1-GENEL OLARAK
Amaç için yeterli olması halinde idare taşınmazın tamamı yerine bir kısmını da kamulaştırılabilir. Esasında amaç için yeterli olması ve özellik arz eden bir durumun olmaması halinde idarenin tam kamulaştırma yerine kısmi kamulaştırma yoluna gitmesi de gerekir.
olduğu kabul edilerek fazla artırmaya karar verilmesinin doğru olmadığı belirtilmiştir. Yine Y. 5. HD’nin 16.11.2000 tarih, E.2000/15754, K.2000/18128 ve 23.11.2000 tarih, E.2000/15773, K.2000/18853 sayılı kararlarında da; geçici irtifak hakkı karşılığının irtifak hakkı süresince mahrum kalınan gelir kaybı olacağı belirtilmiştir. (Yıldırım/Başsorgun, s. 389-391).
166
Arcak/Kitiş, C. I, s. 416; Y. 5. HD, 19.03.1975 E.1975/3281, K.1975/7158 (Arcak/Kitiş, s. 746).
167
YHGK, 09.02.2005, E.2004/5-749, K.2005/44; Y. 18. HD, 17.10.2005; E.2005/5414; K.2005/9089. (KĐBB, http://www.kazanci.com/, çevrimiçi, 02.12.2008).
Kısmi kamulaştırma halinde bedel tespiti de özellik arz eder. Kısmi kamulaştırma halinde kamulaştırılan kısmın bedelinin tespiti ile taşınmaz malikine ödenmesi dışında çözümü gereken çeşitli sorunlar ortaya çıkabilir. Kanun koyucu da kısmi kamulaştırma halinde bedel tespitinin özellik arz etmesi nedeniyle konuyu Kamulaştırma Kanunu’nun 12. maddesinde özel olarak düzenlemiştir.
Kısmen kamulaştırılan taşınmazda taşınmazın değeri, Kamulaştırma Kanunu’nun 11. maddedeki esaslar doğrultusunda tespit olunacak; bunun yanında kısmi kamulaştırma halinin bedele etkisi ise 12. maddedeki esaslar çerçevesinde ayrıca değerlendirilecektir.
Kısmi kamulaştırma halinde kamulaştırılan alan dışında kalan taşınmaz kesiminde herhangi bir değer değişikliği olmayabileceği gibi kamulaştırma nedeniyle kamulaştırma dışında kalan taşınmaz kesiminde değer değişikliği de olabilir. Bu halde kamulaştırma nedeniyle taşınmazın kamulaştırma dışında kalan kesiminde meydana gelecek değer değişikliği, değer azalışı şeklinde olabileceği gibi değer artışı şeklinde de olabilir. Bunun dışında kamulaştırma dışında kalan taşınmaz kesiminin yararlanılamaz, işe yaramaz hale gelmesi de mümkündür.
Önemle belirtmek gerekir ki, kısmi kamulaştırmada, kamulaştırma dışında kalan taşınmaz kesiminin değerinde meydana gelecek değişikliklerin mevcut kamulaştırmadan kaynaklanması gerekir.168 Kamulaştırma dışında bir nedenle taşınmazın kamulaştırma dışında kalan kesiminde bir değer değişmesi olması halinde bu husus kamulaştırma bedelinin tespitinde etkili olmayacaktır. Örneklemek gerekirse, kısmen kamulaştırma yapılan taşınmazın kamulaştırmadan artakalan kesiminde inşaat yapılmaması anılan kesimin dere mutlak koruma alanında kalmasından kaynaklanmakta ise, bu halde anılan kısımda meydana gelecek değer
168
YHGK’nın14.03.2007 tarih ve E.2007/5-113, K.2007/143 sayılı kararında; arta kalan kısımda değer kaybı belirlenirken değer kaybının kamulaştırmadan kaynaklanması ve taşınmaz malın kamulaştırmadan önceki ve sonraki durumlarının bilirkişilerce göz önünde tutulması ve kamulaştırmanın menfi etkisinin oranının açıklanması gerektiği belirtilmiştir.
değişimi nazara alınmayacaktır.169 Taşınmazın kamulaştırma dışında kalan kesiminde sel nedeniyle toprağın verimli yüzeysel kesiminin gitmesi ve taşınmazın üzerinde selin getirdiği kum tabakasının yer alması halinde, bu husus kamulaştırma bedelinin tespitinde bir değer azalışı nedeni olmayacaktır. Bu çerçevede kısmen kamulaştırılan taşınmazın kamulaştırma dışında kalan kesiminde meydana gelen değer artışının kamulaştırmadan değil de o yerde yapılan imar uygulamasından kaynaklanması halinde, meydana gelen değer artışının kamulaştırılan kesimin değerinden indirilmesi de düşünülemez.
