Klarnet Konçertosu İkinci Bölüm:

Şekil 7. Ö. 1-4

İkinci bölüme klarnet, ince ses bölgesindeki do notasıyla başlamaktadır. Dördüncü ölçüden itibaren orkestrada yaylılar ve timpani, klarnete eşlik eder. Besteci bu pasajların molto vibratolu (titreşme-yalpa) çalınmasını istemiştir. Vibrato, sesin

39

aşağı yukarı dalgalanması hareketinin sık olarak tekrarlanmasıdır. Aslında klarnette çok sık kullanılmayan vibrato, bazen yorumcuya bağlı olarak (besteci yazmasa bile) bazen de bu konçertoda da olduğu gibi bestecinin istemesi üzerine yapılır. Böylece müzikte istenen etki çok çarpıcı şekilde ortaya çıkar. Zaten besteci aynı zamanda buranın espressivo (duygulu, içten) çalınmasını istemiştir. Bu yüzden vibratolu çalmak espressivo etkisini arttıracaktır.

İkinci bölümün girişindeki ilk dört ölçüde, bazı notaların üstünde aksan görülmektedir. Ve besteci burada nüans olarak mezzoforte istemiştir. Dolayısıyla buradaki aksanları yaparken dikkat edilmesi gereken nokta, espressivo etkisinden çıkmadan tatlı ve hatta yumuşak aksan yapmaktır. Bu aksanları yaparken dil ile değil aslında nefes ile artiküle ederek çalınması daha doğru olur.

Buradaki ince sesleri çalmak iyi kondisyon gerektirmektedir. Dudak ve çene kaslarını kuvvetlendirmek için tiz seslerde uzun ses çalışılması önerilir.

Şekil 8. Ö. 5-16

Ö. 5-16: Bu ölçüler arasında tekrarlanan pasajlarda, bestecinin istediği etkiyi çıkarmak için yazılan crescendo ve decrescendonun iyi bir şekilde çalınması gereklidir. Uzun ses çalışmasını özellikle bu tiz notalarda, pianissimodan fortissimoya ve tekrar pianissimoya dönerek çalışmak, kontrolü sağlamlaştırır.

40

Ö. 7: Burada gelen üçlemede notaların geçişinde problem yaşamamak için piyano nüansında gam çalışmasını, üçüncü oktava kadar çıkarak çalışmak son derece faydalı olacaktır. Böylece dudak kondisyonu da mükemmel hale gelecektir. Gamları metronomla beraber yavaş tempoda çalışmak, bu pasajlarda ki tiz sesleri çalarken nota geçişlerinde kopukluk yaşanmamasını sağlayacaktır.

Ö. 8-16: Solo klarnetin tiz dizisel pasajlarının üzerinde tahtalar ve bakırlar da müziğe katılmışlardır. Tahtaların 8. ölçüdeki onaltılık pasajı bakırların 9. ölçüde dörtlüklerle cevap vermesiyle karşılanmaktadır. 9. ölçünün son vuruşundan 11. ölçüye kadar tahtalardaki I. Klarnet, solo klarnetin partisini oktav aşağıdan katlamaktadır. Bunun nedeni, solo klarnete ses yoğunluğu katmak olarak değerlendirilebilir. 12. ölçüden 15. ölçüye kadar yaylılar ve tahtalar, bölümün başından itibaren kesintisiz süregelen timpani ile birlikte duyulmaktadır. 15.-16. ölçüler, bakırların da eklenmesiyle tutti bir pasaja dönüşür.17 ve 18. ölçüler yaylılarda geçiş pasajı gibi duyulmaktadır.

Şekil 9. Ö. 10-26

Genel olarak “bekleyiş” kavramının anlatıldığı ikinci bölümün 6/8 ölçü sayısındaki ikinci kısmı viyolonsel ve kontrbas pizzicatolarının üzerinde arptaki arpejli eşlik karakteri ile solo klarnetin legato karakterli teması ile başlamaktadır. Müziğin genel karakterinde önemli ölçüde farklılaşma söz konusudur. Bu kısım anıların

41

hatırlandığı, insanlığın yokluktan var olduğunun hatırlandığı, aslında kötülük güçlü görünse de her zaman iyiliğin kazanacağının yansıtıldığı kısımdır.

