Kişi, Kendi, Kendimiz Anlamında Kullanılışı

Nefis kavramını Kur’an’da kullanıldığı diğer bir anlam ise kendi, kendimiz, gibi zamir anlamında kullanılışıdır. Özellikle bu anlamda Kur’an’da çok kullanılmıştır.47

اوُ:َaﺕاَو َﻝَو ًةَ?َ1 َﻝَو ًﺕَْ- َنُGِْ/َ َﻝَو ًYْ َ3 َﻝَو اkَl ْ5ِِ,ُ ْ3َ7ِﻝ َنُGِْ/َ َﻝَو َنَُْaُ ْ5ُهَو ًmْ?َﺵ َنُُْaَ َﻝ ًNَِﻝ ِIِ3وُد ْ4ِ-

اًرُ8ُ3

“(Kâfirler), O’nu (Allah’ı) bırakıp hiçbir şey yaratmayan, bilakis kendileri yaratılmış olan, kendilerine ne zarar nede fayda verebilen, öldürmeye hayat vermeye ve ölüleri yeniden diriltip kabirden çıkarmaya gücü yetmeyen tanrılar edindiler.”48

Bu cümlenin açıklamasında “ve kendilerinden ne bir zararı gidermeye, ne de kendilerine bir fayda verecek şeyi getirmeye güçleri yetmez” deniliyor. Ve bir şeyin kendine zarar vermesi akla uygun olmadığından zarar, zararı gidermek manasına kullanılmış oluyor. Bu mana, tam anlamıyla yalnız cansız putlara uygun olabilir. Bu ise hem kasrın, hem de ilâhî sözün görünen manasından uzaktır da asıl olan sebep gösterme olduğu gibi ilişkisi de açıktır. O halde “nefisleri için” “kendileri için” demek olmalıdır.

44 _{Hud, 11/31.}

45 _{İbn Kesir, age., VIII, 3922.} 46 _{Yusuf, 12/77.}

47 _{Bkz. Yunus,10/15; Tövbe, 9/128; Hut, 11/21; Yusuf, 12/54; İbrahim, 14/22; Rad, 13/11; Nur, 24/6}

Neml,27/40; Ankebut, 29/6; Sebe, 34/50; Şuara, 26/3.

Buradaki olumsuz kılınan (nefyedilen) yalnız kendilerine ait olan olumsuzluk ve zarar değil, kendi zatları nedeniyle mutlak olumsuzluk ve zarardır. Yani kendiliklerinden, kendi istekleri ile hiçbir zarar ve fayda vermeye güç yetiremezler. Kendi nefsine zulmeden gerek hayat, gerek ölüm ve gerekse tekrar dirilme bakımından kendi nefsine malik olamayan bir kulun tövbesi ile tövbe ederim” anlamı da uygundur.49

َ- ٌ?ِ(َ ٌn?ِ/َﺱ َIﻝا نِإ ٍةَِ1اَو ٍ2ْ َ'َآ ﻝِإ ْ5ُGُ@ْYَ َﻝَو ْ5ُGَُْF

“(İnsanlar!), Sizin yaratılmanız ve diriltilmeniz, ancak bir kişinin yaratılması ve diriltilmesi gibidir. Unutulmasın ki Allah her şeyi bilen ve görendir.”50

Ey insanlar! “Sizin yaratılmanız da, tekrar diriltmeniz de tek bir kişi gibidir.” Tek bir kişinin yaratılması ve diriltilmesi gibidir. Zira herhangi bir iş O’nu diğer bir işten alıkoymaz. Çünkü O “kün” kelimesiyle her şeyi var eder. “Şüphesiz Allah her şeyi işitendir, her şeyi görendir.” Bir şeyi idrak etme, O’nu bir başka şeyi idrak etmekten alıkoymaz. Allah’ın kudretine göre bütün insanların yaratılması ve kıyamet gününde yeniden diriltilmeleri bir tek kişinin yaratılması gibidir. Bir şeyi ancak bir kere emreder. O şeyde emrin tekrarına ve tenkidine gerek kalmadan hemen oluverir.51

Burada tek bir canlının yaratılması önemlidir. Bir canlının yaratılmasında önce yüce Allah’ın onun varlığı ve yapısı için belirlediği kaderi gerçekleşecek, daha sonra bu proje hayata geçirilecektir. Aynı zamanda onun iç âlemini ve psikolojik yapısını da tespit etmiş, zihin, gönül, nefis, duygu, kabiliyet ve yetenek boyutlarını belirlemiştir. Bir kere yaratılacak insanın maddi ve manevi yapısını belirledikten sonra bu varlığın artık fotokopi gibi çoğaltılması zor olmayacaktır. Burada birinci yaratılış, ikinci yaratılış için delil olmaktadır. Birinci yaratılış uzun bir yaratılış sürecini kaplarken ikinci yaratılış birden, yani aniden olacaktır. İlk yaratılış ile ikinci yaratılışın tek farkı budur.52

