Jüri Testi

Müşterilerin isteklerini belirlemenin en kolay yolu onlara sormaktır. Bu ise, genellikle, ses örneklerini biraraya toplanıp, seçici bir jüriye dinletmek yoluyla olur. Test yöneticisi, müşteriler ve uzmanlardan oluşturulan bir jüriden kendilerine verilen psikolojik testi doldurmalarını ister. Bu psikolojik testlerle ‘Ürün tercihini etkileyen faktörler nelerdir?’, ‘Hangi ürün daha iyi yapılmıştır?’, ‘Satın alır mısınız?’, ‘Hangisi daha güçlüdür?’ gibi sorulara cevap aranır. Jüri testinin amacı ürünün kabul edilebilirliğinde, daha fazla ve daha az etkin olacak ses özelliklerini ortaya çıkarmak olarak özetlenebilir.

Anlamlı bir test ortaya koymak için, jüri üyelerinin seçiminden eğitimine, ses sinyallerinin hazırlanmasından sunumuna kadar özenle hazırlanması ve yürütülmesi gereken bir süreç vardır. Doğru gerçekleştirilmiş bir test sonucunda, istatistiksel olarak yorumlanmak üzere anlamlı sonuçlar elde edilir.

Jüri Test Prosedürü uygulanırken şu adımlar takip edilir:

1. Jüri üyelerinin seçimi ve sayısı: Jürinin seçiminde en önemli soru jürinin uzmanlardan mı, yoksa sıradan dinleyicilerden mi oluşacağıdır. Uzmanlar ürünle ilgili bilgi ve tecrübe sahibi bireylerdir. Bir sesi belli bir mekanizmayla ilişkilendirebilme kabiliyetine sahiptirler. Öte yandan ürünle ilişkileri ve özellikleriyle ilgili bilgileri ön yargıya yol açabilir ve müşterinin eğilim ve tepkilerini çok iyi yansıtamayabilir. Jüri müşterilerden oluşturulacaksa, hitap edilecek müşterinin kim, ürünün uç kullanıcıları mı, ara satıcılar mı olduğu iyi belirlenmeli, ürünün müşteri profilini yansıtacak biçimde, yaş, cinsiyet, ekonomik durum vb. özellikler dikkate alınarak seçilmelidir. Dinleyici seçiminde, bireylerin ürün hakkında önceden elde ettikleri deneyimlere dayanan beklentileri de dikkate alınmalıdır. Örneğin

lüks araba kullanıcılarından oluşan bir jüriyle spor araba motorlarının gürültüsünü değerlendirmek çok iyi sonuç vermez.

Jüri üyelerinin sayısı, jürinin eğitiminin gerekliliği ve test prosedürünün zorluk derecesi, test için harcanacak zaman göz önünde bulundurularak belirlenir. Bunun dışında, sayının, sonuçların değelendirilmesinde kullanılacak istatistiksel yönteme uygun olması dikkat edilmelidir.

2. Jüri üyelerinin eğitimi: Dinleme testine katılan bireyler öncelikle soruların anlamı, cevaplarını ölçeklendirilmesi gibi konularda eğitilmelidir. Eğitim kişileri sese ve değerlendirme işleyişine alıştırmak için yapılır. Eğitimin niteliği ve gerekliliği test metodunun işleyişine ve zorluk derecesine göre değişir. Örneğin, basit bir test prosedürü dahilinde, günlük hayatta duyulan seslerle yapılan bir testte sese alışma eğitimine ihtiyaç yoktur. Yalnızca kişilerin değerlendirme işleyişiyle tanışmaları için yapılan bir hazırlık yeterlidir. Karmaşık bir test prosedürü (örneğin büyüklük tahmini) için ise birkaç hafta, günde birkaç saat süren eğitim aşaması gerekir.

3. Uyarım sinyallerinin hazırlanması ve sunumu: Deney tasarımında seslerin sunumu aşamasında, eğer sunum kontrolü test yöneticisinin elindeyse, sesin sürekliliği, sunuşlar arasındaki zaman, seslerin sıralaması önem taşır. Başka bir yöntem ise seslerin sunum kontrolünün dinleyicide olmasıdır. Böylece dinleyici istediği sesi, istediği sayıda dinleyebilir. Aynı sesler her bireye farklı sırada sunulmuş olur ki bunun faydası sunuş sırasının etkisini minimuma indirmektir.

Test uzunluğu belirlenirken jürinin ne kadar zamanda yorulacağı dikkate alınmalıdır. genelde bu süre 30-45 dakika alınır. Ayrıca bu süre belirlenirken yüksek gürültü düzeylerinin jürinin sağlığını bozması riskinin de gözönünde bulundurulması gerekir.

Dinleme aşamasında, seslerin sunumu, tercihen ürünün kullanım ortamını yansıtan bir mekanda, kulaklıklarla, hoperlörlerle veya canlı olarak gerçekleştirilebilir. Örneğin otomobil içi sesleri gibi dinleyiciyi çevreleyen seslerin değerlendirilmesi durumunda, çift taraflı dinleme yani kulaklıkla dinleme yapılması gerekecektir.

Jüri Test Yöntemleri

 Büyüklük Tahmini: Kişiler dinledikleri ses için verilen sıfatlara sayılar atarlar. İlk olarak ortalama düzeyde bir ses sunulurak bu ses sabit bir sayı önerilir. Şekil 3.4’de görüldüğü gibi A uyarımına 100 sayısı atanmıştır. A uyarımı ile karşılaştırılmak üzere B uyarımları sunulur. B uyarımı için atanacak değer A uyarımı referans alınarak verilecektir. Örneğin, B, A’nın iki katı rahatsız edici ise 200 değerini; yarısı kadar rahatsız edici ise 50 değerini alacaktır. Yöntemin dezavantajı, dinleyicilerin sesleri gerçekten algı karşılaştırması yaparak mı yoksa verilen sayının anlamsal özelliğine göre mi değerlendirdikleri noktasında bir soru işaretidir. Yani dinleyici 100 değerini %100 gibi algılayıp bunun maksimumu ifade ettiğini düşünebilir.

