Kazıkların Sınıflandırılması

Kazıklar, yüklerini taşıma ve zemine iletme şekline ve imal edildikleri malzemelere göre sınıflandırılabilmektedir [14]. Kazık temellerin yapımında kullanılacak kazıklar, önceden yapılmış olarak işyerine getirilebileceği gibi, yerinde kazılarak hazırlanan kuyularda beton dökülerek de oluşturulabilir. Bu şekilde işyerine önceden yapılmış olarak getirilen ahşap, çelik, betonarme veya ön germeli beton kazıklar TS 3169 standardına uygun olmalıdır. Đşyerinde açılan deliklere beton dökülerek yapılan kazıklar ise TS 3188 standardına uygun bulunmalıdır. Çakma kazıklar, zemine şahmerdanlarla çakılarak, preslenerek veya ekseni etrafında çevrilip döndürülerek yerleştirilir. Delme kazıklar ise zeminde açılan uygun biçim ve boyuttaki deliklerin içine, önce gerekli çelik donatıların yerleştirilmesi ve sonra beton dökülmesiyle oluşturulur. Kazık temellerin yapımında, önceden yapılmış parçaların, işyerinde yapılan kısımlarla birleştirilmesi yolu ile meydana getirilen kazıklar da kullanılabilir.

4.1.1 Yükleri taşıma ve zemine iletme şekillerine göre kazıklar

Kazıklar yüklerini zemine iletme şekillerine göre uç kazıkları, sürtünme kazıkları ve kompaksiyon kazıkları olarak üçe ayrılırlar. Uç Kazıkları, taşıdığı yükün tamamını veya büyük bir bölümünü sağlam zemine, uç kısımları ile ileten kazıklardır.

Sürtünme Kazıkları, taşıdığı yükün tamamını veya büyük bir bölümünü, kazığın çevre yüzeyinin sürtünmesi ile zemine ileten kazıklardır. Kompaksiyon Kazıkları, granüler zemine çakılan kazıklardır. Çakma kazıklar için önemli parametre zeminin çakma işleminden önceki ve sonraki rölatif sıkılığıdır. Bu kazıklar genellikle kısa kazıklardır.

Kazıklar yüklerini taşıma şekline göre ise basınç kazıkları ve çekme kazıkları olarak ikiye ayrılırlar. Basınç kazıkları, yükü eksenleri doğrultusunda zemine aktarırlar.

Çekme kazıkları ise genellikle eğik doğrultuda ve sürtünme kazıkları şeklinde olup

çekmeye çalışırlar. Buradan da anlaşılacağı gibi kazıklar, zemine dikey ve eğik olarak çakılabilmektedir.

4.1.2 Đmal edildikleri malzemelere göre kazıklar

Kazıklar, yapımları için kullanılan malzemeler ve yapım yöntemleri göz önüne alınarak da sınıflandırılabilir. Buna göre kazıklar; beton, çelik, ahşap ve kompozit kazıklar olarak da sınıflandırılabilir [14].

4.1.2.1 Betonarme kazıklar

Betonarme kazıklar bugün ülkemizde en çok uygulama alanı bulan kazık tipidir. Birçok değişik teknikle imal edilen bu kazıklardan en yaygın olanlarını önceden dökülerek yapılan ve sonra çakılan kazıklar (çakma betonarme kazıklar) ve iş yerinde dökme kazıklar olarak iki kategoride düşünmek mümkündür.

• Önceden Dökme Kazıklar (Çakma Betonarme Kazıklar)

Fabrikada önceden dökülen bu kazıklar çakılacakları yerde vinçler vasıtası ile dikilerek bir çakma platformuna konulur ve üzerine düşürülen ağırlıkların sağladığı darbelerle zemine çakılır. Bu nedenle bunlara yaygın olarak "Çakma Kazık" denilir.

• Đş Yerinde Dökme Kazıklar

Özellikle bu tür kazıkların pek çok firmanın patentleri uyarınca yapılmaları nedeni ile değişik yapım şekli bulunmaktadır. Bu kazıklar iki grupta toplanmıştır.

