Kitlesel Fonlama Sisteminin Aktörleri

Kitlesel fonlama sisteminin giriĢimci (proje sahibi), yatırımcı (fon destekçisi) ve kitlesel fonlama platformu olmak üzere üç temel aktörü vardır (ġahinoğlu, 2019: 16). ÇalıĢmanın bu kısmında belirtilen aktörler detaylı biçimde açıklanacaktır.

2.1.3.3.1. Girişimciler (Proje Sahipleri)

Proje sahibi olup, projesini hayata geçirebilmek için belirli bir fona ihtiyaç duyan ve ihtiyaç duyduğu fonu oluĢturmak adına internet üzerinden açık çağrıya çıkan kiĢiler, kitlesel fonlama sisteminde “giriĢimci”, “proje sahibi” ya da “fon arayan” olarak nitelendirilirler (Ġzmirli Ata, 2018: 277; Bouncken, 2015: 410). Proje sahipleri gerçek kiĢiler olabileceği gibi Ģirket, enstitü, kâr amacı gütmeyen organizasyon yapılarındaki tüzel kiĢiler de olabilir (Bouncken, 2015: 411). Örneğin; sosyal giriĢimciler projelerini hayata geçirmek için, ticari giriĢimciler finansman ihtiyaçlarını karĢılamak için, tasarımcılar prototiplerini seri üretime geçirmek için, yapımcılar ve yönetmenler film çekebilmek için, sivil toplum kuruluĢları ek destek sağlamak için, sanatçılar bir sanat eserini ortaya çıkarmak için, yenilikçi Ģirketler piyasa araĢtırması yapmak için proje oluĢturabilirler.

Kitlesel fonlama öncelikli olarak projede hedeflenen fonun oluĢturulması için ihtiyaç duyulan bir sistem biçiminde görülse de giriĢimciler kitlesel fonlamaya baĢvururken farklı motivasyonlara da sahiptirler. Bu motivasyonlardan bazıları aĢağıdaki tabloda belirtilmiĢtir.

Tablo 19. GiriĢimcilerin Kitlesel Fonlamaya BaĢvurmalarındaki Bazı Motivasyonları Motivasyonlar

GiriĢim sermayesini temin etmek

Kredi ve faiz geri ödemelerinden kaçınarak finansman maliyetini düĢürmek Yeni ekonomik ve sosyal bağlantılar oluĢturmak

68

Tablo 19. (Devam) GiriĢimcilerin Kitlesel Fonlamaya BaĢvurmalarındaki Bazı Motivasyonları

Motivasyonlar

Piyasaya sürülecek olan yeni bir ürün veya hizmet için pazar araĢtırması yapmak

Piyasaya sürülecek olan yeni ürüne/hizmete yönelik farkındalığı artırmak ve ürünü/hizmeti görünür kılmak

Ġhtiyaç duyulandan daha fazla fona eriĢebilmek

Piyasaya sürülecek ürünü/hizmeti kitlelere ulaĢtırıp, ürün/hizmet ile ilgili geri bildirim almak

BaĢarılı projelerden esinlenerek daha iyisini yapmaya çalıĢmak GeniĢ yatırımcı ağına dahil olmak

Kısa vadede fona eriĢebilmek

Kitle aracılığıyla müĢteri portföyü oluĢturmak

(Kaynak: Url-12; Ġzmirli Ata, 2018: 278; ġahinoğlu, 2019: 18)‟den derlenmiĢtir.

2.1.3.3.2. Yatırımcılar (Fon Destekçileri)

Kitlesel fonlama platformlarında yer alan fon çağrılarından ilgilendikleri projelere belirli miktarlarda fon desteğinde bulunan geniĢ kitlelere yatırımcı / fon destekçisi denilmektedir (Ġzmirli Ata, 2018: 277). Bir edinim karĢılığında veya karĢılık beklemeksizin platformdaki projelere fon desteğinde bulunan yatırımcılar/fon destekçileri, sadece fon oluĢumuna katkı sağlamakla da kalmazlar; proje ile ilgili geri bildirimler vererek ürün veya hizmetlerin geliĢtirilmesi aĢamasında “üreten tüketici” veya “eĢ-yaratıcı” misyonlarını üstlenir, sosyal ağlarında yaptıkları çalıĢmalarla ürün veya hizmetlerin tanıtımına da katkı sağlarlar (ġahinoğlu, 2019: 19). Bir projeye fon katkısında bulunduğunda sadece bir fikri değil bir kiĢiyi de desteklemiĢ olan fon destekçileri ekosisteme çok boyutlu katkılar sunarlar. Fon destekçileri bir projeyi desteklemekle; farklı alanlardaki projelerin hayata geçmesine doğrudan katkı sağlar ve çözümün bir parçası olurlar (Url-13).

