3. MATERYAL VE METOT
3.4. Veri Toplama Araçları
3.4.1. Kişisel Bilgi Formu (EK-4)
Gebelerin bazı bireysel ve obstetrik özelliklerini (yaş, eğitim durumu, meslek, aylık gelir, yaşanılan yer, aile yapısı, gebelik öyküsü, boy, kilo, hemoglobin, hematokrit ve folik asit değeri) belirlemek amacıyla araştırmacı tarafından oluşturulan bu form 10 sorudan oluşmaktadır.
3.4.2. Pıttsburgh Uyku Kalitesi İndeksi (EK-5)
Pittsburg Uyku Kalitesi indeksi (PUKİ), 1989 yılında Buyse ve arkadaşları tarafından, uykusu iyi ve kötü olan kişileri ayırt etmek ve uyku kalitesini etkileyebilecek uyku bozukluklarını değerlendirmek amacıyla geliştirilmiştir. Türkiye’de geçerlik ve güvenirlik çalışması Ağargün ve arkadaşları (67) tarafından yapılmış ve ölçeğin Türk toplumuna uygun olduğu belirlenmiştir. PUKİ, geçmiş bir aylık sürede uyku kalitesini ve bozukluğunu değerlendiren bir öz bildirim ölçeğidir.
Ölçek toplam 24 soru içerir ve bu soruların 19’u kendini değerlendirme (self-rated) sorusudur. 5 tanesi ise bireyin eş veya bir oda arkadaşı tarafından yanıtlanır. Bu 5 soru yalnız klinik bilgi için kullanılır ve puanlamaya katılmaz. Kendini değerlendirme sorularından 19. soru bir oda arkadaşının ya da eşin bulunup bulunmadığı ile ilgilidir ve ölçeğin toplam ve bileşen puanlarının saptanmasında dikkate alınmaz. Uyku kalitesini saptayan ölçek soruları, uyku kalitesi ile ilgili değişik faktörleri içerir. Bu sorular, uyku
18 süresini, uyku latensini ve uyku ile ilgili özel problemlerin sıklık ve şiddetini saptamak içindir.
Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi 7 bileşenden oluşmaktadır:
1. Öznel uyku kalitesi (bileşen 1) 2. Uyku latensi (bileşen 2)
3. Uyku süresi (bileşen 3)
4. Alışılmış uyku etkinliği (bileşen 4) 5. Uyku bozukluğu (bileşen 5)
6. Uyku ilacı kullanımı (bileşen 6) 7. Gündüz işlev bozukluğu (bileşen 7)
Bu bileşenler; bileşen 1 (soru 6), bileşen 3 (soru 4), bileşen 6 (soru 7), bileşen 2 puanı (soru 2 ve 5a puanlarının toplamı), bileşen 4 puanı (soru 8 ve 9 puanlarının toplamı) puanlarından elde edilmektedir.
Yedi bileşen puanının toplamı toplam PUKİ puanını verir. Her birinin yanıtı belirti sıklığına göre 0-3 arasında puanlanır. Toplam puan 0-21 arasında bir değere sahiptir. Yüksek değerler uyku kalitesinin kötü, uyku bozukluğu seviyesinin yüksek olduğunu gösterir. Toplam puanın 5’in altında olması (0-4 puan) uyku kalitesinin iyi, 5’
in üzerinde (5-21 puan) olması klinik olarak uyku kalitesinin kötü olduğunu gösterir.
Araştırmaya alınan gebeler, gebelikte ilaç kullanımının bebeğe zararlı olabileceği düşüncesiyle uyku bozukluklarına karşı ilaç kullanmadıklarını sözlü olarak belirttiler. Bu sebeple bileşen 6 (uyku ilacı kullanımı) puanlandırılması her iki grupta da değerlendirilememiştir.
Pittsburgh Uyku Kalitesi Ölçeği’ nin Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı 0.80 olarak saptanmıştır (67, 68). Bu araştırmada Pittsburgh Uyku Kalitesi Ölçeği’ nin Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı 0.71 bulunmuştur.
