Kızgınlık Anında Kullanılan Kalıp Sözler

2.5.25.1 Kızgınlık Durumunda Yapılacak Olan Eylemi Bildirilen Sözler

Aşağıdaki ifadeler, kişinin kızgınlık ve sinir anında yapacağı veya yapmak istediği hareketi ya da davranışı belirten ifadelerdir. Bu sözlerden büyük bir bölümü gözdağı vermek, tehdit etmek amacıyla söylenmiş sövgü içeren sözlerdir.

 Ağzına s.çayım!/ Ağzıña sıçacam. (N.G)

 Ağzıña yanayım!/ Ağzına yandığımını! (N.G)

 Alırsam deyneği elime Allah yaraddı demeycem! (T.G)

 Alırsam deyneği elime…(T.G)

 Allah yaraddı demeycem basacam dayağı. (F.U)

 Alırsam o babucu elime şimdi gösderecem saña dünyanın kaş bucag

olduğnu. (T.G)

 Alırsam o babucu elime şimdi gösderecem saña dünyanın kaş bucag

olduğnu. (T.G)

 Anañı ağladacam senin. (N.G)

 Anasını dikeyim. “Sövgü sözünün yumuşatılmış şeklidir.”

_ Çıgdım zeytin dağlarna harnıb zeytin ekeyim, olannar da gurumuş anasını dikeyim. (ÇS-2, 2-9 Mayıs 2008, sayı: 87)

124

 Anasını satayım.

_Ya ya! Yakacayıg anasını satayım. (SBG: 20)  Bag, tepelerim ha! (KTE 1: 79)

 Bir tokat vuracam saña da bir da yerden yeyceñ ha! (N.G)  Dayağın kokusu geliyor ha! (KTE 1: 79)

 Galisberana sıçayım. “Galisbera” Rumca ‘iyi akşamlar’ demektir. Bu

şekilde iyi agşamlar diyen birisine kızgınlık anında yapılan bir sövgüdür.” (İHKS: 222)

 Gel de belañı ağladayım! “Kişiyi çok kötü bir biçimde cezalandırmayı

anlatmaktadır.” (VM: 17)

 Gelirsam ora gıracam saña kemiklerñi. (N.G)

 Gelirsam oraya ağzıñı yırtacam! (T.G)

 G.tüne girsin dingili. “Umursamama anlamı da vardır.”

_Yeni araba almış. Yeni araba almış. Durmadan onu söyler.

_Aman g.tüne girsin dingili. (C.A)

 Havrasına s.çayım. “Havra yahudi tapınağı anlamına gelmekle birlikte

kişiyi gerekli şekilde cezalandırma isteği söz konusudur.” (N.G)

 Hay anasını… “Eksik kalmış bir sövme durumu söz konusudur.”

_ Yog be gardaş.Uydurmam bunnarı. Mesel annadırmışım gibi “hay anasını olan” deme baña. (ÇS-3, 31 Ağustos- 7 Eylül 2007)

 K.çına (g.tüne) girsin ayagları. “Burada kızgınlıkla beraber

125

_Çocuğnan çok ilgilenirmişin da şımardırmışıñ gendini _Vay g.tüne girsin ayagları. (N.Ö)

 Oñaracam seni ha! (H.Ö)

 Öyle bir tokad vuracam nerden geldiğñi şaşıracañ.

_Öyle bir olur da, çevremizi bu şekilde mahfeddiğimizde doğa bize

öyle bir tokad vurur ki nerden geldiğmizi şaşırırıg. (ÇS-3, 2-9 Kasım 2007: sayı 61)

 S.çacam senin çarkaña. “Sana gereken dersi verip seni

cezalandıracağım anlamında kulanılmaktadır.” (T.G)

 Sıfatına s.çayım. (İHKS: 228)  Sıfatına tüküreyim. (İHKS: 228)

 Süpürge değneğini g.tüñden sokarım ağzıñdan çıkarırım. (İHKS: 229)  Vura vura babavura edecem seni! “Babavura” Rumca bir sözcük olan uğur böceği anlamına gelir. Uğur böceği kırmızı renkte olduğu için yukarıdaki kızgınlık ifadesinde sana vurarak seni o böcek gibi kıpkırmızı hale getireceğim anlamı vardır. (H.Ö)

 Vura vura davul edecem seni ha! “Kızgınlıını belirten kişi, karşısındaki kişiyi dayaktan davul gibi şişireceğini ifade etmektedir.” (H.Ö)

 Vurayım bir tane elimin tersiynan annı şakıña. (N.G)

2.5.25.2 Kızgınlık Anında Kişinin Kendi Durumunu Belirten Sözler

Kişinin o anki öfke ve kızgınlığı belli sözlerle dışa yansıtması, kendi can sıkıntısını ifade etmesidir.

 Al da bozdur! “Olan şu işe bak anlamında kullanılır.” _Durmadan grev yapar bu öğredmenner. Al da bozdur. (H.Ö)

126

 Allah’ım Minessabirim./ İnnallah’ım Minessabirim. (H.Ö)

 Allah’ım Yârabbim! (T.G)

 Allah’ım Yâresüllallahım. (T.G)  Gan bulacag beni. (SBG: 131)

 Guduz galsın. (B.U)

_Oñarılmadı bu çamaşır makinası bir türlü. Aman guduz galsın.(B.U)  İnnallah’ım perde! “İnnallah’ım perde pilavınan zerde.” şeklinde de

eğlence maksatlı söylenmektedir. (T.G)

 İp isderim asılayım./ Zencir isderim asılayım. (T.G)  Of Allah’ım of. (H.Ö)

 Of be!

