Kadının Yaşam Tarzının Etkisine Yönelik Bulguların Tartışılması

Giriş bölümünde değinildiği gibi; bu çalışmada, kadının yaşam tarzının, katılımcıların tecavüz sonrasında kadını suçlama ve ahlaki öfke düzeyini etkileyeceği öngörülmüştür. Daha ayrıntılı bir ifadeyle; geleneksel olmayan yaşam tarzına sahip bir kadının yer aldığı senaryoyu okuyan katılımcıların, tecavüz sonrasında kadını daha fazla suçlamaları ve ahlaki öfke düzeylerinin daha düşük olması beklenmiştir. Bu amaçla, katılımcılara farklı yaşam tarzlarını (geleneksel, geleneksel değil, nötr) betimleyen senaryolar sunulmuş ve kadının suçlanmasına yönelik bilgiler, kadını hatalı bulma, kadına öfkelenme ve tecavüz mitlerini kabul düzeylerini ölçme yoluyla elde edilmiştir.

Sonuçlar, çalışmanın beklentileriyle tutarlı olarak; geleneksel olmayan yaşam tarzına sahip kadının, yaşam tarzı ile ilgili bilgi verilmeyen kadından daha hatalı bulunduğunu ve bu kadına daha fazla öfkelenildiğini göstermiştir. Ek olarak, geleneksel olmayan yaşam tarzına sahip kadına, geleneksel yaşam tarzına sahip kadından da daha fazla öfkelenilmiştir. Katılımcıların tecavüz mitlerini kabul düzeyi ise kadının yaşam tarzına göre farklılaşmamıştır. Bu bulgular; ilk çalışmanın kadının yaşam tarzının, tecavüz sonrası kadının suçlanması üzerinde etkili olduğuna yönelik bulgusuyla ve bu çalışmanın beklentileriyle tutarlıdır.

Öte yandan, ilk çalışmadakinden farklı olarak, bu çalışmada geleneksel olmayan senaryodaki kadın yalnızca nötr senaryodaki kadından daha fazla hatalı bulunmuştur.

Geleneksel olmayan senaryoyu alan katılımcılarla geleneksel senaryoyu alan katılımcılar arasında farklılaşma bulunmamasının olası bir nedeni, ilk çalışmadakinden farklı olarak deneklerarası desen kullanılmış olması ve katılımcıların karşılaştırma yapma olasılığının olmaması olabilir. Bu değişken açısından verinin normal dağılmamış olması, ortalamanın çok düşük (1,16) ve ranjın çok dar (1-4) olması da sosyal

90

istenirliğin devreye girmiş olabileceğini düşündürmektedir. Sosyal istenirlik, katılımcıların kendilerini gerçeğe uygun bir şekilde ifade etmeleri yerine, maddeleri sosyal ve normatif baskılara uygun olarak yanıtlayarak kendilerini iyi göstermelerini ifade etmekte ve duygu, tutum veya kişilik gibi ölçümlerde kendini gösterebilmektedir (Crowne ve Marlowe, 1960; Ellingson, Smith ve Sackett, 2001; Lautenschlager ve Flaherty, 1990; Paulhus, 1991). Ek olarak, sosyal istenirlik baskısının eğitim düzeyi yüksek kişilerde daha fazla olacağı ifade edilmektedir (Jackman ve Muha, 1984;

Krysan, 1998). Bu çalışmanın örnekleminin üniversite öğrencilerinden oluştuğu ve son dönemlerde kadınlara yönelik şiddet ve tecavüz konularının sürekli gündemde olduğu göz önünde bulundurulduğunda, katılımcıların sosyal istenirlik baskısıyla yanıt vermiş olabilecekleri ve bu nedenle kadını az hatalı olarak değerlendirdikleri düşünülebilir.

Bununla birlikte, bu çalışmada ilk çalışmadakinden farklı olarak kadının suçlanma düzeyi, kadına yönelik öfkeyi ölçen bir değişkenle de ölçülmüştür. Bu değişkenin de normallik sayıltısını karşılamamasına, ortalamasının çok düşük (1,16) ve ranjının çok dar (1-4) olmasına rağmen; analiz sonuçları beklenen yönde farklılaşmalar olduğunu göstermiştir. Geleneksel olmayan senaryoyu alan katılımcıların; kadına hem geleneksel senaryoyu hem de nötr senaryoyu alan katılımcılardan daha fazla öfkelendiği görülmüştür. Kadına öfkelenmenin, onu suçlamanın daha dolaylı bir göstergesi olduğu düşünülürse, bu değişken açısından sosyal istenirliğin devreye girmemiş olabileceği ve katılımcıların kendi tutumlarına daha yakın yanıtlar vermiş olabileceği düşünülebilir.