19 3.5. Verilerin Toplanması
Araştırma verileri Ekim 2016-Mart 2017 tarihleri arasında araştırmacı tarafından yüz yüze görüşme yöntemi kullanılarak elde edilmiştir. ASM’lere başvuran gebelerle olan ilk karşılaşmada araştırmacı tarafından HBS tespiti yapılmıştır. HBS’ nin tespit edilmesi aşamasında Uluslararası Huzursuz Bacak Sendromu Çalışma Grubu (International Restless Legs Syndrome Study Group, IRLSSG) tarafından 1995 yılında hasta öyküsüne dayandırılarak oluşturulan sorular kullanılmıştır. Tüm sorulara “evet”
yanıtının verilmesi durumunda HBS tanısı konulmaktadır (27). Bu sorular;
1. Bacaklarınızda ağrı, sızı, ürperti gibi hoş olmayan, rahatsızlık veren ve bacaklarınızı hareket ettirmeye zorlayan bir his oluyor mu?
Birinci soruya evet yanıtı verenler aşağıdaki soruları yanıtlamaktadır.
2. Bu şikayetiniz otururken veya yatarken artıyor mu?
3. Bacağınızı hareket ettirmekle veya yürümekle kısmen veya tamamen geçiyor mu?
4. Gündüz saatlerine göre akşam ve geceleyin daha mı şiddetli oluyor?
HBS olduğu tespit edilen gebelerden deney grubuna alınanlarla yapılan ASM’deki ilk görüşmede "Kişisel Tanıtım Formu" ve "PUKİ" uygulanarak ön test verileri elde edilmiştir. Ön test verilerinin elde edilmesinden sonra gebelere araştırmacı tarafından uyku hijyeni eğitimi verilmiştir. Bu eğitimde rehber olarak uyku hijyeni eğitim kitapçığı kullanılmıştır. Eğitim sonrasında bu kitapçık gebelere verilmiş ve 2 hafta sonrası için gebelerden randevu alınmıştır. İki hafta sonra yapılan ev ziyaretinde uyku hijyeni eğitimi konusunda hatırlatma eğitimi verilmiştir. İlk eğitiminden 4 hafta sonra yapılan ikinci bir ev ziyareti ile "PUKİ" uygulanarak araştırmanın son test verileri elde edilmiştir.
Kontrol grubuna alınan gebelere ilk görüşmede "Kişisel Tanıtım Formu" ve
"PUKİ" uygulanarak ön test verileri elde edilmiştir. Herhangi bir girişim yapılmayan kontrol grubunda yer alan gebelere 4 hafta sonra ev ziyareti yapılarak "PUKİ" aracılığı ile son test verileri toplanmıştır.
20 3.6. Girişim
Deney grubunda yer alan gebelere verilen “Uyku Hijyeni Eğitimi” iki oturumda gerçekleştirildi. İlk oturumda yapılan ev ziyareti ile "Uyku Hijyeni Eğitimi" verildi ve bu ziyaretten iki hafta sonra ikinci bir hatırlatma eğitimi yapıldı. Verilen eğitim uyku hijyeni eğitimine ait bilgileri içeren "Uyku Hijyeni Eğitim Kitapçığı“ (EK-8) ile birlikte sunuldu ve eğitimler ortalama 30 dakika sürdü. Uyku hijyeni eğitiminde, normal uyku düzenine etki eden veya engelleyen bireysel davranışlardan kaçınılması, iyi uykuyu destekleyecek davranışların teşvik edilmesi ve uyku hijyeni ilkelerini içeren faktörlerin düzenlenmesine yönelik öneriler yer aldı (18, 19, 69).
3.6.1. Girişim Materyali
Girişim materyali olarak "Uyku Hijyeni Eğitim Kitapçığı" kullanıldı (EK-8).
Literatür doğrultusunda hazırlanmış olan bu kitapçık uyku hijyeni eğitimine ait bilgileri içermektedir (3, 16, 18, 31, 32). Bu bilgiler gebelik ve uyku, uykunun yararları, uyku kalitesini etkileyen faktörler, dinlendirici bir uyku için yapılması gerekenler, uyku hijyeni ilkeleri başlıklarından oluşmaktadır.
