Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 21. maddesinde Kamu zararından doğan alacakların silinmesi düzenlenmiştir.
Bu hükümlere göre, zorunlu veya mücbir sebeplerle takip ve tahsil imkânı kalmayan, dava ve icra takibine konu olmayan kamu zararından doğan alacaklardan merkezî yönetim bütçe kanununda gösterilen tutara kadar olanların kayıtlardan çıkarılmasına üst yöneticiler yetkilidir. 2019 yılı için mücbir sebeplerden dolayı
294 KIRCA, s.175. 295 EREN, s.1322.
108 silinecek olan tutar 20.000,00 TL. dir296. Tahsili için yapılacak takibat giderlerinin asıl alacak tutarından fazla olacağının anlaşılması nedeniyle, dava ve icra takibine konu olmayan kamu zararına ilişkin alacaklardan merkezî yönetim bütçe kanununda gösterilen tutara kadar olanların kayıtlardan çıkarılmasına üst yöneticiler yetkilidir. Benzer hükümler, KMYKK’nın 79. maddesinin birinci fıkrasının b bendinde297 de yer almaktadır. 2019 merkezî yönetim bütçe kanunun İ cetvelinde bu tutar 2019 yılı için 20,00 TL olarak belirlenmiştir298.
Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ve özel bütçeli idarelerin dava ve icra takibine konu olmayan ve zorunlu veya mücbir sebeplerle ve tahsili için yapılacak takibat giderlerinin asıl alacak tutarından fazla olacağının anlaşılması nedeniyle takip ve tahsil imkanı kalmayan kamu zararından doğan alacaklar dışındaki alacakların takip ve tahsilinden vazgeçilmesi, 659 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine göre, diğer idarelerde ise özel mevzuatlarındaki hükümlere göre gerçekleştirilir.
Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ve özel bütçeli idarelerde, davaya veya icraya intikal etmiş olanlar için 659 KHK hükümlerine göre, kapsamdaki diğer kamu idarelerinde ise özel mevzuatlarındaki hükümlere göre yetkili mercilerden alınan takipten vazgeçme onayı ile silinerek kayıtlardan çıkarılır. Bu şekilde kayıtlardan çıkarılacak alacaklar için, alacak takip dosyası; merkezde strateji geliştirme birimlerince, taşrada ise alacağı takiple görevli birimlerce, idareyi temsile yetkili hukuk birimlerine gönderilerek yetkili mercilerden takipten vazgeçme onayının alınması istenilir. Takipten vazgeçme onayı alındıktan sonra dosya, onay da eklenerek ilgisine göre strateji geliştirme birimi veya takiple görevli ilgili taşra birimine geri gönderilir. Strateji geliştirme birimi veya ilgili taşra birimince, alacağın
296 7156 sayılı 2019 Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Eki İ Cetveli, Kanun, RG, 31.12.2018, S.
Mükerrer 30642.
297 KMYKK’nın 79. maddesinin birinci fıkrasının b bendi, “Tahsili için yapılacak takibat
giderlerinin asıl alacak tutarından fazla olacağı anlaşılan, kamu alacaklarından merkezî yönetim bütçe kanununda gösterilen tutarlara kadar olanların kayıtlardan çıkarılmasına üst yöneticiler yetkilidir. (a) bendine göre belirlenen tutarı aşan kamu alacaklarından silinmesi öngörülenler merkezî yönetim bütçe kanununda ayrıca gösterilir.” şeklindedir.
298 7156 sayılı 2019 Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Eki İ Cetveli. Kanun, RG, 31.12.2018, S.
109 takibinden vazgeçildiğine dair onay muhasebe birimine gönderilerek alacağın muhasebe kayıtlarından çıkarılması sağlanır.
Alacağın tahsili için açılan davada kamu idaresi aleyhine karar verildiği ve Yargıtay tarafından da onanmak suretiyle hüküm kesinleştiği veya kamu idaresi için bir yarar görülmediğinden temyizden yetkili merciinin onayı alınarak vazgeçildiği hallerde, Yargıtay ilâmı veya temyizden vazgeçme onayı ile buna ilişkin aleyhteki mahkeme kararı, hukuk birimince takibe yetkili birimine gönderilir. Bu birimlerce de, söz konusu belgelerin onaylı birer örnekleri ilgili muhasebe birimine intikal ettirilerek alacağın kayıtlardan çıkarılması sağlanır.
II. İLGİLİLERE RÜCU A. Genel Olarak
KMYKK 71. maddesinin 3. Fıkrasında, “Kontrol, denetim, inceleme, kesin
hükme bağlama veya yargılama sonucunda tespit edilen kamu zararı, zararın oluştuğu tarihten itibaren ilgili mevzuatına göre hesaplanacak faiziyle birlikte ilgililerden tahsil edilir.” hükmü yer almaktadır. Kanun maddesinde geçen “ilgililer” kavramının tanımı KMYKK’ da yapılmamıştır. Kanun maddesine göre
çıkartılan yönetmelikte “ilgili” kavramı “kendisine yersiz veya fazla ödeme yapılan
gerçek ve/veya tüzel kişi ya da kişiler” olarak tanımlanmıştır (Kamu Zararlarının
Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik madde 4/1-b). “İlgili” kavramı Sayıştay hesap yargılamasında “ahiz” olarak anılmaktadır299.