• Yerinde dökme betonarme çakma kazıklar

Bu tip kazıklar; kaplama borusuz, kaplama borusu yerinde bırakılan, ve kaplama borusu çakılan tiplerde imal edilebilirler. "Kaplama borusu", yapım sırasında zemin içinde yapılan kazığı çevreleyerek yerleşmesini sağlayan çelik bir borudur. Đç çapı, kazığın dış çapıdır. Bu şekilde yapılan kazıklar taşıyıcı eleman olabildikleri gibi, zeminleri sıkıştırmak için de kullanılabilirler.

• Yerinde dökülen kazıklar (fore kazıklar)

Pratikte sık olarak Fore kazık (sondaj kazıkları veya delme kazıklar) olarak adlandırılan bu kazıklar Delme teknikleri kullanılmak veya boş bir boru çakılmak sureti ile zeminde oluşturulan bir deliğin içine gerektiğinde donatı da yerleştirilerek betonla doldurulması yolu ile imal edilen kazıklardır. Fore kazıklar çakma kazıkların aksine zeminde yanal bir ötelenme ve buna bağlı olarak komşu zeminde sıkışma yaratmayan kazıklardır.

4.1.2.2 Ahşap kazıklar

Ahşap kazıklar, çok eski zamandan beri kullanılmışlardır. Ahşap kazıklar hafif oldukları için kolay nakledilebilirler, özellikle killerde kazık-zemin arasında iyi bir adezyon sağlarlar. Su seviyesi altında ömürleri uzundur. Ancak, su seviyesi üstünde mantar ve bazı böcekler tarafından tahrip edilirler. Bu nedenle üzerlerinde özel işlem yapılmadan su seviyesi üstünde kullanılmamalıdırlar. Ahşap kazıkların çürümesini önlemek için kullanılan en etkin yöntem kazığın ahşap malzemesinin liflerine iyice sızabilecek şekilde basınçlı kreozot uygulanmasıdır. Özel tesislerde yapılan bu işlem sırasında deniz suyu altında kalacak kazıklarda 1 m3 hacme yaklaşık 250 kg kreozot uygulanır.

4.1.2.3 Çelik kazıklar

Çakma kazık olarak da kullanılabilen çelik kazıklar H ve I profilleri veya dairesel şeklinde olabilirler. Boru şeklinde olanların uçları kapalı veya açık olabilir. Bu boruların uçları takviye edilir. Uzatmak gerektiği hallerde perçin, bulon veya kaynak yapılırsa da pek çok şartname kaynak yapımını tercih etmektedir. Bu kazıklar yüksek yük taşıma kapasitesine sahip uç kazıkları olarak kullanılabilirler. Ancak, yeraltı suyunun zararlı madde içermesi halinde ve deniz içinde çabuk çürürler. Çürüme, oksijenin varlığına bağlıdır. Bu nedenle bu tür kazıkların ömürleri kumlu zeminlerde uzun olmayabilir, sert ve katı killerde ise oksijenin azlığı nedeni ile uzun süre yaşayabilirler. Çürümeye karşı korumak gerektiği hallerde dışları bitümlü maddelerle kaplanabilir, katodik koruma yapılabilir veya beton gömlek içine alınabilirler.

4.1.2.4 Kompozit kazıklar

Aynı kazıkta farklı malzemelerin kullanılmasıyla elde edilen kazık türüdür. Genellikle bu tip kazıkların alt kısmı ahşap, üst kısmıda beton veya çelikten oluşur. Ahşap kısım, çürümeden etkilenmeyeceği derinliklere (örneğin yeraltı su seviyesinin tamamen altına) kadar çakılır. Sonra üst kısım beton olarak, şartlara göre gerektiğinde kaplama borusu yerinde bırakılarak yapılır. Bu tip kazıkların uygulama alanı geniş değildir.