3.7. Araştırmanın Değişkenleri
Araştırmanın bağımsız değişkeni: Huzursuz bacak sendromu olan gebelerin uyku kalitesi.
Araştırmanın bağımlı değişkeni: Uyku hijyeni eğitimi.
Araştırmanın kontrol değişkenleri: Gebelerin yaşı, eğitim durumu, mesleği, aylık geliri, yaşanılan yer, aile yapısı, gebelik öyküsü, boy, kilo, hemoglobin, hematokrit ve folik asit değeri olarak kabul edildi.
3.8. Verilerin Analizi
Verilerin kodlanması ve değerlendirilmesi SPSS 22.0 paket programı kullanılarak bilgisayar ortamında gerçekleştirildi. İstatistiksel değerlendirmede;
yüzdelik dağılım, aritmetik ortalama, standart sapma, ki-kare, bağımsız gruplarda t testi ve bağımlı gruplarda t testi kullanıldı. İstatistiksel anlamlılık p<0.05 olarak kabul edildi.
21 3.9. Araştırmanın Etik Yönleri
Araştırmaya başlamadan önce Malatya İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurul Başkanlığı’ndan etik onay (Karar No: 2016/10-2) ve çalışma yapılacak kurumlardan (EK-6) yazılı izinler alınmıştır.
Araştırma verilerini toplamaya başlamadan önce katılımcı haklarının korunması amacı ile “Özerklik” ilkesi doğrultusunda kadınlara araştırmadan çekilebilecekleri belirtilerek “Bilgilendirilmiş Olur Formu” imzalatılmıştır (EK-2), (EK-3). Kontrol grubunda yer alan gebelere girişim yapılmamış ancak son test verileri elde edildikten sonra “Eşitlik” ilkesi doğrultusunda davranılarak uyku hijyeni eğitim kitapçığı verilmiştir.
3.10. Araştırmanın Sınırlılıkları ve Genellenebilirliği
Bu çalışma Kayseri Merkez Talas ilçesine bağlı Talas 4 No’ lu Anayurt ASM, Talas 1 No’ lu ASM ve Talas 3 No’ lu ASM’ ye kayıtlı olan gebelerle ve bu gebelerin bireysel beyanları ile sınırlıdır ve çalışma grubundaki gebelere genellenebilir.
22
3.1. ARAŞTIRMA PLANI
Power analizi yapılarak belirlenen örneklem grubu için (64 deney, 64
kontrol) gebelerin taranması
2 Hafta Sonraki Ev Ziyareti 2. Eğitim: Hatırlatma
eğitiminin yapılması
Ön Testten 4 Hafta Sonraki Ev Ziyareti
Son test: Ön testten 4 hafta sonra PUKİ’ nin tekrar
uygulanması.
Ön Testten 4 Hafta Sonraki Ev Ziyareti
Son test: Ön testten 4 hafta sonra PUKİ’ nin tekrar
uygulanması.
Uyku hijyeni eğitim kitapçığının verilmesi.
Evren
Çalışmanın yürütüldüğü 3 ASM’ deki toplam 734 gebe
Kontrol Grubu (n=64) Deney Grubu (n=64)
23
4. BULGULAR
Tablo 4.1. Deney ve Kontrol Grubundaki Gebelerin Tanıtıcı Özelliklerinin Karşılaştırılması (n=128)
Tanıtıcı Özellikler Deney Grubu (n=64)
24
*Bağımsız gruplarda t testi
**Gebelikteki beden kitle indeksi
Tablo 4.1’de deney ve kontrol grubundaki gebelerin tanıtıcı özelliklerinin dağılımı yer almaktadır. Deney grubuna alınan gebelerin yaş ortalaması 26.90 ± 5.06 olup, ortalama gebelik haftası 30.01 ± 1.90, ortalama hemoglobin değeri 11.03 ± 0.86, ortalama hemotokrit değeri 37.13 ± 0.99, ortalama folat değeri 8.20 ± 1.73 ve ortalama BKI 27.80 ± 4.08’dir. Ayrıca deney grubunda yer alan gebelerin %45.3’ünün lise mezunu olduğu, %76.6’sının çalışmadığı, %84.4’ünün il merkezinde yaşadığı,
%76.6’sının çekirdek aile yapısına sahip olduğu, %43.8’inin gelirinin giderine eşit olduğu ve %60.9’unun multigravida olduğu belirlenmiştir.
