Kilis Kazâsı

Kilis Kazâsı

Kaymakam Mahmud Celaleddin Bey Vali Sânîsi Tarihi 23 M 311 Mecidi 4 Tarihi 9 C 307

Meclis-i İdâre-i Kazâ

Reis Kaymakam Bey

A’ zâ -y ı Ta b îiy

e Naib Mustafa Kamil Efendi

Müfti Abdulrahman Efendi M Tarihi 4 10 Ş 311 Mal Müdürü Abdullah Hikmet Efendi Tahrîrât Kâtibi Hüseyin Hilmi Efendi Rütbe-i Tarihi

Sâlise 20 S 290 A’ zâ -y ı M ün te ha be

Hacı Yusuf Bey Rütbe-i Tarihi Hamse 28 R 310 Haşim Efendi

Agob Ağa Hanuş Ağa

Mal Kalemi

Mal Müdürü Efendi Muavini Reşid Efendi

Refiki Salih Efendi

Sandık Emîni Hacı İbrâhim Efendi

Bidâyet Mahkemesi

Reis Naib Efendi A’zâ Muhlis Efendi

Baş Kâtib Sezayi Efendi A’zâ Kivarik Efendi Refiki Burğaki Efendi

Bidâyet Mahkemesi Refakatindeki Memûrun

Müstantik Muavini Kadri Efendi Mukavelât Muhariri Azat Efendi Müdde-i Umûmî Vekili Efendi

(s. 189)

Muhakeme-i Şeriye Kâtibi Süleyman Efendi Nüfûs Memûru Ahmed Ataullah Efendi Kâtibi Hüseyin Efendi

Tapu Kâtibi İbrâhim Efendi Müderris Zıraat Bank Muhasebe Kâtibi Vekili Mustafa Efendi Rütbe Tarihi

Kapucu Başı 29 S 310 Refiki Akkaş Efendi

Duyun-u Umûmiye Memûru Tarvus Efendi

Evkaf Vekili Mehmed Refat Efendi Telgraf Mumuri Hamid Efendi Orman Ondalık Mumuri İbrâhim Bey Reji Memûru İlyas Efendi

Mekâtib-i Rüştiye Muallim Evveli Cemalleddin Efendi

Maulim Sânîsi Abdullah Hıfzı Efendi Müderris

Belediye Dairesi

Reis Yusuf Ziya Efendi Rütbe Rabia Tarihi 12 Ş 312 A’ zâ

Hacı Mehmed Ağa Hacı Mahli Ağa Hacı Kazım Ağa

A’

zâ

Dada Ağa Sahud Ağa

Kâtib Ahmed Cevat Efendi Gazye Nahiyesi Müdürü Hüseyin Efendi Kâtibi Ahmed Efendi

Cum Nahiyesi Müdürü Abdullah Efendi

Kura Nevahi 473 2

Kilis Kazâsı Eşraf ve Mütehayyiz Anından Rütbe ve Nişâna Haiz Olup Müstahdem Olmayan Zevâdın Esâmisi

Esâmisi Rütbe Tarihi Mecidi Tarihi

Said Ağa Zade Süleyman Ağa

Hüseyin Hilmi Efendi Sâlise Estabil? Amire

20 S 285

8 M 304 3 6 R 306 (s. 190)

2.2.3.1. Kilis Kazâsına Dair Malûmat

Kilis Kazâsı Haleb’in ciheti şimâliyesinde 10 saat bu’d mesafededir. Kilis Lisân- ı ahâli Türkçedir. Kilis Kazâsının tarihi bânîsi malum değil ise de 491 sene-i hicriyesinde Ehl-i Salibin vürûdunda mevcud ve Kalcisi namıyla mezkûr olduğu gibi yedinci asır hicride mevcud ve Gülze ismiyle mevsûm idiyki Abulfedâ tarihinde görülmüştür. Kilis’in bidâyeti pek küçük bir memleket olmasına bakılırsa mukaddeme tabi olduğu A’zaz Şehrinin Timurlenk tarafından tahrib olması üzerine bazılarının A’zaz’dan Kilis’e gelib tavattun etmesiyle memleketin kesb-i cesâmet etmeğe

başladığını ve müessesat-ı diniye-i ebniye-i cesimesinin tarz-ı mi‘mârisinin delâlet ve şahadet eylediği üzere zaman-ı İdâre-i Osmânîyye’de lazımı gibi kesb-i ma’mûriyet eylediği anlaşılır. Kilis’de vaki‘ Tekye veyahud Canbulat Bey Câminin 961 tarihli olub Türkiyyü’l- ‘ibâre vakıfnamesinde câminin bânîsi olan Canbulat Bey sâbıka-ı Kilis ekrâdı lakabıyla mezkûr ve Kilis dahi Medine-i Kilis namıyle mestur olmasına nazar-ı Kilis tarihi mezkûrede adeta kasaba halinde idi. Dahili Kazâda hin-i feth-i İslamda ve âhiren Ehl-i Salib istilâ’sında şöhret Karanan A’zaz ve Ravanda kal’aları ve azmine-i sâbıkada mamur ve şöhret olan el-hâletü hazihi Com nahiyesinde bir karye-i sagîre haline bulunan Cünderis şehrinin harebesi ve İzziye nahiyesinde meşhur Cemceme Heroz Kal’aları bulunur.