Bu çalışmada tecavüz sonrasında kadının suçlanma düzeyi, tecavüz mitlerini kabul yoluyla da ölçülmüştür. Tecavüz mitlerinin, kadının suçlanması ve tecavüzün meşrulaştırılması ile ilişkili olduğu yönündeki alanyazın bulgularından (örn., Mason, Riger ve Foley, 2004; Yamawaki, 2009) hareketle, kadının yaşam tarzı

91

değişimlemesinin katılımcıların tecavüz mitlerini kabul düzeyinde farklılaşmaya neden olması beklenmiştir. Ancak bu değişken açısından anlamlı farklılaşmalar bulunamamıştır. Diğer bir deyişle, kadının yaşam tarzına yönelik değişimleme, katılımcıların tecavüz mitlerini kabul düzeyi üzerinde etkili olmamıştır. Tecavüz mitlerini kabul ölçekleri ile son yıllarda yapılmış çalışmalarda, katılımcıların yanıtlarının alt sınıra çok yakın ve dağılımın sağa çarpık olduğu belirtilmektedir (bkz., Gerger, Kley, Bohner ve Siebler, 2007). Gerger ve arkadaşları (2007), bu durumun katılımcıların tecavüz mitlerini kabul düzeylerinin düşük olmasından kaynaklanmayabileceğini, bunun dışında iki sebebi olabileceğini belirtmiştir. İlki katılımcıların politik olarak neyin doğru olduğuna ilişkin farkındalıkla yanıt vermiş olabileceğidir. Diğer bir neden ise yaygın olarak kabul gören tecavüz mitlerinin değişmiş olabileceğidir. Bu çalışmada TMKÖ puanları çarpık bir dağılım göstermemiştir ancak ortalaması oldukça düşüktür ( = 1.66). Bu nedenle, Gerger ve arkadaşlarının (2007) belirttiklerine benzer olarak ölçeğin maddelerinin araştırmada kullanılan senaryolara uygun tecavüz mitlerini ölçmediği veya kadını hatalı bulma sonuçlarında olduğu gibi, sosyal istenirliğin devreye girmiş olabileceği düşünülebilir.

Bu çalışmada ayrıca kadının yaşam tarzının ahlaki öfke üzerinde de etkili olduğu gözlenmiştir. Sonuçlara göre, geleneksel olmayan senaryoyu okuyan katılımcıların ahlaki öfke düzeyleri, hem geleneksel senaryoyu okuyan katılımcılarınkinden hem de nötr senaryoyu okuyan katılımcılarınkinden daha düşüktür. Bu bulgu araştırmanın ilgili denencesini desteklemektedir. Chapleau ve Oswald (2014), özellikle cinsiyet eşitsizliğinin fazla olduğu toplumlarda, erkeklerin cinsel saldırıları arttıkça, kadınlara uygulanan kısıtlamaların ve cinsiyet eşitsizliğinin daha da artığını; bu durumun sonucu olarak kadınların daha savunmasız hale geldiğini ve boyun eğici davranışlar sergilediklerini belirtmişlerdir. Chapleau ve Oswald (2014) çalışmalarında boyun eğici

x

92

davranışların bir ürünü olan tecavüz mitleri ile ahlaki öfke arasında negatif bir ilişki olduğunu bulmuşlardır. Bu bulguyla tutarlı olarak, bu çalışmada da cinsiyet eşitsizliği yönündeki baskıların bir ürünü olarak; geleneksel olmayan yaşam tarzına sahip kadın daha fazla suçlanmış ve geleneksel olmayan yaşam tarzına sahip senaryoyu okuyan katılımcılar daha az ahlaki öfke hissetmiştir. Görünen o ki, katılımcılar, geleneksel olmayan yaşam tarzına sahip kadını daha az mağdur olarak görmüş ve daha fazla suçlamışlardır.