adli yardım amacıyla atanan avukat ölebileceğinden, ciddi şekilde hastalanabileceğinden, uzun bir süre için hareket etmekten alıkonulabileceğinden veya görevlerinden vazgeçebileceğinden yalnızca adaylık
VI. SORU 2: TÜRKİYE MUHALİFLERİNİN YURT DIŞINDA KAÇIRILMALARINDAN SORUMLU MU?
4) Kategori 4: Türk vatandaşlarının doğrudan Türk müdahalesi kanıtı olmaksızın Türki- Türki-ye'ye yasa dışı transferleri
60. Son olarak, Türkiye'nin nasıl ve ne ölçüde dahil olduğu hemen belli olmayan ev sahibi devletlerde bir dizi Türk vatandaşının kaçırılması yaşandı.
Ev sahibi devletlerin hareket etme yoğunluğu ve bu transferleri çevreleyen koşullar, ev sahibi devlet ile Türkiye arasında gizli düzenlemeler ve hatta iş birliği anlaşmaları olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.
Örneğin Abdullah Büyük davasında,244, Bulgar mahkemeleri başlangıçta Türkiye'nin iade talebini reddetmiş ve Sayın Büyük'ün adil yargılanacağına dair herhangi bir garanti verilmeksizin tamamen siyasi görüşlere dayandığını teyit etmiştir. Birkaç ay sonra, Büyük, Bulgar polisi tarafından aniden sınıra götürüldü ve Türkiye'ye teslim edildi. Resmî bir iade veya sınır dışı etme prosedürü izlenmedi. Benzer şekilde, Malezya ve Endonezya'daki Türk vatandaşlarının kaçırılması, Türkiye ile ev sahibi devlet arasındaki üst düzey görüşmelerden kısa bir süre sonra gerçekleşti. 14 Ekim 2016'da Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu bir açıklama yaptı: "Dün gece Malezya'dan üç terörist teslim
aldık."
245Ayrıca şunları da söyledi: "Geçen hafta Tayland Bangkok'ta Malezya Başbakanı ile görüştük, üç
kişiyi tarafımıza Asya İşbirliği Diyaloğu Toplantısı'nda teslim edeceklerini söylediler. Döndükten sonra Cumhurbaşkanına, Başbakana ve ilgili kurumlara bilgi verdim. Karşılıklı temaslar sonucunda, dün gece üç kişi teslim edildi. "
246Bu, Türkiye'nin, yurt dışındaki siyasi muhaliflerini kaçırmak ve tüm işlem kuralları ve garantileri atlatmak için farklı ülkelerle ikili güvenlik iş birliği anlaşmaları yaptığını gösteriyor.
61. 5 Mayıs 2020'de bu endişe, BM Zorla veya İstemsiz Kayıplar Üzerine Çalışma Grubu, göçmenlerin insan hakları Özel Raportörü, terörle mücadelede insan hakları ve temel özgürlüklerin geliştirilmesi ve korunması Özel Raportörü ve işkence ve diğer zalimane, insanlık dışı veya küçültücü muamele veya ceza Özel Raportörü tarafından Türk hükümetine gönderilen 15 sayfalık bir mektupta paylaşıldı.247 BM bu tür anlaşmaları kınadı ve uluslararası hukuka aykırı olduğunu belirtti.
243 AİHM, Özdil ve Diğerleri vs. Moldova Cumhuriyeti, 11 Haziran 2019, Başvuru No. 42305/18, sf 55.
244 Bkz. Ek 3: dava numarası 10.
245 Stockholm Özgürlük Merkezi, Erdoğan'ın uzun kolları: Malezya davası, Mayıs 2017 s. 10-11 https://www.facinghistory.org/our-work https://www.facinghistory.org/our-work ( https://stock-holmcf.org/wp-content/uploads/2017/05/Erdogans-Long-Arms-The-Case-Of-Malaysia.pdf )
246 Stockholm Özgürlük Merkezi, Erdoğan'ın uzun kolları: Malezya davası, Mayıs 2017 ( https://stock-holmcf.org/wp-content/uploads/2017/05/Erdogans-Long-Arms-The- Case-Of-Malaysia.pdf ).