Mezkûr-u Horoz kal’asının eski adı Sidyom olduğu mervîdir ve yanı (s.191) başında Nebiyyullah-ı Urya Aleyhisselâm. makam-ı âlileri olub üzerindeki ebniye-i dil- ârâ hakiki antika ad olunur.

Heroz Kal’asında bulunan bu taş üzerinde Haddat-ı Yunaniye mersumdur. Haddat-i mezkûrenin tercümesi ise Avimonun oğlu Avilus Sidyom’da mealinde olup mezkûr kal’anın nam kâdimi Sidyom olmak gerekir.

Birde vaka-ı nadire-i ilimden ma’dûd olan iki ma’reke cismiyenin mahal ve vuku’ Mercidabık mevki ve karyesi dahi bu kazâdadır.

Mevki-i mezkûr Haleb ile Kilis miyânında ve Kilis’in 4 ve Haleb’e 6 saat uzaklıkda bir düz ovadan ibaret zikir olunan ma’rekelerin birincisi meşhur Timurlenk ile Mülûk-ü Çerakiseden Mısır hükümdari Melîk-ül-Zahir Berkuk beyninde 803 tarihinde vuku’ bulmuştur ki bunda Timurlenk askeri beşyüz bine karîb olduğu ve Askeri Mısıriye dahi o nisbetde kaliteli bulunduğu halde Mülûk El-Zahir bozulub Mısıra kaçmıştır. İkincisi yine Mülûk-ü Çerakiseden Sultan Gavri ile Cennetmekân Yavuz Sultan Selim Han Hazretleri arasında 922 senesinde vaki’ olan muharebedir ki zikr Haleb bahsinde geçmiştır.

Kilis Kazâsında 1 hükümet konağı, 1 redif deposu, 1 cebhâne, 1 telgrafhâne, 4.335 hâne 34 mahâlle, 37 câmi-i şerif, 14 mescid, 24 türbe, 8 medrese, 1 mekteb-i rüşti, 25 mekteb-i ibtidâ-i-i, 1 Ermeni, 1 Rum, 1 Katolik, 1 Protestan, 1 Yahudi kilisesi, 5 hamam, 31 çeşme, 27 su değirmeni, 14 hayvan değirmeni, 3 yel değirmeni, 4 bedesten (s. 192) 3 sabunhâne, 24 fırın, 45 han, 1500 dükkân 95 ma’sara, 40 kahvehâne, 5 boyahâne, 5 meyhâne, 120 kumaş dest-gâhı, 3 icrâhâne vardır.

Dahili Kazâda dahi 27 câmi-i şerif ve mescid 88 kâtib ibtidâ-iiyye vardır. Zeytin, tütün, prinç, buğday, akdarı, mısır ve kırmızı darı, mercimek, nohut, cülban, küşne ve her nevi’ mahsulât ve fevâkih ve sebze, zevâd ve alâ bal hasıl olur.

Ve mamulata gelince iblikden bez alaca aba meşlah meşin kösele sabundan ibaret olduğu gibi nefis zeytin yağıda ta’sîr olunur.

Bu zeytin yağı memâlik-i mahsusa-ı şahânenin her tarafından çıkan zeytin yağlarına mercûhdur.

Kilis Daire-i belediyesinin 40.000 küsur guruş varidat seneviyesi olub masârifâtı da techîz ve tekfin gureba muhtâcîn ve fukara ücret-i mekârîsinden ibarettir.

Kilis Kazâsının cevdet-i ab havası ve kesret uleması olmağla beraber Kazânın Cum Nahiyesi’nde aşara-ı mübaşereden Abdul Rahman Bin Avf Hazretlerinin ve nefs-i kasabanın şimâl-i cihetinde bir ceyrek saat mesafede kâtibi dahi cenâb mahbûb-u Hüda şurü’l Habib Bin Hasana Ashab-ı güzînden derûn-u kasabada şeyh Muhammedü’l- Enasari ve nevahi-i mülhakadan Karacalı Nahiyesi’nde Urya ve Türkmen nahiyesinde Tuveybak Karyesi’nde Davud ve kasabanın içinde Nebiullah-ı Şem’un Aleyhisselâm ve yine Türkmen Nahiyesi’nde Yelbaba karyesinde Şeyh’ül Rih Hazretlerinin merakid ve makam-ı mübarekeleri vardır. (s. 193)

2.2.3.2. Kilis Kazâsının Nufüs Cedveli

Nüfus İdâresi Kayıdatından Çıkarılan Kilis Kazâsının Nufüs Cedveli

Milliyeti Zukûr İnas Yekün

İslam 34.319 34.094 68.413 Ermeni Katolik 174 180 354 Rum 183 122 305 Ermeni 1.280 1.276 2.556 Protestan 177 157 334 Yahudi 257 266 523 Yabancı 1.887 1.670 3.557 Yekun 38.277 37.765 76.042 (s. 194)