KAVAL YAPIMINDA KULLANILAN STANDART YAPIM TEKNĠĞĠNE

Katılımcılara kaval yapımı ile ilgili görüĢme formundaki sorulardan “Kaval yapımında kullanılan standart bir yapım tekniği var mıdır?” sorusu yöneltilmiĢtir. Kaval yapımında kullanılan standart bir yapım tekniğinin olup olmadığına yönelik bu soru, kavalın standardizasyonun güncel durumu hakkında bilgi elde etmek ve standardizasyon çalıĢmalarına katkı sağlayacağı düĢünüldüğünden önemlidir. Kaval yapımında kullanılan standart yapım tekniğine iliĢkin katılımcı görüĢleri aĢağıda özetlenmiĢtir.

Katılımcıların bazıları (n=2) standart bir kaval yapım tekniğinin olmadığından söz ederken diğer katılımcılar (n=3) kaval yapımında standart bir yapım tekniği olduğunu ifade etmiĢtir. Standart bir kaval yapım tekniğinin olduğundan bahseden katılımcılardan olan K-2, ölçülere göre yapıldığında standardın yakalandığını; K-4 yapım tekniklerinin aynı ölçülerin farklı olduğunu; K-5 ise günümüzde kullanılan geliĢmiĢ tornalar sayesinde standart bir yapım tekniğine ulaĢıldığını ifade etmiĢtir.

103

K-1: “ġimdi kaval tekniği Ģöyle hepsi de aĢağı yukarı aynı teknik olarak bir Ģey yok ama bu Ģeyde ağaç çok önemlidir. Malzeme çok önemli tabi teknikte iĢçilik önemli Ģimdi önceki yıllarda ben çok gördüm son zamanlarda biraz daha herkes ticari anlamda biraz çalıĢtığı için bazı isim vermeyim bazı kaval yapanlar vardı tabi kavalı yapan ya da ne biliyim bunun deliklerini açan bu iĢi yapan kiĢi kendi yapmadığı için usta tutmuĢ tornacı “Oradan Ģu deliklerin aynısını aç, yap.” ġeklinde yapıyor Seri olarak adam kendisi o iĢleri bilmiyor yani kaval çalmasını da bilmiyor. Öyle yaptırmıĢlar, baktım ölçüleri birilerinden almıĢlar. Aynı ölçülerden yapıyorlar içine baktığım zaman içi temiz değil, düzgün değil. Ötmesi için gereken bazı yapılması gereken Ģeyler yapılmamıĢ farklı Ģekilde yapılmıĢ. YapılmıĢ, gönderilmiĢ ticari anlamda bu çok önemliydi. Bunu son zamanlarda biraz daha tabi herkes nasıl yapıyor, nasıl ediyor, bu ses tonu daha iyi oluyor falan diye, niye böyle oluyor diye baktılar gördüler. Biraz da herkes bu iĢe eğildi diye düĢünüyorum.(…)

Kaval yapımında standart bir yapım tekniği yok. Son zamanlarda standartlaĢmaya baĢladı. Neden oldu; ben yapıyordum, bakıyordum. Benim gönderdiğim kaval birine pes geliyordu; birine tiz geliyordu. Ben aynı kavalı Ġstanbul‟a gönderiyorum, pes geliyor. Ankara‟ya gönderiyorum, tiz geliyor. Yani çalan kiĢiye göre. Ġlk zamanlar öyleydi. Neden; Ġstanbul‟daki arkadaĢlar biraz daha yumuĢak üflüyor, kaset piyasası. Ġstanbul‟da olduğu için tabi, mikrofon hassas; hafif üflendi mi hemen ses çıkıyordu. Ama normal kavalı biraz normal üflediğin zaman ne oluyor sahnede? Bu sefer tizleĢiyor, duymuyorsun. Fazla yüklemek gerekiyor, derken artık bunun orta noktası bulundu. Neden bulundu? Kaval yaparken ben, zaten akort aleti diye bir Ģey çıktı. Yani daha yıllardır vardır ama son zamanlarda biraz daha oktavını buluyorsun üflüyorsun. Oktavını tizini, pesini üflediğin zaman oktavına mecbur yüklenmek zorundasın. Yüklendiğin zaman o ses geliyor o ses geldiği zaman ibre onu gösterdi birinci sesi üflediğin zaman düĢüyor.