B sesi ne kadar rahatsız edicidir? Çift 1 A 100 B Çift 2 A 100 B Çift 3 A 100 B Çift 4 A 100 B Çift 5 A 100 B

Şekil 3.4. Büyüklük tahmini test formu, [15].

 Doğrudan Ölçeklendirme: Dinleyiciler belirli bir sırada verilen ses uyarımlarına, bazen niteleyici ifadelerle birleştirilmiş, sınırlı bir sayı setini atarlar. Bu yöntem kullanılırken kişilerin bütün ölçeği kullanabilmesi için gerekli talimatlar verilmelidir.

Ölçeklendirme aralarında eşit anlamsa mesafe bulunan niteleyiciler kullanılarak yapılabilir. Şekil 3.5’de verilen beş nokta ölçeği buna bir örnektir. Bir aralık ölçeği olan, birçok nitelikle birleştirilebilen bu yöntemle bireylerin değerlendirmeleri sırasında notlandırmalar arasındaki uyumsuzluktan kaynaklanacak kargaşa önlenmiş ve kişileri eğitmeye gerek kalmamış olur.

-- - . + ++ hiç az orta oldukça çok 1 2 3 4 5

Şekil 3.5. Doğrudan ölçeklendirme skalası, [10].

 Kategorilere ayırma cetveli: Boyut tahmini ve doğrudan ölçeklendirmenin birleşimidir. İki basamaklı bir prosedürdür. Kişilere, Şekil 3.6‘de görüldüğü gibi sıfatlarla ifadelendirilmiş beş kategori ve her kategoride on alt basamaktan oluşan bir kağıt verilir. Kategori sayısı alta ve üste eklenecek uç kategorilerle arttırılabilir. İlk basamakta kişiler genel bir değerlendirme yaparlar; ikinci basamakta ise on notlandırmadan biriyle cevaplarını belirginleştirirler. Bu yöntemin uygulanması için kişilerin yöntemle ilgili eğitilmesi gerekir. 51 çok gürültülü 50 49 48 47 46 45 44 43 42 41 gürültülü 40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 orta 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 sessiz 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 çok sessiz 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Şekil 3.6. Kategorilere ayırma cetveli, (15).

 Zorlanmış Seçim (İkili Karşılaştırma) Yöntemi: Sesler çiftler halinde sunulur ve kişilerden ses çiftleri için bağıl karşılaştırma yapmaları istenir. Kişiler kendilerine verilen belli bir kritere göre (sesin tercih edilir oluşu, rahatsızlık verici oluşu,v.b.) çift içinde verilen seslerden birini seçerler. Bu prosedür mümkün olan bütün ses çiftleri sunulana kadar sürer.

Bu yönteme bir ölçeklendirme de eklenebilir. İlk adımda tercih edilen ses seçilip ikinci adımda bu sesin ne kadar daha çok tercih edildiği 1’den 10’a kadar sıralanmış bir skalada notlandırarılabilir. Bu yöntemin bir dezavantajı, örnek sayısı arttıkça çift sayısının çok fazla artıyor olmasıdır. t adet sesin t(t-1)/2 adet kombinasyonunun sunulması gerekecektir.

 Anlamsal Farklar Yöntemi: Bir dizi, sıfat çifti 7 veya 9 değerlendirme noktalı ölçekte notlandırılır. Her çift birbirinin zıt anlamlısı iki sıfattan oluşmaktadır. Birey listedeki her sıfat çifti için sese belirlenen skalada bir not verir. Birey, bütün değerleri atayana kadar, ses sürekli olarak veya tekrarlar şeklinde dinletilir. Anlamsal fark yöntemi için Şekil 3.7 ’de bir örnek mevcuttur.

hafif :_:_:_:_:_:_:_: ağır güzel :_:_:_:_:_:_:_: çirkin bulanık :_:_:_:_:_:_:_: açık geniş :_:_:_:_:_:_:_: dar

heyecan verici :_:_:_:_:_:_:_: sakinleştirici

kuru :_:_:_:_:_:_:_: ıslak renksiz :_:_:_:_:_:_:_: renkli basit :_:_:_:_:_:_:_: karmaşık pürüzsüz :_:_:_:_:_:_:_: pürüzlü büyük :_:_:_:_:_:_:_: küçük ...

Aşağıdaki özellikleri kullanarak duyduğunuz sese değer veriniz. Bu ses, yüksek hiç değil :_:_:_:_:_:_:_: tamamen

pürüzlü hiç değil :_:_:_:_:_:_:_: tamamen temiz hiç değil :_:_:_:_:_:_:_: tamamen düzgün hiç değil :_:_:_:_:_:_:_: tamamen ferah hiç değil :_:_:_:_:_:_:_: tamamen yumuşak hiç değil :_:_:_:_:_:_:_: tamamen yakın hiç değil :_:_:_:_:_:_:_: tamamen

...

Şekil 3.8. Çok boyutlu ölçeklendirme örneği, [10].

Bu tekniğin bir alternatif kullanım biçimi Şekil 3.8’de verilmiştir. Bu şekilde gerçekleştirilen bir testte her sıfatın zıt anlamlısını bulma zorluğu ortadan kalkar. Bununla beraber, aynı niteliği tanımlamak için farklı sıfatlar seçilebilir ve hatta birbiriyle zıt anlama sahip sıfatlar seçilerek bireylerin test içindeki tutarlılıkları belirlenebilir.