Çalışmanın önceki bölümlerinde anlatıldığı üzere; kamu zararı, kontrol, denetim, inceleme, Sayıştay’ca kesin hükme bağlama veya yargılama sonucunda tespit edilir. Kontrol, denetim, inceleme sonucunda tespit edilen kamu zararının sorumlu/ilgilerden tahsil edileceği, Sayıştay’ca kesin hükme bağlama sonucu sorumlular hakkında tazmine hükmedilen kamu zararının sorumlulardan yargılama sonucunda mahkeme kararlarında tazminle yükümlü olanlardan müştereken ve müteselsilen edilecek olup ve tahsil edilecektir. Kamu zararı sorumlulardan tahsil edildiğinde; sorumlu kamu zararı tutarlarını iktisap etmediyse, kamu zararı
110 sonucunda sorumlunun değil sadece ilgilinin malvarlığında bir artış meydana gelmiş olacaktır.
Sorumluların malvarlığında artış meydana gelmediği için ödedikleri kamu zararlarını ilgili/ahizlerden alıp alamayacakları KMYKK, Borçlar Kanunu ve ilgili mevzuata göre belirlenmektedir. “Sorumlu” olarak anılan kamu görevlileri tarafından, ilgililere KMYKK’nın 71. maddesi ve Yönetmeliğin 6. maddesi anlamında yersiz veya fazla ödeme yapıldığında; borçlar hukuku açısından, sorumlular “haksız fiil faili”, ilgililer ise “sebepsiz zenginleşen” konumunda, bulunmaktadır. Ödemenin yapılmasıyla kamu kaynağı ilgililerin malvarlığına geçmekte ve söz konusu kimseler kamu aleyhine sebepsiz zenginleşmiş olmaktadırlar. Böylelikle kamu zararı doğmuş olmaktadır. Söz konusu zararlardan “sorumlular” haksız fiil (KMYKK m. 71, TBK m. 49 vd.); “ilgililer” ise sebepsiz zenginleşme (TBK m. 77 vd.) esaslarına göre sorumludurlar300.
Sorumluların haklarında verilen tazmin hükümlerini temyiz etmeleri üzere Sayıştay kararlarında “Sayıştay ilamı ile tazmin tutarının maddede ilişik tutulan
ödeme emri belgeleri üzerinde imzası bulunan görevlilerden tahsiline karar verilmiş olup 6085 sayılı Kanunun 53. maddesi hükmü uyarınca bu miktarın İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre bu görevlilerden tahsil edilmesi gerektiği gibi, tazminle yükümlü tutulan görevlilerinin haksız ödemeden yararlanan ilgiliye özel hukuk hükümleri çerçevesinde rücu etmeleri mümkün”301 olduğu vurgulanmaktadır. Kamu zararını ödeyen kamu görevlisi ilgilisine rücu edebilecektir302. Sayıştay bu kararı ile sorumluların ödedikleri kamu zararı tutarlarını, kendisine yersiz veya fazla ödeme yapılan gerçek ve/veya tüzel kişi ya da kişileri olarak tanımlanan ilgililerden Borçlar
300 ÖZÇELİK, s.15.
301 Sayıştay Temyiz Kurulu Kararı, Dosya 41651, Tutanak no, 43785, Tutanak tarihi, 29.11.2017,
“https,//www.sayistay.gov.tr/tr/kararlar/tkk/?krr=15035”, (E.T, 07.03.2018); Benzer kararlar için bkz. Sayıştay Temyiz Kurulu Kararı, Dosya 41650, Tutanak no, 43786, Tutanak tarihi, 29.11.2017, “https,//www.sayistay.gov.tr/tr/kararlar/tkk/?krr=15036”, (E.T, 07.03.2018); Sayıştay Temyiz Kurulu Kararı, Dosya 43523, Tutanak no, 45045, Tutanak tarihi, 19.09.2018, “https,//www.sayistay.gov.tr/tr/kararlar/tkk/?krr=15036”, (E.T, 28.02.2019); Sayıştay Temyiz Kurulu Kararı, Dosya 43523, Tutanak no, 45045, Tutanak tarihi, 19.09.2018, “https,//www.sayistay.gov.tr/tr/kararlar/tkk/?krr=18071”, (E.T, 28.02.2019); Sayıştay Temyiz Kurulu Kararı, Dosya 41435, Tutanak no, 43113, Tutanak tarihi, 31.05.2017, “https,//www.sayistay.gov.tr/tr/kararlar/tkk/?krr=13907”, (E.T, 28.02.2019).
111 Kanunu hükümlerine göre adlî yargıda sebepsiz zenginleşme davası açarak ödedikleri tutarları tahsil edebileceklerini hükmetmiştir.