Kontrol grubunda yer alan gebelerin yaş ortalaması 26.71 ± 4.38 olup, ortalama gebelik haftası 30.56 ± 0.78, ortalama hemoglobin değeri 11.12 ± 0.69, ortalama hemotokrit değeri 37.47 ±0.97, ortalama folat değeri 8.14 ± 1.68 ve ortalama BKI 28.23
± 4.09’ dir. Buna ek olarak kontrol grubunda yer alan gebelerin %50.0’ ının lise mezunu olduğu, %71.9’ unun çalışmadığı, %87.5’ inin il merkezinde yaşadığı, %79.7’ sinin çekirdek aile yapısına sahip olduğu, %48.4’ ünün gelirinin giderine eşit olduğu ve
%57.8’ inin multigravida olduğu belirlenmiştir.
Deney ve kontrol grubunda yer alan gebelerin tanıtıcı özellikleri arasındaki farkın istatistiksel yönden önemli bir farklılığın olmadığı ve gruplarda yer alan gebelerin tanıtıcı özellikler ve kontrol değişkenleri (yaş, eğitim durumu, mesleği, aylık geliri, yaşanılan yer, aile yapısı, gebelik öyküsü, boy, kilo, hemoglobin, hematokrit ve folik asit değeri) açısından benzerlik gösterdiği saptanmıştır (p>0.05, Tablo 4.1).
25 Tablo 4.2. Deney ve Kontrol Grubundaki Gebelerin Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi Toplam ve Alt Gruplarından Aldıkları Ön Test Puan Ortalamalarının
Tablo 4.2’de deney ve kontrol grubundaki gebelerin pittsburgh uyku kalitesi indeksi toplam ve alt gruplarından aldıkları ön test puan ortalamalarının karşılaştırılması yer almaktadır. Deney grubundaki gebelerin ön test öznel uyku kalitesi puan ortalaması 1.42 ± 0.63 iken kontrol grubundaki gebelerin ön test öznel uyku kalitesi puan ortalaması 1.59 ± 0.65 olarak belirlendi. Puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel olarak önemli olmadığı saptandı (t= -1.498, p= 0.137). Deney grubundaki gebelerin ön test uyku latensi puan ortalaması 1.92 ± 0.93, kontrol grubundaki gebelerin ön test uyku
26 latensi puan ortalaması 2.12 ± 0.76 olarak belirlenirken deney grubundaki gebelerin ön test uyku süresi puan ortalaması 0.79 ± 1.05, kontrol grubundaki gebelerin ön test uyku süresi puan ortalaması 0.70 ± 1.00 olarak tespit edildi. Deney ve kontrol gruplarındaki gebelerin uyku latensleri ve uyku sürelerinde istatistiksel açıdan anlamlı bir fark bulunmadı (t= -1.348, p= 0.180), (t= 0.515, p= 0.608).
Ön test alışılmış uyku etkinliği puan ortalaması deney grubundaki gebelerde 2.96 ± 0.25, kontrol grubundaki gebelerde 2.98 ± 0.12 olarak belirlendi. Gruplar arasında istatistiksel bir farklılık olmadığı saptandı (t= -0. 447, p= 0.655).
Deney grubundaki gebelerde ön test uyku bozukluğu puan ortalaması 1.50 ± 0.53 olarak değerlendirilirken kontrol grubundaki bu ortalamanın 1.57 ± 0.49 olduğu saptandı. Ön test uyku bozukluğu puan ortalaması deney ve kontrol gruplarında benzerdi (t= -0.856, p= 0.394).
Deney grubundaki gebelerde ön test gündüz işlev bozukluğu puan ortalaması 1.48 ± 0.71, kontrol grubundaki gebelerde ön test gündüz işlev bozukluğu puan ortalaması 1.50 ± 0.71 olarak belirlendi. Deney ve kontrol grupları arasında ön test gündüz işlev bozukluğu puan ortalamaları arasındaki farkın önemli olmadığı saptandı (t= -0.124, p= 0.901).