Demek ki senin birinci sesli yüklemen gerekiyor. Yani ikinci seste doğru ses veriyorsa. Bu Ģekilde benim yaptığım, ne bileyim Ġstanbul‟da yapılan, orada yapılan, burada yapılan, kavallar ne oldu? Aldılar. Ben gönderiyorum, benim gönderdiğim kavalı alıyor; o, ondan yapıyor. Öteki, benim kavaldan yapan o ondan kopya çekiyor. Aynısını yapıyor; bir de bakıyor ki o daha iyi kaval, çok iyi. Öbürü, ondan yapıyor derken son yıllarda ben çalan kiĢilerden farklı kiĢilerin yaptığı kavalları yan yana getiriyorum. Çok az bir farkla aynı aynılaĢmaya baĢladı, yani kendi kendine standartlaĢmaya baĢladı. Önümüzdeki yıllarda standartlaĢacak. Herkes aynı kavalı yapacak. Bundan sonra ne olacak? ĠĢçilik ve ağaç malzeme, görüntü. ĠĢte bu Ģeyler baĢlayacak.

K-1 kodlu katılımcı “Kaval yapımında kullanılan standart bir yapım tekniği var mıdır?” sorusuna kavalın geçmiĢ dönemlerden geçirdiği evrelerden baĢlayarak cevap vermiĢtir. Standart bir kaval yapım tekniğinin olmadığını, ancak son yıllarda ustaların kaval yapımı üzerinde durduğunu, ustaların kendi yaptığı kavalların dıĢında diğer kaval ustalarının yaptıkları kavalları da inceleyerek olumlu yönlerini kendi iĢlerine yansıttıklarından bahsetmiĢtir. Bunun sonucunda da son zamanlarda yapılan kavalların aynılaĢmaya baĢladığını belirtmiĢtir.

104

K-2: “Kaval dediğimiz zaman kaval çeĢitleri çok var; dilli kaval var, dilsiz kaval var. Bir de bunun kendi içerisinde kısa kaval, uzun kaval diye kaval çeĢitlerimiz var. Ben, 4 grup kaval yapıyorum. Bunları da seslere göre yaptığım zaman 48 tane ses olarak kaval ortaya çıkmıĢ oluyor. Standart bir yapım tekniği var mı? Ölçülere göre yaptığın zaman standardı yakalamıĢ oluyorsun ama daha öncelerden yapılan Ģeylerde yoktu, bilimsel açıdan yaparsan standart bir teknik vardır.”

K-2 kodlu katılımcı ölçülere göre yapıldığında standardizasyonun sağlanabildiğini ifade etmiĢtir. Katılımcı önceden yapılan kavallarda belirli bir ölçü standardının olmadığını ancak bilimsel açıdan yapıldığında standart bir tekniğin var olduğunu söylemiĢtir.

K-3: Standart teknik yok. Her hocanın ölçüleri farklı, ustaların da dıĢ çapları fark ediyor iç çapları fark ediyor.”

K-3 kodlu katılımcı standart bir tekniğin olmadığını ifade etmiĢtir. Bunun sebebini ise kaval ölçülerinin ustalara ve hocalara göre farklılık göstermesi olarak ifade etmektedir.

K-4: Ağaç kütük halinde kesilip 5 cm x 5 cm köĢelendikten sonra tornada yuvarlama tekniğiyle yuvarlanır ve kurumaya bırakılır. Belli baĢlı farklılıklar oluyor mu? Oluyor aslında, geneli hep aynıdır. Torna makinesinde çok çok elle kesim yapan olur. Öyle o iĢ bitti yani. Öyle yapan varsa da bilmiyorum. Tekniği genelde torna makinesiyle yuvarlanmak suretiyle… Ölçüler ama farklılık gösterir. (…) Aynı yapıyor tabi; öncelikli torna yapıyor, Ģeklini veriyor daha sonra ölçülerini delmek suretiyle, bunun baĢka yapım Ģekli yoktur.”

K-4 kodlu katılımcı kaval yapımında belli baĢlı farklılıkların olduğunu ama genel olarak aynı iĢlemlerin yapıldığını fakat ölçülerin farklılık gösterdiğini ifade etmiĢtir.

K-5: “Normalde standart bir yapım tekniği elbette ki olmalı. GeçmiĢ dönemlerde geleneksel yapım genelde tornaların olmadığı elektrikli tornaların olmadığı dönemlerde ustalar ayaklarıyla çevirerek torna gibi kullanarak içini açmaya çalıĢıyorlardı. Balkanlarda bazı bölgelerde kavalı içini yakarak ağar ağar yakarak ve el matkabı gibi uzun bir matkapla içini boĢaltarak bu tekniği kullanarak yapıyorlardı. Günümüzde artık geliĢmiĢ tornalar sayesinde standart bir yapım tekniğine ulaĢıldı diye ifade edebiliriz.”

K-5 kodlu katılımcı geliĢmiĢ tornalar sayesinde standart bir yapım tekniğine ulaĢıldığını ifade etmiĢtir.

105

4.2. KAVAL YAPIMINDA KULLANILAN ÖLÇÜLERE ĠLĠġKĠN