_Gid be yavvole başımdan aha gene unuddurduñ baña ne yazacağmı. Dağın daşın garavullisini topladıñ kökünü kesdiñ hiş bari gid hamam böcüsü falan tobla bu defa. Of be! (ÇS-3, 15-22 Şubat 2008: sayı 76)

 Töbeler olsun!

_Nedir be bu gadar gudurmuşlug ama töbeler olsun! (T.G)

 Vah anam vah! (KGG: 97)

 Vay Allah’ım vay! (N.G)

 Vay egsig olsun!

127

2.5.25.3 Birini Kovmak İçin Kullanılan Sözler

Öfke duyulan kişinin belli bir yerden gitmesini isterken ya da o kişiyi herhangi bir yerden kovarken söylenen sözlerdir. Sözü söyleyen kişi, karşısındakine meydan okumaktadır. İnanışa göre öbür dünyada ceza yeri cehennemdir. Öfke duyulan kişinin de gönderilmesi gereken yer doğal olarak “cehennem”dir.

 Cehennem dingil dingil. “İstediği yere gitsin. Benim kimseden korkum yoktur.” (KTAD: 179)

 Cehennem ol! (N.G)

 Cehenneme da minnari. “İstediği yere gitsin.” (KTAD:179)

 Cehenneme gadar yoluñ var. (N.G)

 Cehennemin añına gadar yolu var. “Cehennemin kenarına kadar yolu var

demektir. Kalması istenen fakat gitmekte ayak diretenlere kızgınlıkla söylenir.” (KTAD: 179)

 Cehennemin dibine gadar yoluñ var. (C.A)

 Cehennemin dibine gidesiñ. (F.U)

 Cehennem-ül de zümera. “Cehennem kadar yolun var anlamındadır.” (KTAD: 179)

 Def ol! (T.G)

 Digoma’ya gadar yoluñ var. “Digoma, Kuzey Kıbrıs Türk kesimindeki

Dikmen köyüdür. Eski dönemlerde ulaşılması zor olan dağların arasından geçilen bir köy oluşu nedeni ile en uzak bölge olarak Dikmen’in düşünüldüğü tahmin edilmektedir. Bu nedenle kişi kovulurken en uzak olan mesafeye (Digoma) kadar gitmesi istenir.” (A.Ö)

128

 Hade yalla! (CK: 28)

 Hoşd Be! “Seni önemsemiyorum, dinlemiyorum, muhatabım değilsin.”

anlamı da vardır. Kişinin konuşmasının ciddiye alınmadığı dinlenmediği, umursanmadığı durumlarda kullanılır; ancak umursamamanın yanında hakaret de içerir.” (N.G)

 Hoşd köpeg! “Kişinin konuşmalarının dinlenmediği anlamına gelmektedir.

‘Seni köpek yerine koyuyorum.’ anlamı taşımaktadır. Hakaret içermektedir.” (KSS 2: 677)

 S.gdir! (N.G)

 S.gdir gid! (N.G)

 S.gdir ol! (N.G)

 Tahdalı köye gadar yoluñ var. “Tahtalı köy ile öbür dünya, yani ölüm

kastedilmektedir.” (KTHÖ: 370)

 Yalla! (C.A)

 Yalla barra! (N.G)

2.5.25.4 Kızgınlıkla Hesap Sorma Niteliğindeki Sözler

Kişinin kızgınlığını belirterek karşı tarafa hesap sorma durumudur.

 Hangi cehennemden geldin? (N.G)

 Hangi cehennemdeydiñ? (N.G)

 Karaman Bey mi kesildiñ? “Ağırlığını ortaya koyup aklına geleni karşısındaki ne zorla yaptırmaya kalkışanlar için kullanılır.” (KTK: 319)

 Uyurug zanedeñ? “Aptal değiliz, olanlardan ya da yapılanlardan haberimiz

129

_Yani be yeğen, bu Avrupalı o gadar uyanıg mı ki bizim malımızı bize beş on gatına yuddurur da uyurug zaneder? (ÇS-3 4-11 Ocak 2008: sayı 70)

2.5.25.5 Her Şeye Karışan Kişiler İçin Kullanılan Sözler

Kişinin haddi olmadığı halde her lafa atılması, her söze karışması, her şeyin içinde olması hoş karşılanmaz. Bu nedenle de kişi karşısındakine olan tepkisini ve kızgınlığını aşağıdaki sözlerle ortaya koymaya çalışır. Aşağıdaki sözler deyim olarak kullanılmasına rağmen, çekimle emir kipine girdiği için, ilişki sözü gibi görünmektedir. Kişiler arası iletişim sırasında, diğer kalıp sözlerle benzer işlevde kullanılmaktadır. Bu nedenle çalışmaya bu örnekler de alınmıştır.

 Her b.ka atılma. (T.G)

 Her b.ka duz olma. (N.G)

 Her b.ka maydanoz olma./ Her şeye maydanoz olma. (N.G)

 Her şeye b.g olma. (T.G)