Pittsburgh ön test toplam puan ortalamasının deney grubunda yer alan gebelerde 10.09 ± 2.35, kontrol grubunda yer alan gebelerde 10.48 ± 2.38 olduğu ve gruplar arasındaki farklılığın istatistiksel açıdan önemli olmadığı belirlendi (t= -0.933, p=
0.353).
27 Tablo 4.3. Deney ve Kontrol Grubundaki Gebelerin Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi Toplam ve Alt Gruplarından Aldıkları Son Test Puan Ortalamalarının
Tablo 4.3’ te deney ve kontrol grubundaki gebelerin pittsburgh uyku kalitesi indeksi toplam ve alt gruplarından aldıkları son test puan ortalamaları karşılaştırılmıştır.
Son test puan ortalamasında deney grubundaki gebelerin öznel uyku kalitesi puan ortalaması 1.09 ± 0.46 iken kontrol grubundaki gebelerin öznel uyku kalitesi puan ortalaması 1.60 ± 0.68’dir. Puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel olarak
28 önemli olduğu saptandı (t= -5.012, p= 0.000). Deney grubundaki gebelerin son test uyku latensi puan ortalaması 1.45 ± 0.99, kontrol grubundaki gebelerin uyku latensi puan ortalaması 2.14 ± 0.68 olarak belirlendi ve gruplar arasında istatistiksel olarak önemli bir farklılığın olduğu tespit edildi (t= -4.561, p= 0.000).
Deney grubunda yer alan gebelerin son test uyku süresi puan ortalaması 0.28 ± 0.62 iken kontrol grubunda yer alan gebelerin son test uyku süresi puan ortalaması 0.70
± 0.98 olarak belirlendi. Gruplar arasındaki farklılığın istatistiksel olarak önemli olduğu belirlendi (t= -2.884, p= 0.005).
Son test alışılmış uyku etkinliği puan ortalaması deney grubundaki gebelerde 2.45 ± 0.75 puan, kontrol grubundaki gebelerde 2.96 ± 0.17 puan olarak tespit edildi.
Deney ve kontrol grupları arasındaki fark istatistiksel olarak önemlidir (t= -5.326, p=
0.000).
Deney grubundaki gebelerde son test uyku bozukluğu puan ortalaması 1.18 ± 0.43 olarak değerlendirilirken kontrol grubundaki bu ortalamanın 1.60 ± 0.49 olduğu belirlendi. Son test uyku bozukluğu puan ortalamasında deney ve kontrol grupları arasındaki farklılık istatistiksel olarak önemlidir (t= -5.157, p= 0.000).
Deney grubundaki gebelerde son test gündüz işlev bozukluğu puan ortalaması 10.76 ± 0.52, kontrol grubundaki gebelerde son test gündüz işlev bozukluğu puan ortalaması 1.51 ± 0.75 olarak belirlendi. Deney ve kontrol grupları arasındaki son test gündüz işlev bozukluğu puan ortalaması açısından istatistiksel olarak önemli bir farklılığın olduğu saptandı (t= -6.513, p= 0.000).
Pittsburgh son test toplam puan ortalamasının deney grubunda yer alan gebelerde 7.23 ± 2.17, kontrol grubunda yer alan gebelerde 10.54 ± 2.20 olduğu ve gruplar arasındaki farklılığın istatistiksel açıdan önemli olduğu belirlendi (t= -8.563, p=
0.000).
29 Tablo 4.4. Deney Grubundaki Gebelerin Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi Toplam ve Alt Gruplarından Aldıkları Ön Test-Son Test Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması (n=64)
*Bağımlı gruplarda t testi
**p<0.001
***Değerlendirme yapılamadı
Deney grubundaki gebelerin pittsburgh uyku kalitesi indeksi toplam ve alt gruplarından aldıkları ön test- son test puan ortalamalarının karşılaştırılması Tablo 4.4’
te verilmiştir. Deney grubundaki gebelerde öznel uyku kalitesi puan ortalaması ön testte 1.42 ± 0.63 iken son testte 1.09 ± 0.46 olarak belirlendi. Deney grubunda yer alan gebelerde öznel uyku kalitesi ön test-son test puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel açıdan önemli olduğu saptandı (t= 4.431, p= 0.000).
