Kader Kısmet Atölyes

Sulukule Mahallesi, İstanbul’un eski semtlerinden biri olan ve tarihi yarımadanın merkezi sayılan Fatih’in bir mahallesidir. Tarihi yıkımlarla geçen ve uzun yıllardan beri Romanlar’ın çoğunlukta olduğu229 _{mahalle, Kentsel Tasarım Projeleri}

kapsamında 2005 yılında çıkan 5366 sayılı “Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında” çıkan kanunla dönüşüm sürecine girmiştir.

229 _{Yılmaz, E; “Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Uygulamalarında Süreç ve Aktörler: Sulukule Örneği”,} Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı Kentsel Tasarım Programı yayınlanmamış yüksek lisans tezi, s:53-56, 2009, İstanbul

140

İlerleyen yıllar, Sulukule yerlilerinin, sivil toplum kuruluşlarının, İnsan Hakları Derneği’nin desteğiyle yürütmeyi durdurma kararı için İstanbul İdare Mahkemesi Başkanlığı’na dava açılmıştır. Akademisyenlerin, öğrencilerin, sanatçıların, sivil toplum kuruluşlarının desteğiyle yapılan “40 Gün 40 Gece Sulukule” etkinliklerinde paneller, çocuk sanat atölyeleri, müzik atölyeleri, sergiler yapılmıştır.230 2008 yılında artan yıkımlar Sulukule halkını ciddi zorluklar altında bırakmıştır. Tescilli tarihi evlerin dahi yıkıldığı süreç sürerken, 8 Nisan 2008’de, Dünya Roman Günü’nde mahalleliler dozer sesleriyle uyanmıştır.

Kader Kısmet Atölyesi, kentsel dönüşüme uğramadan önce Sulukule’de komşu olan bir grup kadın ve gönüllüler tarafından kurulmuştur. “Kadınların dayanışmacı üretimi” olarak doğan bu atölye, kentsel dönüşüm sonrasında farklı bölgelere yerleşmek zorunda kalmış olan kadınların ürettiği tekstil ürünleriyle var olmuştur. Sulukule Platformu’ndan insan hakları savunucusu Neşe Ozan’ın desteğiyle kurulan Kader Kısmet Atölyesi, kentsel dönüşüm mağduru bireylerin, göçmenlerin, LGBTİ bireylerin, öğrencilerin ve herkesin el zanaatlarını geliştirmek amacıyla katılabileceği bir atölyedir. Sanatçı İlhan Sayın ve sanatçı Nalan Yırtmaç da, desenleriyle bu atölyeye katkı sağlamıştır. Boya kombinasyonları, renk hazırlama teknikleri ve baskı dizaynı gibi teknik çalışmalarda da iki sanatçı destek olmuştur.

Kader Kısmet Atölyesi; pahalı hayat, yüksek kiralar, yıkımın travmatik etkileri ve mesafeli ilişkiler gibi sorunlara çözüm arayışı içinde doğmuştur. Grubun önemsedikleri; gelir elde etmek, ortaklaşa çalışmak, dayanışmak ve çalışmada ve paylaşmada hakkaniyettir.

Sanatçı İlhan Sayın, Kader Kısmet Atölyesi’nin üretimlerinde yer almıştır. Ahşap baskı ve serigrafi gibi teknikler, atölyenin üretiminde sanatçıların desteğiyle yapılmıştır. Hiyerarşik olmayan bir yapılanma ve patronsuz bir yapı olması nedeniyle, kazancın adaletli bir şekilde paylaşımı söz konusudur. Atölye aynı zamanda sürdürülebilirliği kendi kaynaklarıyla sağlama kaygısındadır. Sanatçıların, aktivistlerin, ev hanımlarının yani farklı kesimlerden bireylerin bir araya geldiği yapı,

141

birlikte üretim sürecinin deneyimlendiği, kapitalist üretim ve yaratım sürecine alternatif bir ekonomik modelin yaratıldığı bir yapıdır. Tek bir beğeni ve estetik yaklaşımın dayatılmadığı, özgür bir yaratım ortamının olduğu ve inisiyatifi paylaşma yollarının icad edildiği bir platformdur.