247 BM Zorla veya İstemsiz Kayıplar Üzerine Çalışma Grubu'nun Türkiye'ye Gönderdiği Mektup;
Göçmenlerin insan hakları Özel Raportörü, terörizmle mücadelede insan hakları ve temel özgürlüklerin geliştirilmesi ve korunmasına ilişkin Özel Raportör ve işkence ve diğer zalimane, insanlık dışı veya küçül-tücü muamele veya cezalandırma Özel Raportörü 5 Mayıs 2020 (Referans: AL TUR 5/2020).
6.1.2. 2. Aşama: Kaçırılanların daha sonra ortadan kaybolması
62. Bölge dışı bir kaçırmanın kurbanı olan pek çok kişi Türkiye topraklarına geldiklerinde ortadan kayboluyor:
onların akıbeti veya nerede olduğu hakkında hiçbir şey bilinmiyor.
Bazen bu kaybolma dönemi sadece birkaç hafta sürer (bkz. Moldova'da kaçırılan 6 kişi248, Azerbaycan'da kaçırılan Taci Şentürk249, Lübnan'da kaçırılan Ayten Öztürk250, Malezya'da kaçırılan Turgay Karaman ve İsmet Özgelik251), ancak diğer durumlarda, bu kaybolma aylarca sürebilir (bkz. Zabit Kişi'nin neredeyse 108 gün / 4 ay süren ortadan kaybolması252) veya hatta kalıcı olarak (bkz. Enver Kılıç'ın ortadan kaybolması253) .
Bu gözlerden uzak olma dönemine sıklıkla yoğun işkence ve kötü muamele dönemleri eşlik ediyor. Örneğin Zabit Kişi, aylarca sürekli dövüldüğünü ve kendisine elektrik verildiğini ifade etti. Neredeyse ölürken, ona bilinmeyen ilaçlar enjekte ettiler ve ona işkence etmeye devam ettiler.254 Benzer şekilde, Ayten Öztürk de kaybolduğu 25 gün boyunca maruz kaldığı işkenceden kapsamlı bir şekilde bahsetti.255 Alettin Duman256 ve İsmet Özçelik257 de ortadan kaybol-maları sırasında işkence gördü.258
Bu gözlem, BM Zorla veya İrade Dışı Kaybolmalar Üzerine Çalışma Grubu ve 3 BM Türkiye Özel Raportörü'nün yakın tarihli mektubunda da yer alıyordu:
"Sınır dışı edilmeden önce birkaç haftaya kadar gizli veya kimseyle görüşmeden gözaltında tu-tulmak üzere zorla kaybedilmiş durumda kalıyorlar. Bu süre zarfında, Türkiye'ye geldiklerinde cezai kovuşturmaya bilgi verecek itirafları almak ve gönüllü geri dönüşlerinde rızalarını almayı amaçlayan baskı, işkence ve aşağılayıcı muameleye maruz kalıyorlar. Bu aşamada, bireylerin tıbbi bakıma ve yasal temsile erişimleri engellenir ve yetkili bir mahkeme önünde tutukluluğun yasallığına itiraz edemezler, bu da onları etkin bir şekilde yasanın koruması dışında bırakır. Aile üyeleri, akıbetlerinden ve nerede olduklarından habersiz olur. Elde edilen tanıklıklara göre, bu operasyonların kurbanları, istihbarat görevlileri tarafından işlenen, öncelikle zorla itiraf elde et-meyi amaçlayan, hiç kesilmeyen istismarları anlattılar. En yaygın işkence biçimleri arasında açlık ve uykusuzluk, dayak, waterboarding ve elektrik şoku yer alır. "