Sonuçta ey İnsanlar! Sizin yoktan yaratılışınız ve öldükten sonra da diriltilmeniz, sadece bir tek kişinin yaratılması ve diriltilmesi gibidir. Çünkü Allah, bir şeyin olmasını istediği zaman, ona “ol” der. O da oluverir. Ey insanlar! Sizin yaratılmanız ve tekrar dirilmeniz tek bir kişinin yaratılması ve tekrar diriltilmesi gibidir.” Dilemenin salt yaratılacak nesneye yönelimi ile yaratmayı gerçekleştiren irade açısından bir veya birden fazla nesnenin yaratılması aynıdır. O, ferdin yaratılmasında

49 _{Yazır, age., VI, 53.} 50 _{Lokman, 31/28.}

51 _{İbn Kesir, XII, 6420; Zuhaylî, age., XI, 123.} 52 _{Bayraklı, age., XV, 163.}

sınırlı bir emek harcamadığı gibi, her ferdin yaratılmasında da emek yinelemez. Ona göre bir tek kişinin yaratılması ile milyonların yaratılması ve bir ferdin diriltilmesi ile milyonların diriltilmesi birdir. Yaratma işi bir ‘kelime’ dilemedir, sadece “Bir şey dilediği zaman O’nun buyruğu sadece o şeye ol” demektir, hemen olur.53

اُ/?ِ َأَو ُdوُِVَﺕ ٍْ?َF ْ4ِ- ْ5ُGِ,ُ ْ3َ7ِﻝ اُ-Wَُﺕ َ-َو َةَآUﻝا اُﺕَو َةَ(ﻝا ٌ?ِ(َ َنَُ/ْYَﺕ َ/ِ َIﻝا نِإ ِIﻝا َْ'ِ

“Namazı kılın, zekâtı verin, önceden kendiniz için yaptığınız her iyiliği Allah’ın katında bulacaksınız. Şüphesiz Allah yapmakta olduklarınızı noksansız görür.”54

Allah müminlere kendi nefislerinin yararı ve salâhı için vacip olan namazı ve zekâtı ifa etmelerine; yine bu iki şeyin dışındaki diğer vacip olan şeylerin yapılmasına dikkat çekmiştir. Yine Cenab-ı Hak, onların bu amellerin karşılıklarını bulacaklarını beyan etmiş, bundan maksadın, onların amellerinin aynısını bulacakları olmadığını açıklamıştır. Çünkü bu ameller bâki değildir, bir de amellerin aynısını bulmak istenmez daha fazlasına ulaşılmak istenir. Geriye, onun sevabını ve karşılığını kendileri bulacakları hususu kalır.55

َ;َأَ ِ:ﻝا َنَُ/ْYَﺕ َ/ِ ٌ?ِJَF َIﻝا نِإ َIﻝا اُﺕاَو ٍَcِﻝ ْ[َ-َ َ- ٌ2ْ َ3 ُْRْ'َْﻝَو َIﻝا اُﺕا اُ'َ- َ4

“Ey iman edenler! Allahtan korkun, herkes yarına ne hazırladığına baksın, Allah’tan korkun, çünkü Allah sizin yaptıklarınızdan haberdardır.”56

Allah’ı ve peygamberini tasdik edenler! Allah’ın emrettiklerini yapın, yasak ettiklerini terk edin, azabından korkun, herkes kıyamet günü için salih amellerden neler hazırladığını düşünsün. Allah’tan korkun, zira sizin amellerinizden ve hallerinizden hiçbiri Allah’a gizli değildir. Bu sebeple O, küçük büyük, az çok bütün amellerinizin karşılığını verecektir. Herkes yarın için ne hazırladığına baksın. Allah sizi hesaba çek- meden önce siz kendinizi hesaba çekin, Rabbinizin huzuruna çıkacağınız dönüş günü için kendinize ne gibi salih ameller hazırladığınıza bakın.57

Sonuç itibariyle Allah yukarıdaki ayetlerde insanlara “kendi, kendiniz, hepiniz” gibi ifadeler kullanarak, Allah’ın size emrettiği şeyleri yapın, nehyettiği şeylerden de kaçının, zira yarın mahşerde herkes yaptığıyla baş başa kalacaktır. Kendiniz için yaptığınız amelleriniz size mahşerde sahip çıksın ve sizi yalnız bırakmasın. Çünkü o

53 _{Kutup, age.,VIII, 235; Sabunî, age., V, 32.} 54 _{Bakara, 2/110.}

55 _{Razî, age., III, 341.} 56 _{Haşr, 59/18.}

gün kimse kimsenin günahını yüklenmez, herkes kendi derdinde, kendini kurtarmanın peşinde olacaktır.