Kısmen kamulaştırmanın kabulü için değer değişikliğinin, kamulaştırılan taşınmazın kamulaştırma dışında kalan kesiminde meydana gelmesi gerekir. Komşu taşınmaz ya da taşınmazlarda kamulaştırma yapılması nedeniyle değer değişikliği meydana geldiği belirtilerek, Kamulaştırma Kanunu’nun 12. maddesinin uygulanması istenemez. Komşu taşınmaz malikinin kısmen kamulaştırılan taşınmaz maliki ile aynı kişi olması da sonucu değiştirmez.170 Bu hallerde taşınmaz malikleri meydana gelen zarar karşılığı olarak tazminat isteyebilirler ve açılacak davanın da, zararın idari işlemden kaynaklanması sebebiyle idari yargı mercilerinde açılması gerekir.
Kısmen kamulaştırılan taşınmaz üzerinde ifrazla iki ya da daha fazla parsel oluşturulması olanaklı ise de, bu husus taşınmazın kısmi olarak kamulaştırıldığı olgusunu değiştirmeyecektir.171 Bu halde taşınmazın kısmen kamulaştırıldığının kabulü ile kısmi kamulaştırmanın, kamulaştırma dışında kalan taşınmaz kesiminde değer değişikliğine yol açıp açmadığı ve değer artışı veya azalışı meydana gelmiş ise
169
Y. 5. HD’nin 06.06.2000, E.2000/7085, K.2000/10197 (Yıldırım/Başsorgun, s. 437); Yine Y. 5. HD’nin 19.03.2001 tarih ve E.2001/904, K.2001/4168 sayılı kararında; taşınmazın Mamak Çöplüğü’ne yakın olması sebebiyle getirilen imar kısıtlaması nedeniyle artakalan kesimde değer azalışından bahisle kamulaştırma bedeline ekleme yapılamayacağı, trafo yapımı için yapılan kısmi kamulaştırmada trafo merkezinden çıkacak enerji nakil hatlarının geri kalan kesimden geçip geçmeyeceğinin belli olmadığı, trafo inşaatından sonra arta kalan kesimde enerji nakil hatları geçirilmesinin idarenin irtifak kamulaştırması yapmasına bağlı olduğu belirtilerek, kamulaştırmada artakalan kesimde ileride enerji nakil hattı geçirileceği kabul edilerek kamulaştırma bedeline ekleme yapılamayacağını belirtmektedir.(Yıldırım/Başsorgun, s. 443-444).
170
Arcak/Kitiş, s. 769.
171
bunun oranı ile birlikte hesaplanacak bedelinin kanuni esaslar çerçevesinde kamulaştırma bedeline yansıtılması gerekir.
Yargıtay 5. HD’nin 01.05.2007 tarih ve E.2007/2930, K.2007/5492,172 02.03.2000 tarih ve E.2000/2293, K.2000/3494173 sayılı kararlarında, tapusuz taşınmazlarda kamulaştırmadan artakalan bölümde değer kaybından söz edilemeyeceği ve buna göre bedele ilave yapılamayacağı kabul edilmiştir. Yıldırım, Başsorgun da; Kamulaştırma Kanunu’nun 12. maddesinin tapulu taşınmazlarla ilgili olduğunu, tapusuz taşınmazların kısmi olarak kamulaştırılmasında artakalan bölümün mülkiyeti henüz belirlenmediğinden bu bölüm için değer artışı veya azalışından söz edilemeyeceğini, bu nedenle taşınmazın kamulaştırılan bölümü için belirlenen bedelden indirim yapılamayacağı gibi bu bedele ilave de yapılamayacağını belirtmektedirler.174
Kısmi kamulaştırmada bedel tespitine ilişkin Kamulaştırma Kanunu’nun 12. maddesinin, tapusuz taşınmazlara ilişkin olarak yapılan kısmi kamulaştırmalarda uygulanmayacağına ilişkin yukarıda belirtilen görüşlere katılamamaktayız. Öncelikle belirtmek gerekir ki, gerek Kamulaştırma Kanunu’nun 12. maddesinde ve gerekse tapusuz taşınmazların kamulaştırılmasına ilişkin Kamulaştırma Kanunu’nun 19. maddesinde, kısmi kamulaştırma halinde bedel tespitine ilişkin 12. madde hükmünün tapusuz taşınmazlar bakımından uygulanmayacağına ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Kamulaştırma Kanunu’nun 19. maddesinde kısmen kamulaştırma yapılacak taşınmaza ilişkin yapılacak tespit işleminin kısmi olarak yapılacağına ilişkin bir hüküm de bulunmamaktadır. Buna göre kısmi kamulaştırma yapılması halinde, üzerinde kamulaştırma yapılacak taşınmazın bütün itibariyle ele alınması ve kamulaştırılan kesim ve artakalan kesim de dikkate alınarak kamulaştırma bedelinin tespit edilmesi kanuna uygun ve adil bir çözümdür. Yukarıda belirtilen görüşün kabul edilmesi, aynı esasın irtifak kamulaştırmasına konu taşınmazlar bakımından da
172 KĐBB, http://www.kazanci.com/, (çevrimiçi), 02.12.2008. 173 Yıldırım/Başsorgun, s. 435. 174 Yıldırım/Başsorgun, s. 405.