Deney grubundaki gebelerde ön testte uyku latensi puan ortalaması 1.92 ± 0.93 olarak tespit edilirken son testte bu ortalamanın 1.45 ± 0.99 olduğu belirlendi. Deney
30 grubunda yer alan gebelerde uyku latensi ön test-son test puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel açıdan önemli olduğu saptandı (t= 5.844, p= 0.000).
Deney grubundaki gebelerde uyku süresi puan ortalamasının ön testte 0.79 ± 1.05, son testte 0.28 ± 0.62 olduğu ve ön test-son test puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel açıdan önemli olduğu saptandı (t= 5.178, p= 0.000).
Deney grubundaki gebelerde alışılmış uyku etkinliği puan ortalamasının ön testte 2.96 ± 0.25, son testte 2.45 ± 0.75 olduğu ve ön test-son test puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel açıdan önemli olduğu saptandı (t= 5.312, p= 0.000).
Deney grubundaki gebelerde uyku bozukluğu puan ortalamasının ön testte 1.50
± 0.53, son testte 1.18 ± 0.43 (t= 5.351, p= 0.000), gündüz işlev bozukluğu puan ortalamasının ön testte 1.48 ± 0.71, son teste 0.76 ± 0.52 olduğu (t= 8.793, p= 0.000) ve ön test-son test puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel açıdan önemli olduğu belirlendi.
Deney grubundaki gebelerde pittsburgh toplam puan ortalamasının ön testte 10.09 ± 2.35, son testte 7.23 ± 2.17 olduğu ve ön test-son test puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel açıdan önemli olduğu belirlendi (t= 12.783, p= 0.000).
31 Tablo 4.5. Kontrol Grubundaki Gebelerin Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi Toplam ve Alt Gruplarından Aldıkları Ön Test- Son Test Puan Ortalamalarının
Tablo 4.5’ te kontrol grubundaki gebelerin pittsburgh uyku kalitesi indeksi toplam ve alt gruplarından aldıkları ön test- son test puan ortalamalarının karşılaştırılması verildi. Tablo incelendiğinde kontrol grubundaki gebelerde öznel uyku kalitesi puan ortalaması ön testte 1.59 ± 0.65, son testte 1.60 ± 0.68 puan olarak belirlendi. Kontrol grubunda yer alan gebelerde öznel uyku kalitesi ön test-son test puan ortalamaları arasında istatistiksel açıdan önemli bir farklılık saptanmadı (t= -0.331, p=
0.742).
Kontrol grubundaki gebelerde ön testte uyku latensi puan ortalaması 2.12 ± 0.76, olarak tespit edilirken son testte bu ortalamanın 2.14 ± 0.68 olduğu belirlendi. Kontrol
32 grubunda yer alan gebelerde uyku latensi ön test-son test puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel açıdan önemli olmadığı saptandı (t= -0.574, p= 0.568).
Kontrol grubundaki gebelerde uyku süresi puan ortalamasının ön testte 0.70 ± 1.00, son testte 0.70 ± 0.98 olduğu belirlendi. Ön test-son test puan ortalamaları arasındaki fark istatistiksel açıdan benzerdir (t= 0.000, p= 1.000).
Kontrol grubundaki gebelerde alışılmış uyku etkinliği puan ortalamasının ön testte 2.98 ± 0.12, son testte 2.96 ± 0.17 olduğu ve ön test-son test puan ortalamaları arasıda istatistiksel açıdan önemli bir farklılığın olmadığı saptandı (t= 1.000, p= 0.321).
Kontrol grubundaki gebelerde uyku bozukluğu puan ortalamasının ön testte 1.57
± 0.49, son testte 1.60 ± 0.49 olduğu belirlendi. Kontrol grubunda uyku bozukluğu son testte biraz artarken aralarındaki farkın istatistiksel olarak önemli olmadığı saptandı (t=
-0.814, p= 0.419).