259248 Bkz. Ek 3: dava numarası 1.
249 Bkz. Ek 3: dava numarası 7.
250 Bkz. Ek 3: dava numarası 16.
251 Bkz. Ek 3: dava numarası 17.
252 Bkz. Ek 3: dava numarası 13.
253 Bkz. Ek 3: dava numarası 13.
254 Bkz. Ek 3: dava numarası 13.
255 Bkz. Ek 3: dava numarası 16.
256 Bkz. Ek 3: dava numarası 19.
257 Bkz. Ek 3: dava numarası 17.
258 Stockholm Özgürlük Merkezi, Hücre Arkadaşı: Türkiye'nin MIT'i tarafından Ankara'da işkenceye maruz kalan Malezya'dan kaçırılan öğretmen, 1 Nisan 2018 ( https://stockholmcf.org/cellmate-teacher-abducted-by-turkeys-mit-from-malaysia-subjected-to-torture-in-ankara/ )
259 Bkz. Zorla veya İstemsiz Kaybetmelerle İlgili BM Çalışma Grubu tarafından gönderilen Mektup; Göç-menlerin insan hakları Özel Raportörü, insan haklarının geliştirilmesi ve korunmasına ilişkin Özel Rapor-tör ve
63. Hiç şüphe yok ki, Türk yetkililer defalarca bu bölge dışı kaçırmalara karıştıklarını ilan ettikleri için bu kayıp-ların Türkiye'nin kontrolü ve yönlendirmesi altında gerçekleşti. Dahası, tüm kaçırılanlar ifadelerinde, Türk yetkililer tarafından genellikle özel veya askeri uçaklarla Türkiye'ye geri gönderildiklerini tutarlı bir şekilde teyit ettiler.
6.1.3. 3. Aşama: Sonraki ve devam eden keyfi olarak özgürlükten yoksun bırakılma
64. Bir süre sonra - hatta bazen hemen - uluslararası düzeyde kaçırılan kişilerin çoğu Türkiye'deki normal gö-zaltı sisteminde yeniden ortaya çıkıyor.
Orada, 5.2.2. Bölümde kapsamlı olarak tartışılanlara benzer ihlallere maruz kalırlar.
5.2.2. Örneğin Memduh Çıkmaz, istismar nedeniyle fiziksel olarak kendini savunamayacağını belirtti.260 Benzer şekilde Turgay Karaman ve İsmet Özçelik ailelerine, avukata ve hatta dava dosyalarına erişimleri olmadan gözaltına alındı.261 Türk makamlarının da onları ilk defa hâkim önüne çıkarması sırasıyla 21 ve 19 gün sürdü - bu 23 Mayıs 2017'de gerçekleşti. Ek olarak, Sayın Özçelik kalp rahatsızlığı için uygun tıbbi bakım almamıştır. Alettin Duman davasında, hücre arkadaşı daha sonra, Duman'ın Ankara'da tutuklu bulunduğu sırada maruz kaldığı dayak, işkence, ölüm tehditleri ve yalan infazlar hakkında ifade verdi. 262
6.2. Yasal analiz ve sonuçlar
6.2.1. 1.Aşama: Bölge dışı kaçırmalar uluslararası hukuku ihlal eder ve Türk Devletine atfedilebilir
65. FETÖ hareketinin şüpheli üyelerinin Türkiye'ye uluslararası transferinin ( ''
Transfer Edilenler
")
dava-larında (bölüm 6.1.1'de detaylandırıldığı üzere) Türk Devletinin katılımı esasen dört kategoriden birine girer:1. Türkiye, kaçırmak istediklerinin pasaportlarını iptal ederek, Transfer Edilenlerin topraklarına dönüşünü yasa dışı bir şekilde tetikliyor.
2. Türk Devletinin temsilcileri, Transfer Edilenleri, ev sahibi devletin izni olmaksızın ev sahibi devletin toprak-larında tutuklar.
3. Ev sahibi devlet ve Türk Devleti, Transfer Edilenleri ev sahibi devletin topraklarında birlikte tutuklar.
4. Koşullar Türk Devletinin sorumlu olduğuna işaret ediyor, ancak devletin katılımı yeterince belgelenmemiş-tir.
> Aşağıdaki 1. Bölüm, pasaportların iptalinin Türkiye'nin uluslararası yükümlülüklerine aykırı olduğu açıklana-cak olan bu birinci kategoriyi detaylandıraaçıklana-caktır.
terörizmle mücadelede insan hakları ve temel özgürlüklerin geliştirilmesi ve korunmasına ilişkin Özel portör ve işkence ve diğer zalimane, insanlık dışı veya küçültücü muamele veya cezalandırma Özel Ra-portörü 5 Mayıs 2020 (Referans: AL TUR 5/2020), s. 3.
260 Bkz. Ek 3: dava numarası 6.
261 Bkz. Ek 3: dava numarası 17.
262 Bkz. Ek 3: dava numarası 19.
>
Bölüm 2, tutukluların uluslararası transferinin uluslararası insan hakları hukuku açısından analiz edileceği ikinci ve üçüncü kategoriyi incelemektedir.>
Bölüm 3, dördüncü kategoriyi ve ikili güvenlik iş birliği anlaşmaları konusunu ele almaktadır.1)