Kavramı ve Özellikleri

Kamu politikası olarak isimlendirilen disiplinin başlangıcı Amerikan siyaset bilimcisi Harold D. Lasswell’e dayandırılmaktadır. Lasswell “Politika Oryantasyonu” isimli makalesinde, politika bilimleri isimli yeni bir alana ihtiyaç duyulduğunu belirtmiştir. Laswell, böylece devlet mekanizmasının doğru politika üretebileceğini ve toplumun ihtiyaçlarını daha iyi karşılayabileceğini düşünmüştür (Hekim, 2013: 47).

Politika sözcüğünün Türkçede iki anlamı bulunmaktadır. Birinci anlamı “siyasi iktidarın ele geçirilmesine yönelik eylemlerin tümünü” anlatan siyaset (politics) iken, ikincisi “bir örgütün veya bir örgütün üst yönetiminin önemli konularda benimsediği tutum ya da genel yönelim, izlediği yol ve yöntem” tutulan, yol, yöntem, program anlamına gelen policy’dir (Çevik ve Demirci, 2012: 11; Eren, 2014: 261).

40 Hogwood ve Gum, (2007: 377) politikanın tanımının farklı açıklamalarla değişebileceğini belirtmektedir. Onlara göre politika, yapılan faaliyetin ne olduğuna (Sağlık politikası vb); niyetin açıklamasına (Sağlık hizmetlerini geliştirmeyi amaçlıyoruz); hükümetin kararları ve kararların resmi yaptırımına (mevzuat); nihai çıktıların (daha fazla doktor, daha iyi tıbbi tedavi) ne olduğu veya aslında ne başarıldığına (daha iyi sağlık) göre değişmektedir. Ve politika bir süreçtir. Sadece olaylar veya kararlar dizisi değildir (Cairney, 2012: 23-4).

Kamu politikası kavramı ise Dye’in (1984) yaygın tanımı olan “devletin yapmayı ya da yapmamayı seçtiği her şey” olarak açıklanabilir. Akdoğan, Dye’ın tanımından hareketle kamu politikalarını, kamu kurumu ve kamu görevlileri tarafından yapılan her türlü işlem olarak tanımlamıştır. Ve buna örnek olarak, Bakanlar Kurulu kararıyla çıkan ve tüm vatandaşları etkileyen vergi indirimleri gibi bir köydeki muhtar ve ihtiyar heyetinin köyün mallarıyla ilgili aldıkları kararın da politika sayıldığını belirtmektedir (Akdoğan, 2013: 77).

Biçer ve Yılmaz (2009: 51) her örgütün amaçları çerçevesinde bir takım faaliyetlerde bulunabilmek için kararlar aldığını belirtmektedirler. Devlette örgütlenmiş bir yapı olarak bir takım kamu hizmetlerinin yürütülmesi için kararlar almaktadır. Bu kararlara, devlet dışındaki örgütlerin aldığı kararlardan ayırt edebilmek için kamu politikası denildiğini söylemektedirler.

Richards ve Smith ise ‘politika’nın özel amaçları başarmak için aktörler tarafından alınan resmi kararlar veya faaliyetlerin planlarını belirtmek için kullanılan genel bir terim olduğunu ifade ederken; ‘kamu politikası’nın, devlet organizasyonu tarafından uygulamak için alınan resmi karar veya faaliyet planlarını ifade eden daha spesifik bir terim olduğunu belirtirler (Cairney, 2012: 25). Hague ve Harrop (2007: 377), kamu politikalarının aynı zamanda çelişkili bir terim olduğunu ifade etmektedirler. Buna örnek olarak ise hükümetin sigara içilmemesi için kampanyalar yürütürken diğer bir yandan tütün yetiştiricilere destek sağlamaya yönelik politikalar yürütmektedirler.

