Kibrit Tüketim Vergisi

Büyük Taarruz öncesinde genel seferberlik ilan edilmiş ve yüz binlerce kişi silâhaltına alınmıştır. Bunların yedirilmesi, giydirilmesi ve silahlandırılması için ek gelir kaynaklarına

252

Ahmet Tabakoğlu, “Yenileşme Dönemi Osmanlı Ekonomisi”, Türkler, C.14, (Ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s.212.

253

Terzi, a.g.e., s.140. 254

ihtiyaç duyulmaktaydı. Ek gelir sağlamak amacıyla çıkarılan kanunların çoğu mevcut vergilerde gelir artırıcı değişiklikleri öngörmektedir255. Bu gelir değişikliklerden biri olan Kibrit Tüketim Vergisi’nin artırılması hakkında kanun teklifinin müzakeresi esnasında Fuat Bey, encümenin görüşlerini meclise sunmuştur. Yürütme kurulunca düzenlenen bu kanunda kibrit vergisine dört misli zam yapılmasının teklif edildiğini, kendilerinin buna taraftar olmadıkları gibi kibritin büsbütün vergiden muafiyeti görüşünü de uygun bulmadıklarını belirtmiştir. Kibritin daha önceden de vergiye tabi olduğunu ifade etmiştir. Kibritin zaruri ihtiyaçlar arasında yer alması nedeniyle encümenin, beş para verginin bir misli zam ile on paraya yükseltilmesini münasip gördüğünü, kanunu da bu suretle değiştirdiklerini açıklamaktaydı. Yapılan oylama sonucunda bir misli zam oranı kabul edilmiştir256.

2.3.9 Diğer Konular

Matbuat ve İstihbarat Genel Müdürlüğü’nün geçici bütçe kanunu teklifi üzerine söz alan Fuat Bey, önceki celsede matbuat ve istihbarat işlerinin yürümediğinin, bu nedenle de vekâlet derecesine terfi ettirilmesinin teklif edildiğini hatırlatmıştır. Bu görüşmeler esnasında matbuat ve istihbaratın ihtiyaçlarının fazla olduğuna da temas edildiğini belirtmiştir. Bunun üzerine teklifte yer alan kırk beş bin liranın çok görülecek derecede olmadığını, bunun için sözü fazla uzatmadan maddelerin müzakeresine geçilmesini önermiştir257.

Fuat Bey, dini, sıhhi müesseseler ve ruhban namına yabancı ülkelerden gelmekte olan eşyanın vergisiz olarak gümrükten geçirilmesi hakkındaki kanunun yürürlükten kaldırılmasına dair verilen kanun teklifine taraftardı. Ferit Paşa Hükümetinin zamanında sırf gayrimüslim milletleri daha fazla imtiyaza vermek maksadıyla, yabancıların etkisiyle böyle bir kanunun kabul edildiğini savunmuştur. Manastırlar, darüleytamlar ve kiliseler gibi müesseselerin yabancı ülkelerden ithal edecekleri eşyanın gümrük vergisinden muaf tutulmasını kolaylaştıran bu kanunun yürürlükte kalmasında bir fayda görülmediğini encümen adına izah etmeye çalışmıştır. Encümen olarak milletin diğer bireylerinin verdiği gümrük vergisinden bunların müstesna olmasına bir anlam veremediklerini, bu istisnada bir hikmet göremediklerini onun için bunları da eşit sayarak bu kanunu kabul ettiklerini ifade etmiştir. Kanun mecliste yapılan oylama sonucunda kabul edilmiştir258.

255

Milli Mücadele Dönemi Bütçeleri ve Mali Mevzuatı (1920–1923), Maliye Bakanlığı Yayını, Ankara 1994, s.48.

256

TBMMZC, C.4, Devre I, İçtima Senesi I, s.466,468. 257

TBMMZC, C.5, Devre I, İçtima Senesi I, s.45,47. 258

Fuat Bey, resmi daireler ile fakir ahalinin ihtiyacı için ormanlardan kesilecek odunun ve askeriyeye gerekli olan telgraf ve telefon direklerinin müzayede edilmeden verilmesine dair kanun teklifine taraftar değildi. Mevcut olan ahkâma bir madde eklemenin ve yeni bir kanunla onu tekrar etmenin bir manası olmadığını düşünmekteydi. Ona göre jandarmaların ve müteahhitlerin suiistimallerinin önüne geçmek için bir kayıt konulmasına lüzum yoktu. Zira Orman Nizamnamesi’nin verdiği yetki dairesinde suçlu bulunan orman memurları haklarında dava edilebilirlerdi. Fuat Bey, ayrıca jandarmaların ahaliyi müteahhit hesabına zorla götürüp çalıştırması hakkında da bir madde konulmasına gerek olmadığını savunmuştur. Böyle bir şey söz konusu olursa gerekli merciye şikâyet edilerek, kanunen ceza verileceğini, dolayısıyla da sorunun bu şekilde halledilebileceğini düşünmekteydi259.

“Tokat’taki emlaki emiriyeden metruk Kalhanenin bedeli mukadder mukabilinde

mahalli belediyesine terki kanunu” hakkında söz alan Fuat Bey, bu bedelin tespiti için

oluşturulacak komisyonda belediyeden bir aza bulunmasının kesinlikle doğru olmayacağı görüşündeydi. Ayrıca komisyonun tespit etmiş olduğu bedel üzerinde Hazine-i Maliye’nin itiraz hakkı olup olmadığını sormaktaydı. Kanun teklifinin bu noktaları dikkate alınarak hazırlanması gerektiği inancındaydı260.

Fuat Bey, Heyet-i Vekiliye’nin eşkıya ile çarpışma sonucu şehit olan Kızılca nahiye müdürü Âdil Efendi’nin ailesine Hidamet-i Vataniye’den maaş bağlanması teklifine karşı çıkmıştır. Bununla birlikte Kavanin-i Maliye Encümeni’nin nahiye müdürünün hizmet süresini tamamlamış sayılmasına, emekli ve istifa kanununa göre ailesine emekli maaşı bağlanması şeklindeki tekliflerine esas itibariyle katıldıklarını ifade etmiştir. Bununla birlikte Muvazene-i Maliye Encümeni olarak Emeklilik ve İstifa Kanunu’nun bazı maddelerini değiştirecek yeni bir kanun teklifi hazırladıklarını, bu kanunun tamamlanmasına kadar bir iki gün beklenirse, Kızılca nahiyesi müdürüne ve emsaline bu kanun gereğince maaş tahsis edilebileceğini belirtmiştir. Bir memurun hizmet süresinin ne kadarını doldurduğu, hizmet derecesinin ne olduğu ve şehadetinin ne suretle meydana geldiği gibi vazifenin yapılmasın da birçok farklar bulunduğuna ve bu nedenle de yapılacak değişikliğin beklenilmesinin gerektiğine işaret etmiştir. Maaşa ve mükâfata hak kazanılması için bunları encümenin geniş ve derin bir şekilde inceleyeceğini, acele edilmemesini ve kanunun görüşülmesinin sonraya

259

TBMMZC, C.9, Devre I, İçtima Senesi II, s.238,243.

260

bırakılmasını teklif etmiştir. Kanunun encümene iade edilmesi mecliste oylanarak kabul edilmiştir261.

2.4 Dâhiliye