Resim 60: Kader Kısmet Atölyesi, serigrafi atölyesi,

http://kaderkismetatolyesi.blogspot.com/2012/04/ahsap-kaliplar-yeni-serigrafi.html erişim tarihi: 15.08.2018

Toplumsal bir fayda sağlama kaygısı taşıyan atölyede sanatçı, sanatın dokunulmazlık alanından çıkarak, sosyal sorumluluk bilincini aktive eden bir birey olarak yer alırken; sanatın ve sanat nesnesinin işlevini, salt görsel haz nesnesi olarak sunulduğu müze ve galeri dışına çıkarmıştır. Sanatçılar bu yapıya, sanatçı kimliğiyle misafir edilen bir birey olarak değil, organik bir şekilde yapıya dahil olan dayanışmacı bireyler olarak eklenmiştir. Atölyenin işleyişinde, para kazanmak değil, kadın emeğini yücelten, kentsel dönüşüme karşı çıkan bir dayanışma içinde olmak temel noktadır. Kadının kamusal alanda görünürlük kazanmasına destek olmuştur.231

231_{Depo Açık Masa İştirak Programı 21 Aralık 2012, Depo Tophane İstanbul}

142 5.6.2. Kültürel Aracılar

Kültürel Aracılar, İstanbul’un 2010 yılında Avrupa Kültür Başkenti projelerinin kent merkezi odaklı yaklaşımına alternatif olarak, merkezin dışına sanatsal ve kültürel yapıyı yaymaya yönelik çalışmalar yapmış olan bir inisiyatiftir. Kentin merkezlerinde yer alan müze, galeri gibi kültür kurumlarına merkez dışı alanlarda rastlanmıyor oluşuna karşın, Kültürel Aracılar projesi, seçilen mahallelerdeki yerel halk ile yeni bağlantılar ve karşılıklı ilişki biçimleri kurmaktadır. Sanatçılar, aktivistler, öğrenciler mahalle sakinleriyle kurdukları ilişkilerle yürüttükleri alan araştırmalarıyla merkez ve merkez dışı arasındaki kültürel boşluğu dolduran “aracılar”ı araştırmaktadır. Kurulan ilişki biçimleri, mahalle sakinlerinin fiziksel ve kültürel çevreleriyle sıkıca özdeşleşmesini sağlamaktadır. İnisiyatifin farklı disiplinlerden katılımcılara sahip olması, dayanışmaya dair biz zenginlik sağlamaktadır.232 _{Gülsuyu-Gülensu}

Mahallesi’nde, sanat projeleri ve sergiler, yerelin içine sızarak kebapçı gibi mekanlarda açılmıştır.

Resim 61: Kültürel Aracılar, http://kulturel-aracilar-etkinlikler.blogspot.com/ erişim tarihi: 15.08.2018

143

Ana motivasyon, periferide kurumsal sanat pratiği icra eden bir kurum olursa nasıl karşılaşmalar yaşanırdı üzerine kurulmuştur. Kurucu ekibin mahalledeki ilk deneyimleri bazı karşılaşmaları ortaya çıkarmıştır. İnisiyatifin mahallede hangi amaçla bulunduğu, ne yapmak istediği ve neyi izlediği gibi sorular mahalleliler tarafından merak edilmiştir. Bunun üzerine mahalleden bir dükkan tutan inisiyatif, 16 metrekarelik bu mekanı, etkinlik, koleksiyon, arşiv, kütüphane, ofis ve iletişim olmak üzere 6 bölüme ayırarak kurumsal bir yapı yaratmıştır. Garanti Bankası’nın sanat kurumu olarak Platform Garanti Güncel Sanat Merkezi proje ortağıdır ve Alman Allianz Kültür Vakfı tarafından desteklenmiştir. O yıllarda Batman Hasankeyf’te yapılması planlanan Ilısu Barajı ve Hidroelektrik santralinin finansmanı olan Garanti Bankası ve kentsel dönüşüm destekçilerinden Koç Grubu’yla ortaklıkları olan Allianz Vakfı’nın böyle bir projenin destekçileri olması tartışmalı bir durumdur. Projenin sadece iki yıllık bir süre zarfında işlemiş olması, sürekliliğini ve dolayısıyla kalıcılığı olumsuz yönde etkilemiştir.233