Kadın Konukevlerinin Açılması Ve İşletilmesi Hakkında Yönetmelik’in 19 uncu maddesinde konukevlerinde verilecek olarak hizmetler güvenlik, danışmanlık, yönlendirme, psikolojik destek, hukuki destek, tıbbi destek, geçici maddi yardım, iş bulma konusunda destek, kreş, mesleki eğitim kursu, grup çalışmaları, çocuklar için burs, sosyal, sanatsal ve sportif faaliyetler olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda araştırma dahilinde Yönetmelikte bahsedilen bu hizmetlerin konukevlerinden hizmet alan kadınlar tarafından nasıl değerlendirildiği amaçlanmıştır. Bu kapsamda ise aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır.
Kuruluşta kalma süresi kadın konukevlerine ilişkin mevzuatta belirtilmiş olup, bu süre altı ay olarak sınırlandırılmış, gerekli görülmesi halinde ise uzatılabileceği hükme bağlanmıştır. Bu kapsamda hizmet alan kadınlar en çok %46,7 oranı ile 0-3 ay arasında kuruluşta kalmışlardır. 4-6 ay arasında kalan kadınların oranı ise %36,4 olarak bulunmuştur. Dolayısıyla şiddet mağduru kadınların konukevlerinde kısa süreli kaldığı bulgusuna ulaşılmaktadır. Araştırmacının gözlem ve tecrübelerine göre de konukevinden ayrılan kadınların pek çoğu ya eşi ile yeniden barışmakta, ya da kendi ailesinin yanına dönmektedir. Kuruluşta güçlenme sürecini tamamlayarak ayrılan kadın sayısının ise oldukça az olduğu gözlemlenmiştir.
Kadınların %50,5’si daha önce başka bir konukevinde kaldığını belirtirken, kalmadığını belirtenlerin oranı ise %49,5 olarak tespit edilmiştir. Daha önce konukevi tecrübesi olan ile ilk defa kuruluş tecrübesi yaşayanlar arasındaki fark araştırma sonuçlarından da anlaşılacağı üzere birbirine oldukça yakın bir orandadır. Daha önce
163
kuruluş tecrübesi bulunanların mükerrer defa konukevlerine giriş-çıkış yaptığı, yeterli hizmet alamaması nedeniyle bunu bir yaşam tarzı haline getirdiği yine kuruluş meslek elemanlarınca da ifade edilmiştir.
Konukevlerinden hizmet alan kadınların meslek elemanları ile ilişkilerine yönelik memnuniyetleri %78,5 oranı ile yeterli bulunmuştur. Dolayısıyla söz konusu kadınların meslek elemanları ile ilişkilerinin iyi düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Kuruluşun fiziksel özelliklerinden memnun olan kadınların oranı %74,8 gibi yüksek bir orandadır. Araştırmacının gözlemlerine göre de konukevlerinin fiziksel koşulları kadınların her türlü ihtiyacını karşılayacak şekildedir. Kadınlar en fazla üç kişilik odalarda kalmakta, mevzuatta da belirtildiği gibi bebekli kadınlara ayrı bir oda tahsis edilmesine dikkat edilmektedir.
Şiddetten uzak güvenli bir yerde barınmak şiddete uğrayan kadınların ilk ihtiyacı olan şeydir. Bu doğrultuda konukevlerinin kuruluş amacı da bu güvenli barınma hizmetini sağlamaktır. Kuruluşlardaki barınma hizmeti konukevinden hizmet alan kadınlar tarafından %72,9 oranı yeterli bulunan bir hizmet olmuştur. Barınma hizmetinin yeterli olmadığını belirtenlerin oranı ise %8,4’tür. Kadınlar tarafınan %86,9 oranı ile en yeterli bulunan diğer bir hizmet ise güvenlik hizmeti olmuştur. Dolayısıyla araştırma yapılan konukevlerinin şiddet mağduru kadınlar tarafından güvenilir barınma hizmetini yeterli derecede sunduğu sonucuna ulaşılmaktadır.
