Kaynaştırma Eğitiminin Türleri

Özel gereksinimi olan kişilerin topluma kazandırılabilmeleri ve üretken kişilere dönüşmeleri, gereken olanakların verilmesine bağlı olmaktadır. Özel gereksinimi olan kişilere sağlanacak eğitim ortamları içinde en alt düzeyde kısıtlayıcı olan eğitim ortamlarının en üst düzeyini teşkil eden kaynaştırma çalışmasında bir özür grubu içerisindeki öğrencilere gereken destek hizmetlerin sağlanmasıyla normal sınıf içerisinde eğitim verilmesi söz konusu olmaktadır (Gözün ve Yıkmış,2004:80).

Özel eğitim destek hizmetlerinde öğretmenler, uzmanlar ile birlikte çalışmak durumunda olup bu hizmetlerin sağlıklı bir biçimde uygulanabilmesi halinde kaynaştırma daha kolay sağlanabilecektir. Bu hizmetlerin üç biçimde sağlanması mümkündür. Bunlar: özel eğitim danışmanlığı, sınıf içi yardım ve oda eğitimidir (Batu, 2008:18).

Kaynaştırmaysa özel gereksinimi olan çocukların günlük hayatta engelli olmayan kişilerle etkileşime geçebilmelerini sağlayabilecek imkanları vermek için aynı eğitim ortamı içerisinde kendi gizil kabiliyet ve güçlerine uyan BEP ile eğitilmelerine imkan tanıyan düzenlemeleri ifade etmektedir (Ataman,2009:18).

Genel ve özel eğitimin birer parçası halindeki kaynaştırma eğitimleri ele alındığında farklı eğitim uygulama modelleri görülmektedir.

2.3.1.6.1. Tam Zamanlı Kaynaştırma

Özel gereksinimli çocuklar yani ÖGÇ‟lerin normal gelişimdeki yaşıtlarıyla beraber yaygın eğitim kuruluşlarında aynı sınıflarda eğitim gördüğü tam zamanlı uygulamadır. Bu eğitimlerle beraber ÖGÇ’ler özel eğitim destek hizmeti, materyaller ve özel araç gereçlerden yararlanmaktadırlar. Burada mühim olan ÖGÇ’nin tam gün normal gelişim sürdüren çocuklarla birlikte eğitime alınmasıdır. ÖGÇ’lerin genel eğitim sınıflarında olması ve bütün çocuklara verilen eğitim programlarına tabi tutulmasını ifade etmektedir. Burada ÖGÇ’lerin gereksinim türleri, yaşları, öğrenme nitelikleri ve seviyelerine göre yerleştirmeye gidilmektedir. Normal gelişimli çocukların kullandıkları bu programlar baz alınıp ÖGÇ’lerin yeterliliği paralelinde BEP hazırlanarak uygulamaya sokulmaktadır (Aral, 2011). MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğünün hazırlamış olduğu “Okullarımızda Neden Nasıl Niçin Kaynaştırma” adlı aile, öğretmen ve yönetici kılavuzu içerisinde tam zamanlı bir kaynaştırma eğitimi sunan okul öncesi eğitim kuruluşlarında bulunan sınıflarda iki ÖGÇ var ise sınıfın mevcudunun on, tek çocuk var ise yirmiyi geçmemesinin önemli olduğu vurgulanmıştır. Bunun yanında orta öğretim ve ilköğretim basamaklarındaysa iki özel gereksinimli çocuk bulunan sınıflarda 25, bir tane bulunur ise 35 mevcudu geçmeyecek biçimde düzenleme yapılması öngörülmüştür. ÖGÇ’lerin sınıflar bazında eşit biçimde dağıtılmasında bir sınıf

içerisinde en çok iki ÖGÇ olması da göz önünde bulundurulması gereken koşullardandır. Türkiye’de genelde tam zamanlı kaynaştırma eğitimleri yürütülmektedir (MEB, 2010a).

