1- Kişisel İlişki Kurma Hakkının Değiştirilmesi
Anne ve baba ile çocuklar arasında kişisel ilişki kurulurken analık babalık duygusunun tatmin edilmesinden önce çocuğun menfaati gelir. Kişisel ilişki bu niteliği gereği kesin hüküm oluşturmaz.390 Hakim anne ve babanın ve gerekse çocuğun koşullarının değişmesine bağlı olarak kişisel ilişkiyi her zaman391 tamamen veya kısmen değiştirebilir, kişisel ilişki hakkını tamamen ortadan da kaldırabilir.392 Çocuğun menfaati, kişisel ilişki kurma hakkına ilişkin düzenlemenin değiştirilmesinde esas alınacaktır. Hâkim kişisel ilişkinin gözden geçirilmesi için esaslı bir değişikliği393
389 Tutumlu, Boşanma, s.1289.
390 Öztan, s.473; "…Kişisel ilişki ile ilgili kararlar teknik anlamda kesin hüküm teşkil etmez. İlerde
değişen şartlara göre her an yeniden düzenlenebilir. Somut olayda, velayet hakkı anneye verilen müşterek çocuk Orkun Kaan 24.2.2003 doğumlu olup anne bakım ve şefkatine muhtaçtır. Gerçekleşen bu durum karşısında küçüğün gece yatısına kalacak şekilde ve her yılın 1 Temmuz-20 Temmuz tarihleri arasında uzun süreli olarak babaya bırakılması küçüğün bedeni ve fikri gelişimi yönünden olumsuz sonuçlar doğuracağı gibi, anne bakım ve şefkatinden de yoksun bırakacaktır. Bu yönler nazara alınmadan yazılı şekilde hüküm tesisi doğru değildir.” Y. 2. HD. 07.04.2004 gün ve 3313/4469 sk. (Gençcan, Boşanma, s.955).
391
"....Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve özellikle tarafların anlaşmaları çerçevesinde hüküm kurulmuş bulunmasına ve velayet kendisine verilmeyen baba ile çocuk arasındaki kişisel ilişkinin anne tarafından engellenmesi halinde, babanın mahkemeden, kişisel ilişki için hüküm kurulmasını, her zaman istemesinin mümkün bulunmasına göre yerinde bulunmayan temyiz isteğinin reddiyle usul ve kanuna uygun olan hükmün onanmasına," Y. 2. HD. 17.02.2005 gün ve 117/2308 sk. (Gençcan, Boşanma, s.957).
392 Akyüz, Medeni Kanuna Göre Müşterek, s.186 .
393 "…Çocuk Nurettin 6.6.1991 doğumludur. Kişisel ilişki düzenlenmesinde çocuğun baba ile, babalık
duygularını geliştirecek şekilde ilişki kurması da göz önünde tutulur. Taraflar aynı yerde oturmaktadırlar. Daha uygun süreli ve çocuk baba yanında yatacak şekilde kişisel ilişki düzenlenmesi gerekir. Bu yön gözetilmeden yazılı şekilde hüküm kurulması doğru bulunmamıştır." Y. 2. HD. 11.03.2002 gün ve 2579/3277sk.. Ancak Yargıtay bu kararı oyçokluğu ile almış bulunmaktadır. Karşı oy ise "…Boşanma davasında kişisel ilişki ile ilgili bölüm 08.06.2001 de kesinleşmiş, bu dava 4 ay sonra 10.10.2001 de açılmıştır. Geçen süre içinde tarafların ve çocuğun durumunda herhangi bir değişiklik olmamıştır. Böyle bir iddia da yoktur. Ayrıca 1 ayda uzun süreli kişisel ilişki olup davalının çocuğun baba ile görüşmesine engel olduğu konusunda bir delil de yoktur. Hakimin taktirine değer verilerek karar onanmalıdır. Bu yönden S.n çoğunluğun görüşüne katılmıyorum." şeklindedir. (Gençcan, Boşanma, s.958).
öğrenir öğrenmez kendiliğinden kişisel ilişkiyi yeniden düzenleyebileceği gibi tamamen ortadan da kaldırabilir. Yeni olayların çıkması üzerine kişisel ilişki kurma hakkına ilişkin düzenlemenin değiştirilmesi mutlaka bağımsız ve yeni bir dava ile gerçekleşebilir. Hükmün değiştirilmesi, boşanma davasının bir devamı değildir.394 Yeni olaylar üzerine önlem alınmasını anne ve babanın yanı sıra çocuk da isteyebilir.395 Diğer hâllere ilişkin olmak üzere velayete ilişkin düzenlemenin değiştirilmesi (MK. md. 183) konusunda yapılan açıklamalar aynen burada da geçerlidir.
2- Kişisel İlişki Kurma Hakkının Reddedilmesi ve Kaldırılması
Medeni Kanun’un 324. maddesi, anne baba ile kişisel ilişkiye bir takım sınırlamalar getirmiştir.396 Buna göre, “kişisel ilişki sebebiyle çocuğun huzuru tehlikeye girerse veya anne ve baba haklarını kullanırken diğerinin çocukla olan kişisel ilişkilerini zedelerse, çocuğun eğitilmesi ve yetiştirilmesine engel olursa, çocukla ciddi olarak ilgilenmezlerse ya da diğer önemli sebepler varsa, kişisel ilişki kurma hakları hâkim tarafından reddedilebileceği gibi tamamen ellerinden de alınabilir.”
Hükmün birinci fıkrasında, anne ve babanın çocuk ile kişisel ilişki kurma hakkını kullanırken uymaları gereken yükümlülükler belirtilmiştir. Hükmün ikinci fıkrasında ise, anne ve babanın kişisel ilişki hakkının reddedilme ve kendilerinden alınma sebepleri düzenlenmiştir. Hakim, çocuğun huzurunun kişisel ilişki sebebiyle tehlikeye girmesi, anne ve babanın haklarım yükümlülüklerine aykırı olarak kullanmaları, çocukla ciddi olarak ilgilenmemeleri veya diğer önemli sebepler halinde anne ve babanın, çocuk ile kişisel ilişki kurma hakkım reddetme veya daha önce tanınmış olan hakkı kendilerinden alma yetkisine sahiptir.397 Bu hüküm, uygulamada çok sık görülebilen uygunsuz davranışları engellemek amacına yöneliktir. Hükümde yer alan "diğer önemli sebepler" ifadesiyle ise hükümdeki sebeplere benzer sebeplerin de
394 Feyzioğlu, s.394. 395 Velidedeoğlu, s.278.
396 Aras, s.315; Akıntürk, s.325; Çelik, , s.298.
397 Ceylan, s.168; “...Toplanan delillerden davalının davacıyı tehdit ettiği, küçükle kişisel ilişkisini
zedelediği, bununla da kalmayarak küçüğü 23.09.2001 tarihinde okuldan kaçırdığı ve halen de yükümlülüğüne aykırı olarak velisi olan davacıya teslim etmediği belirlenmiştir. Türk Medeni Kanunun 324. maddesi koşulları oluştuğundan davanın kabulü ile ana ile küçüğün kişisel ilişkisinin kaldırılması gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması doğru bulunmamıştır.” Y. 2. HD. 09.07.2003 gün ve 7602/10488 sk. (Özuğur, Evlilik Birliğini,.s. 992); Aynı doğrultuda bkz. Y. 2. HD. 20.12.2005 gün ve 20173/17927 sk. (Gençcan, Boşanma, s.955).
kapsama girdiği belirtilmektedir.398
E- ÇOCUKLA ÜÇÜNCÜ ŞAHISLAR ARASINDA KİŞİSEL İLİŞKİ