Psikolojik destek hizmetleri ise kadınlar tarafından %57,9 oranı ile yeterli bulunmuştur. Ancak araştırma yapılan altı konukevinden yalnızca ikisinde psikolog bulunmaktadır. Bu nedenle kadınların diğer meslek elemanları ile gerçekleştirdikleri görüşmeleri psikolojik destek hizmeti kapsamında değerlendirmiş olabileceği ihtimali vardır. Psikolojik destek hizmetini almadığını belirten kadınların oranı ise %13,1’dir.
Kadınlar tarafından yeterli bulunan bir diğer hizmet ise %63,6 gibi yüksek bir oranla hukuki destek hizmetleri olmuştur. Kanunun yürürlüğe girmesinin ardından şiddet mağduru kadınlara yönelik koruyucu ve şiddet uygulayana yönelik önleyici tedbirler kapsamındaki çalışmalar hız kazanmıştır. Ayrıca Ankara Barosu Gelincik Merkezi ile
164
konukevlerinin bağlantısı oldukça iyi olup, şiddet mağduru kadınlara yönelik hukuki işlemler genellikle ücretsiz olarak bu merkez desteği ile gerçekleştirilmektedir.
Tıbbi destek hizmeti de %59,8 oranı ile konukevinden hizmet alan kadınlar tarafından yeterli bulunmuştur. Araştırma dahilindeki konukevlerinden yalnızca ikisinde sağlık personeli bulunmaktadır. Ancak kadınların sağlık işlemlerine yönelik hizmetler diğer kamu hastaneleri ile işbirliğinde yerine getirilmektedir. Özellikle psikiyatrik desteğe ihtiyacı olan kadınlar ya da hamile kadınların sağlık durumlarına ilişkin takipleri gibi işlemlerin yerine getirilmesinde kamu hastanelerinden yararlanılmaktadır.
Kuruluşta verilen geçici maddi yardım, kadınlara verilen harçlık kapsamında değerlendirilmektedir. Bakanlığa bağlı konukevlerinde harçlıklar kadınlara düzenli ve yeterli miktarda verilirken, yerel yönetimlere bağlı konukevlerinde harçlık uygulaması bulunmamaktadır. Yerel yönetime bağlı konukevleri de Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı ya da bağış yoluyla kadınlara harçlık sağlamaya çalışmaktadırlar. Hizmet alan kadınlar ise %33,6 oranı ile geçici maddi yardım hizmetini yeterli bulurken, %24,3’ü söz konusu hizmeti yeterli bulmadığını ifade etmiştir. Yeterli bulanlar ile yetersiz bulanlar arasındaki fark görüldüğü gibi yüksek değildir. Bunun temel sebebi de araştırmaya katılan kadınların yarısının Bakanlığa bağlı, diğer yarısının ise yerel yönetimlere bağlı konukevlerinde kalıyor olması ile açıklanabilir.
Araştırma yapılan konukevlerinde iş bulmaya destek hizmetinin İŞ-KUR ya da Halk Eğitim Merkezlerinin meslek edindirme kursları vasıtasıyla yerine getirildiği tespit edilmiştir. Söz konusu kurumlara kadınlar yönlendirilmekte ve durumlarına uygun iş bulunduğu takdirde istihdamları sağlanmaktadır. Araştırmaya katılan kadınlardan istihdama yönelik destek hizmetini yeterli bulanların oranı %39,3 olmasına karşın, böyle bir hizmet almadığını belirtenlerin oranı ise %29,9’dur. Oranların birbirine yakın oluşu, bazı konukevlerinde iş bulmaya destek hizmeti yeterli bulunurken, diğerlerinde böyle bir hizmetin alınmıyor olması, bazı kuruluşlarda söz konusu hizmetin yerine getirilmediği sonucuna götürmektedir.