2.3.1.6.2. Yarı Zamanlı Kaynaştırma

Gün içerisindeki eğitim sürelerine bakıldığında bu zamanların bir bölümünde yürütülen kaynaştırma eğitimi faaliyetini ifade etmektedir. ÖGÇ‟ler özel eğitim sınıflarına devam ederlerken kaynaştırma eğitimlerinin yapıldığı sınıflara yarı zamanlı biçimde katılmaktadırlar. Özel eğitim kurumları, RAM ve kaynak odalardan destek sağlanmaktadır. Çocukların performans ve gereksinimleri doğrultusunda kendilerine BEP hazırlanıp uygulamaya sokulmaktadır (Aral, 2011). Bu eğitimlerde ÖGÇ’lerin kayıtları özel eğitim sınıflarına yapılmaktadır. ÖGÇ’ler başarı yakalayabilecekleri ders ve etkinliklere sosyal gelişimleri için yaşıtlarıyla beraber normal sınıflara alınabilmektedir. Özel eğitim sınıfları içerisinde ilköğretim ve okul öncesinde mevcut sayısı en çok on, diğerlerinde ise en fazla on beş olacak biçimde düzenlenir. Ancak otizmli çocuklar için özel eğitim sınıflarındaki mevcutlar her çeşit kademede dörttür (MEB, 2010a). ÖEHY‟nin 23. maddesindeki 2. Fıkrasının ı Bendi kapsamında yalnızca okullarda olan özel eğitim sınıflarındaki ÖGÇ’lerin değil, özel eğitim kuruluşlarına gidenlerin de kaynaştırma kapsamı içerisinde normal gelişim sürdüren yaşıtlarıyla birtakım etkinlik ve eğitim saatlerinde bir arada bulunmaları yarı zamanlı kaynaştırmaya örnektir (MEB, 2012b).

2.3.1.6.3. Kaynak Oda Destekli Kaynaştırma

ÖGÇ’lerin kayıtlarının normal sınıflara yapıldığı fakat destek ihtiyacı olan dersler kapsamında kaynak odalarda özel eğitim öğretmenleri ile destek verildiği durumlardır. Böyle durumlarda ÖGÇ’ler eksik olduğu konular için kaynak oda desteği almaktadırlar (Batu ve Kırcaali-İftar, 2010:9).

Kaynak odalarda öğretmen veya uzmandan bireysel biçimde düzeltici eğitimler almaktadırlar. Kaynak oda, uzman veya öğretmenin hem danışmanlık hem de öğreticilik işlevlerini üstlenmesini gerektirmektedir. (Özyürek,1983:24)

Bu destek hizmetlerinde gaye öğrencilerin genel eğitim sınıflarında gördükleri eğitimlere paralel biçimde desteklenebilmesi ve sınıflarına uyum

sağlayabilmelerini daha kolay hale getirmektir. Ancak bu hizmetler öğrencilerin sınıfların dışında eğitime alınmalarının o anda sınıfta verilmekte olan eğitimleri kaçırmalarına ve öğrencilerin arasında damgalanma gibi bir olumsuzluğa yol açması yönünden eleştirilerin hedefi olmaktadır. (Sığırtmaç ve Gül,2010:30).

Kıcaali ve İftar’a göre (1998) kaynak odalarda öğretmenle yakından çalışabilme imkanı yakalayan öğrenciler genel eğitim sınıflarında da benzeri bir yakınlık bekleyebilmektedirler. Bu ise kaynaştırma öğrencilerini normal sınıflarda zorlayan bir unsur olmaktadır.

Kaynak oda eğitiminin amacına ulaşabilmesi için, kaynak oda öğretmeni ile normal oda öğretmeninin işbirliği ve yakın iletişim içerisinde olmaları gerekmektedir. Bu yakın iletişimin kurulamadığı durumlarda, kaynak odadaki eğitim ile normal odadaki eğitim arasında tutarsızlıklar oluşabilmektedir (Özdemir, 2010: 38).

2.3.1.6.4. Tersine Kaynaştırma

Normal gelişimli çocukların talepleri kapsamında kaynaştırma uygulayan özel eğitim sınıflarına katılmakta oldukları bir eğitim türüdür (Atkın, 2013). ÖEHY’deki 23. maddenin 2. Fıkrasının j bendinde normal gelişimli çocukların istedikleri halde kaynaştırma uygulaması yürüten özel eğitim kuruluşları ve okullarında ÖGÇ’ler ile aynı sınıflar içerisinde eğitim görebilecekleri belirtilmektedir.

Bir diğer uygulamaysa bu kurum ve okullar içerisinde normal gelişimli çocuklara yönelik ayrı bir sınıfın açılabilmesidir (MEB, 2012b). Bilhassa okul öncesindeki eğitimlerde normal gelişimli çocuklar, kaynaştırma çalışması yürütülen özel eğitim okulları içerisindeki sınıflara kaydedilebilmektedirler. Bu sınıflar içerisinde beş tanesi ÖGÇ olacak biçimde okul öncesinde en çok on dört çocuk olabilmektedir. İlkokul, ortaokul, ortaöğretim basamaklarında yine beş tanesi ÖGÇ olacak biçimde sınıfların mevcutları yirmiye kadar çıkabilmektedir (Aral, 2011).