düşünülmesi gereğine yol açar ve buna göre irtifak kamulaştırmalarında, irtifak alanı içerisinde yer alan taşınmaz kesiminde meydana gelecek değer düşüklüğünün kamulaştırma bedeli olarak kabul edilmesi gerektiği pekala düşünülebilir. Anılan kabulün doğru ve hakkaniyete uygun bir çözüm şekli olmadığı açıktır. Anılan kabulden hareketle kişilere düşük kamulaştırma bedeli ödenmek suretiyle zarara uğratılmaları kabul edilemez.
Kısmen kamulaştırma nedeniyle (örneğin, taşınmazın ortasından yol geçirilmesi nedeniyle taşınmaz iki parçaya bölünmüş ise) taşınmaz birden fazla parçaya ayrılmış ise her bir parçada değer değişikliği olup olmadığı ayrı ayrı ele alınmalı, değer değişikliği olmayanlar açısından kamulaştırılan kesimin değerine ilave yapılmaması, değer değişikliği olanlarda da değer değişikliğinin nitelik ve oranına göre tespit edilen değerin kamulaştırma bedeline yansıtılması gerekir.175
Kısmi kamulaştırma nedeniyle kamulaştırma bedeli tespit edilirken kamulaştırma dışında kalan taşınmaz kesiminde değer değişikliği olup olmadığının dikkate alınması ve buna göre ayrıntılı ve gerekçeli bir değerlendirme yapılması gerekir. Bilirkişilerin kısmi kamulaştırma halinde kamulaştırma bedelinin tespitine ilişkin düzenleyecekleri raporda, kamulaştırma dışı kalan taşınmaz kesiminde değer değişikliği olup olmadığını, türünü ve oranını gerekçeli ve denetime olanak verecek şekilde belirtmeleri gerekir. Hâkimin de bilirkişi raporunu bu yönü itibariyle denetlemesi gerekir.176 Eksiklik bulunması halinde ek rapor alınması, eksikliğin ek
175
Y. 5. HD, 27.11.2006 tarih ve E.2006/10329, K.2006/12909 sayılı kararında; çevre yolu yapılmak suretiyle ikiye bölünen taşınmazda, yolun her iki tarafında kalan şev ve eciniyet sahası olarak davacının kullanımını engelleyen bölümlerin varlığı halinde bu kısımların da bedeline hükmedilmesi, bunun dışındaki kısımlarda değer düşüklüğü olacağından değer düşüklüğünün dikkate alınması gerektiğini belirtmektedir.
(KĐBB, http://www.kazanci.com/, çevrimiçi, 02.12.2008).
176
Y. 5. HD’nin 20.11.2001 tarih ve E.2001/19940, K.2001/23733 sayılı kararında; Kamulaştırma Kanunu’nun 12. maddesi uyarınca kamulaştırmadan arta kalan kesimdeki değer azalışının kamulaştırılan bölümün bedeline eklenmek suretiyle kamulaştırma karşılığının tespit edileceği, değer azalışının kamulaştırma bedeline eklenmesi için özel bir talebe ihtiyaç bulunmadığı, bu hükmün kamulaştırmasız el atmaya dayanan bedel davalarına da kıyasen uygulanacağı öngörülmüştür. Aynı yönde Y. 5. HD, 17.05.2001, E.2001/8883, K.2001/9688); Y. 5. HD, 14.05.2001, E.2001/7240, K.2001/9259. (Yıldırım/Başsorgun, s. 449, 447).