Konukevinde beraberinde çocuğu bulunan kadınlardan %29,9’u kuruluşun kreş destek hizmetini yeterli olarak değerlendirmiştir. Araştırma yapılan konukevlerinden
165
yalnızca üçünde kuruluş bünyesinde kreş var iken, diğerlerinde kreş bulunmamaktadır. Bazı konukevlerinde çalışan kadınlar çocuklarını diğer kadınlara emanet etmektedirler. Çalışan kadınların çocukları için SHÇEK Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri ve Özel Çocuk Kulüpleri Kuruluş ve İşleyiş Esasları Hakkında Yönetmelik’in 27 inci maddesinde “İl Müdürlüğü kuruluşların kapasitelerine göre en az iki çocuk olmak üzere % 5 ücretsiz kontenjan kullanılır.” hükmüne göre ücretsiz kreş imkanı sağlamaktadır http://www.cocukhizmetleri.gov.tr/upload/cocukhizmetleri.gov.tr/mce/yonetmelikler/yeni_ duzenlenen_ozel_kres_ve_gunduz_bakimevleri_ve_ozel_cocuk_kuluplerikurulus_ve_isley is_esaslari_hakkinda_yonetmelik.pdf) Yine aynı şekilde 6284 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde “Korunan kişinin çocukları varsa çalışma yaşamına katılımını desteklemek üzere dört ay, kişinin çalışması hâlinde ise iki aylık süre ile sınırlı olmak kaydıyla, on altı yaşından büyükler için her yıl belirlenen aylık net asgari ücret tutarının yarısını geçmemek ve belgelendirilmek kaydıyla Bakanlık bütçesinin ilgili tertibinden karşılanmak suretiyle
kreş imkânının sağlanması” hükmü yer almaktadır
(http://www.kadininstatusu.gov.tr/upload/Node/27950/files/Ailenin_Korunmasi_ve_Kadin a_Karsi_Siddetin_Onlenmesine_Dair_Kanun.pdf).
Herhangi bir eğitimi ya da mesleği olmayan kadınların istihdama katılmaları için mesleki eğitime katılmaları büyük önem taşımaktadır. Ancak konukevlerindeki kadınların %36,4’ü böyle bir hizmet almadığını ifade etmiştir. Dolayısıyla, konukevlerinde kalan, çalışmayan, eğitimi ya da mesleği olmayan kadınların çalışma yaşamına katılabilmeleri için gereken mesleki eğitimi almalarına yönelik hizmetin gerektiği gibi sağlanmadığı ortaya çıkmaktadır.
Meslek elemanları ile gerçekleştirilen görüşmelerde konukevlerinde profesyonel grup çalışmalarının yapılamadığı ifade edilmiştir. Bu nedenle grup çalışması hizmetini %44,9 oranı ile yeterli bulduğunu belirten kadınların, söz konusu hizmeti diğer kadınlarla birlikte gerçekleştirilen sosyal grup etkinlinlikleri kapsamında değerlendirdikleri anlaşılmaktadır.
Araştırma yapılan konukevlerinde mevzuatta belirtilen çocuklar için burs destek hizmetinin verilmediği, Bakanlığa bağlı olanlarda kadınlara yalnızca harçlık verildiği, yerel yönetimlere bağlı konukevlerinde ise Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma
166
Vakıflarından para yardımı yapıldığı bilgisi edinilmiştir. Halihazırda konukevlerinden hizmet alan şiddet mağduru kadınlarından %31,8’i çocukları için burs destek hizmeti almadığını ifade etmiştir.
Kuruluşun sosyal, sanatsal ve sportif faaliyetlere ilişkin değerlendirmede kadınların %32,7’si böyle bir hizmet almadığını ifade ederken, aynı orandaki kadınlar bu hizmeti yeterli bulduklarını ifade etmiştir. Dolayısıyla söz konusu hizmeti yeterli bulduğunu belirten kadın oranı ile bu hizmeti almadığını belirten kadınların oranı eşittir. Bu da göstermektedir ki, bazı konukevlerinde sosyal, sanatsal ve sportif faaliyetler gerçekleştirirken, bazılarında böyle bir hizmetin varlığından söz edilememektedir. Araştırmacının gözlemlerine göre de araştırma yapılan konukevlerinin hiç birinde kadınların spor yapabilecekleri ya da sanatsal faaliyetleri gerçekleştirebilecekleri mekanların oluşturulmadığı göze çarpmıştır.
4.3. Kadın Konukevinde Görev Yapan Meslek Elemanlarının Kadın Konukevlerinde