Kitlesel fonlama ile hayata geçirilen sosyal projelerin pek çok toplumsal problemin çözümüne katkı sağladığı da bilinmektedir. ÇalıĢmalar kâr amacı gütmeyen organizasyonların ve sosyal iĢletmelerin projelerinin diğer alanlardaki projelere göre daha çok desteklendiğini ortaya koymuĢtur. Bu açıdan değerlendirildiğinde projenin hangi alanda hazırlandığının çok büyük önemi olduğunu belirtmekte fayda vardır. Çünkü fon destekçileri ister ticari ister sosyal olsun, hayata geçirilmesini arzuladıkları projelere; yeri geldiğinde risk üstlenerek ve

69

belirli geri dönüĢler karĢılığında finansal olarak katkıda bulunurlar (Bouncken, 2015: 411). Bu noktadan hareketle fon destekçilerinin / yatırımcıların kitlesel fonlama sistemine dahil olmalarını sağlayan motivasyonların bazıları aĢağıdaki tabloda belirtilmiĢtir.

Tablo 20. Fon Destekçilerinin Fon Desteğinde Bulunmalarındaki Bazı Motivasyonları

Motivasyonlar

Toplumsal bir problemin çözümüne katkıda bulunmak

Benzer fikirlerdeki bireylerin oluĢturduğu bir topluluğa ait olmak Katkıda bulunduğu projenin baĢarısına ortak olmak

Proje ekibiyle iletiĢime geçmek – Üretim sürecine dâhil olmak Öncülük etmek

Yenilik yapmak

Yatırım fırsatlarına maliyetsiz eriĢmek Maddi ödül elde etmek

Yeni bir ürüne eriĢmek

Ġlgi alanına göre proje seçebilmek Hayırseverlik

Çözümün bir parçası olmak Özgün olmak

SosyalleĢmek

(Kaynak: Bouncken, 2015: 411-412 ; Ġzmirli Ata, 2018: 277; ġahinoğlu, 2019: 19).

2.1.3.3.3. Kitlesel Fonlama Platformları

Kitlesel fonlama platformları fon destekçileri ile projelerine fon arayan giriĢimcilerin iletiĢme geçmesine ve eĢleĢmesine aracılık eden internet temelli platformlardır (Bouncken, 2015: 410). Bu platformlar iĢleyiĢ bakımından farklılık gösterebilirler. Bazı kitlesel fonlama platformları “ya hep ya hiç” mantığıyla hareket ederken bazıları “olduğu kadar” mantığıyla hareket edeler. “Ya hep ya hiç” mantığına göre; belirlenen tarihe kadar projede belirtilen fon hedefine ulaĢılırsa platform komisyon bedelini ayırdıktan sonra geriye kalan miktarı proje sahibine aktarır. Fakat belirlenen tarihe kadar projede belirtilen fon hedefine ulaĢılamazsa toplanan fon yatırımcılara iade edilir. “Olduğu kadar” mantığına göre ise; belirlenen tarihe kadar projede belirtilen fon hedefine ulaĢılsın ya da ulaĢılmasın, platformun komisyon bedelleri düĢüldükten sonra toplanıldığı kadarıyla fon proje sahibine aktarılır. Platformlar arasındaki diğer farklardan bir tanesi de bazı platformların

70

toplanan fonun transferini tek seferde bazılarının ise projenin safahatına göre belirli aralıkla yapmasıdır (ġanlıoğlu, 2019: 26). Bu yüzden gerek proje sahiplerinin gerek projeye katkı sağlayanların kitlesel fonlama platformlarının fonlama esnasında hangi yöntemi kullandığını bilerek sürece baĢlaması önem arz etmektedir. Ayrıca proje sahiplerinin fon tedariki aĢamasında sıkıntı yaĢamamaları için, fon hedeflerini belirlerken kitlesel fonlama platformlarının komisyonlarını da hesaba katmaları ve sonrasında bu hesaplar üzerinden çağrıya çıkmaları gerektiğini belirtmekte fayda vardır (ĠĢler, 2014: 55).