Kontrol grubundaki gebelerde gündüz işlev bozukluğu puan ortalamasının ön testte 1.50 ± 0.71, son testte 1.51 ± 0.75 olduğu ve ön test-son test puan ortalamaları arasında istatistiksel açıdan önemli bir farklılığın olmadığı saptandı (t= -0.275, p=
0.784).
Kontrol grubundaki gebelerde pittsburgh toplam puan ortalamasının ön testte 10.48 ± 2.38, son testte 10.54 ± 2.20 olduğu ve ön test-son test puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel açıdan önemli olmadığı saptandı (t= -0.563, p= 0.576).
33
5. TARTIŞMA
Huzursuz bacak sendromlu gebelere verilen uyku hijyeni eğitiminin uyku kalitesine etkisini saptamak amacıyla yapılan çalışma bulguları ilgili literatürle tartışılmıştır.
Araştırma kapsamına alınan deney ve kontrol gurubundaki gebelerin tanıtıcı özellikleri karşılaştırıldığında; yaş, eğitim durumu, çalışma durumu, yaşanılan yer, aile yapısı, gelir durumu, gravida, gebelik haftası, hemoglobin, hemotokrit ve folat değerleri ile BKI ortalamaları açısından gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığı saptanmıştır (p>0.05; Tablo 4.1). Belirtilen tanıtıcı özellikler açısından deney ve kontrol grubunda yer alan gebelerin benzer olması grupların homojen dağılımda olduğunu göstermektedir.
Deney ve kontrol grubunda yer alan gebelerin ön test PUKİ alt grup puan ortalamaları incelendiğinde, öznel uyku kalitesi, uyku latensi, uyku süresi, alışılmış uyku etkinliği, uyku bozukluğu ve gündüz işlev bozukluğu alt grupları toplam puan ortalamalarının benzer olduğu, her iki grupta da uyku ilacı kullanımının bulunmadığı ve gruplar arasındaki farkın istatistiksel açıdan anlamlı olmadığı (p>0.05; Tablo 4.2) saptanmıştır. Bu sonuç, deney ve kontrol grubunda yer alan gebelerin ilk değerlendirmede benzer özellikte uyku kalitesine sahip olduğunu göstermektedir. PUKİ ön test toplam puan ortalamasının deney grubunda yer alan gebelerde 10.09 ± 2.35, kontrol grubunda yer alan gebelerde 10.48 ± 2.38 olması ve gruplar arasındaki farklılığın istatistiksel açıdan önemli olmaması her iki gruptaki gebelerin benzer uyku kalitesine sahip olduğu bulgumuzu destekler niteliktedir (p>0.05; Tablo 4.2).
Gebelik temelde kadınlardaki uyku kalitesini olumsuz etkilemektedir (14).
Taşkıran’ın 100 sağlıklı gebe ile yapmış olduğu çalışmada gebelerin %86’ sının kötü uyku kalitesine sahip olduğu tespit etmiştir (31).Çoban ve Yanıkkerem’in 198 gebe ile yaptıkları çalışmada gebelerin %54’ünde, Ko ve arkadaşlarının 300 gebe ile yaptıkları çalışmada gebelerin %60’ında kötü uyku kalitesi saptamışlardır (55, 70). Pınar ve arkadaşlarının 300 sağlıklı gebe üzerinde yapmış oldukları çalışmada gebelerin
%39.6’sının uyku kalitesinin kötü olduğu belirlenmiştir (17). Benzer şekilde, gebelerin uyku kalitesini belirlemeye yönelik Köybaşı’ nın yapmış olduğu çalışmada, üçüncü trimesterdeki gebelerde PUKİ toplam puan ortalamasının 7.11 ± 3.55 ile kötü kalitede olduğu belirtilmiştir (14). Özkan’ın 75 sağlıklı gebe ile yaptığı çalışmada ise benzer
34 sonuçlar elde edilmiş ve PUKİ toplam puan ortalamasının 8.66 ± 3.74 olduğu saptanmıştır (39). Bu araştırmada ön test PUKİ toplam puan ortalamalarının deney grubunda 10.09 ± 2.35, kontrol grubunda 10.48 ± 2.38 olduğu ve Köybaşı ile Özkan’ ın yaptıkları çalışmalardaki PUKİ toplam puan ortalamalarından yüksek olduğu belirlenmiştir. Araştırmaya alınan deney ve kontrol grubundaki gebelerin tamamının huzursuz bacak sendromlu olmasının PUKİ toplam puan ortalamalarını yükselterek düşük uyku kalitesine neden olduğu düşünülmektedir. Ancak huzursuz bacak sendromlu gebelerin uyku kalitesini belirlemeye yönelik sınırlı sayıda çalışma bulunmaktadır.
