâlihazırda iki yılda bir seçilen ve 40 üyenin oluşturduğu konseyde “c” kategorisinden (diğer kategorilerde yer almayıp deniz taşımacılığı veya seyre ilgisi olan ve tüm dünya coğrafyasını temsil edebilecek 20 devlet) yer almaktadır189. IMO’ya üye bayrak devletler, sicili altında bulunan gemilere, gemi işleticilerine ve ülkede faaliyetler gösteren özellikle uluslararası trafiğe açık limanlara imza attıkları uluslararası sözleşmelerin gerekliliklerini ve IMO tarafından alınan kararları ve uygulamaları uygulatmak ile yükümlüdür. Bu doğrultuda kuralların uygulanıp uygulanmadığının kontrolü, yapılan denetlemeler ile mümkündür. Bayrak devletleri, bu kapsamda devletin bir birimi olarak denizcilik konuları ile uğraşan bir yapılanma oluşturmak durumundadır. Bu yapılanmalar, merkezlerde ve/veya liman bölgelerinde devletin yetkili organı olarak sektördeki payını almaktadır.

Bayrak devletinin tescili altında bulunan tüm gemilerin, donanım ve ekipmanlarının, inşasından seyir ömrünü tamamlayıncaya kadar geçirdiği tüm süreçte denetlemelerini ve belgelendirmelerini yapmak; ayrıca gemiadamları, gemi işleticileri, limanlar gibi birimlerinin denetlenmesi ve yeterliliklerinin belgelendirilmesi uzmanlık ve iş gücü gerektiren bir konudur. Bu konuda bayrak devletleri, konu hakkında uzmanlığına güvendiği güvenilir kuruluşları yetkilendirebilir.

186 _{http://www.imo.org/en/About/HistoryOfIMO/Pages/Default.aspx (erişim tarihi: 17.08.2016).} 187 _{http://www.imo.org/en/About/HistoryOfIMO/Pages/Default.aspx (erişim tarihi: 17.08.2016).} 188

http://www.imo.org/en/About/Membership/Pages/Default.aspx (erişim tarihi:18.08.2016).

189 _{http://www.imo.org/en/About/Membership/Pages/MemberStates.aspx (erişim tarihi:18.08.2016);}

IMO kurallarına göre taraf devletlerce yetkilendirilen ve IMO tarafından da yetki kapsamıyla birlikte ilan edilen veya bölgesel birlikler tarafından oluşturulan komisyonlarca, uluslararası kriterlere göre yetkilendirilen ve/veya kabul edilen ve kabul edildiği ilan edilen kuruluşlar “Tanınmış Kuruluş”; idare adına, idarenin belirleyeceği konularda, ulusal ve uluslararası kurallar ile yükümlülükler çerçevesinde, sörvey yapma ve sertifika düzenleme konusunda yetkilendirilen kuruluşlar ise “Yetkilendirilmiş Kuruluş” ismiyle anılır190_.

Klas kuruluşları, bazı güvenlik kuruluşları ve diğer denetçi kuruluşlar sektörde denetlemeye duyulan bu zorunlu ihtiyaç sebebi ile devletler tarafından tanınarak ve yetkilendirilerek sektördeki yerlerini almaktadır. Klas kuruluşlarının yanı sıra çeşitli denetleme kuruluşları, denizlerde can güvenliği ve deniz kirliliğini önlemek için; gemilerde bulunan can kurtarma araç gereçleri, haberleşme cihazları, yangın söndürme sistemleri, genel sağlık/temizlik, medikal yeterlilik ve yapısal konular gibi belirlenmiş konularda denetlemelerini ve/veya bakım/onarım faaliyetlerini gerçekleştirerek uygunluk belgeleri düzenleme konusunda hizmet sunmaktadırlar.

Bayrak devletleri alt birimleri ve yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığı denetlemelerini gerçekleştirmektedir. Devlet ayni zamanda liman devleti konumunda ise ek bir güvenlik ağı olarak oluşturulan Liman Devleti Kontrolleri kapsamında limanlarına gelen gemileri denetleme yükümlülüğü bulunmakta, bunu da limanlarında oluşturduğu sörvey kurulları aracılığı ile gerçekleştirmektedir.