41 Kutlu’ya göre (2012: 11) kamu yönetiminde karar vericilerin kimler olduğu, karar verilmeden önce başlanan süreç, alınan kararların uygulanmasının denetlenmesi, gerekli düzenlemelerin yapılması ve geçmiş tecrübelere bakarak hareket edilmesini de içererek oluşturulan gerekli aşamaların bütünü kamu politikasının konusunu oluşturmaktadır. Kamu politikası kısaca “hükümetlerin aldığı bütün olumlu ve olumsuz politikalar” şeklinde ifade edilebilir. Usta’ya göre (2013: 81) kamu politikaları, siyasi ve sosyal sistemin yarattığı katılımı gerektiren kolektif bir eylemdir. Bazı sorunların tanımlanması ve bu sorunlara aranan çözüm yollarıdır.

Liberal demokratik toplumlarda kamu politikaları halkın belirli kamusal sorunları siyasal mekanizmaya iletmeye başlaması ile ortaya çıkmıştır. Kamu politikası döngüsünün başlaması için halkın problemlerini ilgili kamu makamlarına ulaştırması gerekir (Akdoğan, 2013: 77). Bu noktada ise devlet ve vatandaş arasında bir nevi köprü görevi gören sivil toplum kuruluşları halkın taleplerini ve sorunlarını ilgili mercilere ulaştırması bakımından önem arz etmektedir. Zira çok sesli bir ortamda sesini duyurmak zor olacağından halk adına STK’lar halkın sesi olmaktadırlar.

Kamu politikasının üç sacayağını; kamusal sorunlar, aktörler ve politika oluşturmaktadır. Kamusal sorun, söz konusu olan konu; aktör, problemi çözmek için etkili olan grup veya birey; politika, hükümet tarafından kararlaştırılan plandır (Eren, 2014: 262-3).

Kamu politikasına ilişkin yapılan farklı tanımlardan ziyade en iyi açıklama yöntemi özelliklerinden hareketle anlamaya çalışmaktır. Belirgin özellikler şu şekilde sıralanabilir (Eren, 2014: 262-3; Çevik ve Demirci, 2012: 12-3; Yıldız ve Sobacı, 2013: 18):

 Kamu politikası her şeyden önce bir süreçtir. Bir problemin ortaya çıkması veya bir talep olması durumunda, bu sorunu çözmek için bir plan yapılır, uygulanır ve değerlendirilir. Politika bu aşamalardan oluşmaktadır. Karardan daha geniş ve onu da kapsayan bir süreçtir.

42

 Belirli bir amacı ve hedefi vardır. Rastlantısal değildir. Uygulamada istenen sonuçlara ulaşılmadığı takdirde hedefler yeniden belirlenebilir.

 Kamu politikası amaçlar kadar davranışları da kapsamaktadır. Politika oluşturulurken belirtilen amaçlar ile sonrasında gösterilen davranışların birbirine olan uygunluğu önemlidir.

 Yönetimle kesin bir ayrımı yoktur. Kamu personelinin uzmanlık bilgisi, bürokrasinin süreklilik ve profesyonelliği gibi özellikler politika sürecinin her aşamasında önemlidir ve etki etmektedir.

 Kamu politikası bir talebin ürünüdür. Vatandaşların taleplerini karşılamaktadır. Vatandaşların, sivil toplum kuruluşu temsilcilerinin kamu görevlilerine ve kuruluşlarına ilettikleri toplumsal sorunlara ait politika talepleri sonucu kamu politikaları ortaya çıkmaktadır.

 Yasaya bağlıdırlar, emredicidirler ve yaptırım güçleri vardır. Sonuçları açısından bağlayıcıdır. Belirlenen politikaların, sosyal, ekonomik, yönetsel ve siyasal yaşamda etkisi olmaktadır.

 Kamu politikası sürecinde sadece kamu kuruluşları rol oynamaz. Ülkenin siyasi ve toplumsal yapısına göre etkileri veya varlıkları değişmekle birlikte özel sektör veya üçüncü sektör temsilcileri de rol oynayabilir.