Chen ve arkadaşlarının huzursuz bacak sendromu olan gebeler üzerinde yaptığı çalışmada gebelerin %81.2’sinin uyku rahatsızlıkları yaşadığı belirlenmiştir (8).
Literatürde de benzer şekilde huzursuz bacak sendromunun kişilerde uykusuzluk, uykuya dalmada zorluk, uyku bölünmesi ve terminal uykusuzluğa neden olarak uyku kalitesini düşürdüğü belirtilmektedir (71). Bu açıdan değerlendirildiğinde elde edilen bulgu literatürle uyumludur.
Deney ve kontrol grubunda yer alan gebelerin son test PUKİ alt grup puan ortalamaları incelendiğinde, öznel uyku kalitesi, uyku latansı, uyku süresi, alışılmış uyku etkinliği, uyku bozukluğu ve gündüz işlev bozukluğu alt grupları toplam puan ortalamalarının deney grubunda anlamlı düzeyde düşük olduğu, her iki grupta da uyku ilacı kullanımının bulunmadığı ve gruplar arasındaki farklılıkların istatistiksel açıdan anlamlı olduğu (p<0.05; Tablo 4.3) saptanmıştır. Bu sonuç son test PUKİ alt grup puan ortalamaları açısından deney grubunda yer alan gebelerin kontrol grubunda yer alan gebelere oranla daha yüksek uyku kalitesine sahip olduğunu göstermektedir. Huzursuz bacak sendromlu gebelere verilen uyku hijyeni eğitiminin deney gurubunda yer alan gebelerdeki uyku kalitesini anlamlı düzeyde arttırdığı görülmektedir. PUKİ son test toplam puan ortalamasının deney grubunda yer alan gebelerde 7.23 ± 2.17, kontrol grubunda yer alan gebelerde 10.54 ± 2.20 olması ve gruplar arasındaki farklılığın istatistiksel açıdan önemli olması bu bulgumuzu destekler niteliktedir (p< 0.001).
Deney ve kontrol grubunda yer alan gebelerin son test PUKİ alt grup puan ortalamaları incelendiğinde, öznel uyku kalitesi, uyku latansı, uyku süresi, alışılmış uyku etkinliği, uyku bozukluğu ve gündüz işlev bozukluğu alt grupları toplam puan ortalamalarının deney grubunda anlamlı düzeyde düşük olduğu, her iki grupta da uyku ilacı kullanımının bulunmadığı ve gruplar arasındaki farklılıkların istatistiksel açıdan anlamlı olduğu (p<0.05; Tablo 4.3) saptanmıştır. Bu sonuç son test PUKİ alt grup puan ortalamaları açısından deney grubunda yer alan gebelerin kontrol grubunda yer alan gebelere oranla daha yüksek uyku kalitesine sahip olduğunu göstermektedir. Huzursuz bacak sendromlu gebelere verilen uyku hijyeni eğitiminin deney gurubunda yer alan gebelerdeki uyku kalitesini anlamlı düzeyde arttırdığı görülmektedir. PUKİ son test toplam puan ortalamasının deney grubunda yer alan gebelerde 7.23 ± 2.17, kontrol grubunda yer alan gebelerde 10.54 ± 2.20 olması ve gruplar arasındaki farklılığın istatistiksel açıdan önemli olması bu bulgumuzu destekler niteliktedir (p< 0.001).