Ö. 18-22 arası bir cümle, sonrasında gelen dört ölçü ayrı bir cümle olarak düşünülmeli ve 22. ölçünün son sekizliğinden önce nefes alınmalıdır. Bu ölçüler arası tamamen bağlı çalınmalıdır. Melodik ve lirik olan bu ölçüler, klarnetin en güzel tınlayan ses bölgesindedir. Bu etkinin daha çok çıkması için üflerken sıcak nefes vermeyi denemek, lirik olan melodiyi ve klarnetten çıkan tınıyı daha koyu yapacaktır. Ö. 22-26: 26. ölçüde gelen oktavlı la seslerinde, klarnetin orta ses bölgesinde olan la notasını pozisyon olarak kapalı almak gerekmektedir. Hem entonasyonda sıkıntı yaşanmaz hem de oktav atlamalı notalar olduğu için seslerin geçişinde kopukluk yaşanmaz.

Bütün olarak bu on ölçüyü mezzofortenin dışına çıkmadan üflemek gerekmektedir.

23. ölçüden itibaren tahta nefesli grubundaki solo icracılar kontrpuantal bir yapılanmayla solo klarneti desteklerken 26. ölçüye ulaşırlar. 6/8’in başlangıcından buraya kadar olan kısımda timpani sessizliğe bürünmüşken 26. ölçüden itibaren timpani tekrar varlık gösterir. Aynı zamanda yaylılar bu noktadan itibaren solo klarnetin lirik temasını, 26. ölçüdeki çıkıcı otuz ikilik pasajla devralırlar. 29. ölçüde solo klarnet, birinci kemanlarla aynı oktavda unison olarak temayı seslendirir.

42

Şekil 10. Ö. 29-42

Ö. 29-30: İki ölçülük cümle, birinci kemanlarla unison olduğu için entonasyona dikkat etmek gereklidir. İnce ses bölgesinde uzun ses çalışması yapılmalıdır. Sonrasında gelen onaltılıklara sağlam başlamak için iyi bir nefes alınmalıdır.

Ö. 31-34: Dört ölçü tekrar eden onaltılık ölçüleri metronomla çalışmak, orkestrayla beraber çalarken, tempoyu çekmeden, tam birliktelik açısından fayda sağlayacaktır. Bu pasajda solo klarnete sadece yaylılar eşlik etmektedir.

Ö. 32: Buradaki mi sesinden dokuzlu yukarı çıkan fa sesine geçişte, farklı birkaç pozisyon kullanılabilinir. Ama en uygunu kapalı olmayan, açık pozisyonda almak, sesin temiz çıkmasını sağlayacaktır. Bestecinin yazdığı ters bağlar bize çalmada kolaylık getirmektedir.

Ö. 35-42: Tüm vurmalılar ve piyanonun da dâhil olduğu bu ölçüler arası tutti pasajdır. Solo klarnetin seslendirdiği ana tema flütte bir oktav yukarıdan, birinci kemanda unison olarak seslendirilmekte, böylelikle bu temada ses yoğunluğu arttırılmaktadır. Bu ölçüler arasında solo klarnette müzikteki cümleyi bölmemek için hiç nefes almadan çalınmalıdır.

43

Ö. 39-40: Burada kendini tekrar eden aynı notalar, üzerinde bağ varmış gibi hiç ayırmadan çalınmalıdır. Bunun için üflerken havayı hiç kesmeden sadece ufak dil atışları yaparak çalmak gerekmektedir.

Ö. 43-45: Burada yaylılar ve tahtalarda pianissimo-piano-mezzopiano nüansları üzerine kurgulanmış, 46. ölçüdeki 4/4, metronom 78’lik pasaja ulaşmak amacıyla, nota değeri küçülterek, bir ilüzyon yaratılmış; böylelikle homojen bir geçiş sağlanmıştır.

Ö. 46-48: Yaylılardaki trioleli pasaj, sayılması oldukça riskli bir pasajdır. Triolelerin dörtlük birim değerler içine profesyonelce yedirilmeleri gerekmektedir.

Ö. 49-50: İkinci bölümün ana teması solo klarnette duyulmaya başlar. 50. Ölçüde, 47. ölçüde tahtalarda duyurulan tenutolu karakter sekizliğe trioleye dönüştürülüp duyurulur. Bu trioleler yaylılarda her biri çekerek ve aksanlı olarak görülürken tahtalarda çıkıcı dizisel geçiş pasajı onaltılığa altılamalarla yapılanır. Buradaki onaltılığa altılama 50. ölçünün son vuruşunda solo klarnette, yine ana temaya bağlanmak amacıyla çıkıcı dizisel bir şekilde getirilmektedir.

51. ölçüden itibaren ikinci bölümün birinci kısmı değişikliğe uğramaksızın duyurulmakta, böylelikle müzikteki tematik kurgu çerçevelenmekte, “bekleyiş” kavramının sona ermediği, bu kurguyla vurgulanmaktadır.