ِدَّمَحُم ِنْب ِ َّاللَّ ِدْبَع ْنَع ، ٌكي ِرَش اَنَثَّدَح ،ٍليِمَج ُنْب ُمَثْيَهْلا اَنَثَّدَح ،ىَيْحَي ُنْب ُدَّمَحُم اَنَثَّدَح ِنْب ِتْنِب ِعِ يَب ُّرلا ْنَع ٍليِقَع َّيِبَّنلا ُتْيَتَأ : ْتَلاَق ،ٍذِ وَعُم - َمَّلَس َو ِهْيَلَع ُ َّاللَّ ىَّلَص - َذَخَأ َو ،ِهْيَعا َرِذ َو ُهَهْج َو َلَسَغَف ، ُتْبَكَسَف "يِبُكْسا" :َلاَقَف ،ٍةَأَضيِمِب َؤُم َو ُهَمَّدَقُم ُهَسْأ َر ِهِب َحَسَمَف ،اًديِدَج ًءاَم .اًث َلََث اًث َلََث ِهْيَمَدَق َلَسَغ َو ،ُه َرَّخ
Tercümesi: Muhammed b. Yahya rivayet etti (dedi ki), bize Heysem b.
Cemîl rivayet etti (dedi ki), bize Şerîk rivayet etti, O’da Abdullah b. Muhammed b. Akîl’den, O’da Rubeyyiî bt. Muavviz (r. anha)’den şöyle dediğini rivayet etmiştir: “Ben Ralulullâh (s.)’e bir ibrik su ile vardım.” Kendisi : “(su) Dök.” dedi. Bende
25
suyu dökmeye başladım. Yüzünü ve kollarını yıkadı. Yeni bir su alarak başının ön ve
arkasını meshetti ve en son olarak ayaklarını üçer defa yıkadı.70
Hadisin Senedi ve Değerlendirmesi:
Sened: Muhammed b. Yahya71 →Heysem b. Cemîl → Şerîk72 →
Abdullah b. Muhammed b. Akîl → Rubeyyiî bt. Muavviz.
Abdullah b. Muhammed b. Akîl (ö. ?), tam adı Abdullah b. Muhammed b.
Akîl b. Ebû Tâlib el-Kureşi el-Hâşimî Ebû Muhammed. Annesi Ali b. Ebû Tâlib (r.a.)’hın küçük kızı Zeyneb (r.anha)’dır. Medinelidir, Tabiinden, güvenilir ve hadislerinde bir sakınca yoktur. Yahya b. Maîn (ö. 233/848) ise hadislerinin zayıf olduğunu söylemiştir.73
Rubeyyiî binti Muavviz (r. anha), kadın sahabilerdendir. Peygamberimizle
birlikte gazvelere katılır ve yaralıları tedavi etme görevini üstlenirdi.74
Hadis Sahih ligayrihi’dir. Şerik ve Abdullah b. Muhammed b. Âkil’den dolayı hadisin senedi zayıftır.75
Tahrîc: Hadisi Ebu Dâvud76 ve Tirmizî77 Abdullah b. Muhammed b. Akîl tarikiyle rivayet etmiştir.
Hadis bu ve buna yakın lafızlarla İbn Mâce78 ve Ahmed b. Hanbel79 rivayet
etmiştir. 2. Hadis ُنْب ُدَّمَحُم اَنَثَّدَح َّنَأ :ِهِ دَج ْنَع ِهيِبَأ ْنَع ،ٍعِفا َر يِبَأ ِنْبا ْنَع ،ٌلَدْنِم اَنَثَّدَح ،ٍليِمَج ُنْب ُمَثْيَهْلا اَنَثَّدَح ،ىَيْحَي َّيِبَّنلا - ىَّلَص َمَّلَس َو ِهْيَلَع ُ َّاللَّ - .ِة َلََّصلا يِف َوُه َو اًب َرْقَع َلَتَق
70 İbn Mâce, et-Tahâra ve Sünenühâ, 39.
71 Bu ravi hakkında bilgi için bkz. “Kütüb-i tisa’da bulunan rivayetler.” 2. hadis. 72 Bu ravi hakkında bilgi için bkz. “Kütüb-i tisa’da bulunmayan rivayetler.” 104. hadis.
73 İbn Sa’d, a.g.e., s. 264; İclî, Târîhu’s-Sikât, s. 277; İbn Ebî Hâtim, a.g.e., V, 153; İbn Hibbân, el-
Mecrûhîn Mine’l-Muhaddisîn, II, 3; İbn Adî, el-Kâmil fi Duafâi’r-Ricâl, V, 205; Mizzî, a.g.e., XVI,
78.
74 Ebû Nuaym, Ma’rifetu’s-Sahâbe, VI, 3332; İbn Abdülber, el-İstîâb, IV, 1837; İbnu’l-Esir, Üsdü’l-
Ğâbe, VII, 108; Mizzî, a.g.e., XXXV, 173; İbn Hacer, el-İsâbe, VIII, 132.
75 İbn Mâce, I, 253. 76 Ebû Davud, Taharet, 51. 77 Tirmizîî, Taharet, 25,26.
78 İbn Mâce, et-Tahâra ve Sünenühâ, 46.
26
Tercüme: Muhammed b. Yahyâ rivâyet etti (dedi ki), bize Heysem b. Cemîl
rivâyet etti (dedi ki), bize Mindel rivâyet etti, O İbn Ebî Râfi’den, O’da Babasından, O’da Dedesinden şöyle dediğini rivayet etmiştir: “Rasulullâh (s.) namazda iken bir
akrebi öldürmüştür.”80
Hadîsin Senedi ve Değerlendirmesi:
Sened: İbn Mâce → Muhammed b. Yahyâ → Heysem b. Cemîl → Mindel - İbn Ebî Râfi’ → Babası - Dedesi.
Muhammed b. Yahyâ (ö. 252,256 ya da 257/867,868 ya da 869), tam adı
Muhammed b. Yahyâ b. Abdullah b. Hâlid b. Fâris b. Züeyb ez-Zühlî Ebû Abdullah en-Nîsâbûrî. Hadiste imam ve hafızdır.81 Güvenilir ve doğru sözlüdür82 Buhârî’nin ravilerindendir. Fakat Buhârî Muhammed b. Yahyâ adıyla değil bazen Muhammed, bazen dedesine nisbet ederek Muhammed b. Abdullah bazen de babasının dedesine nisbet ederek Muhammed b. Hâlid adlarını kullanmıştır.83
Mindel (ö. 167 ya da 168/784 ya da 785), tam adı Mindel b. Ali el-Anezî Ebû
Abdullah el-Kûfî. Gerçek adı Amr olmasına rağmen lakabı olan Mindel’le meşhur olmuştur. Hıbbân b. Ali onun kardeşidir. Hakkında farklı yorumlar yapılmıştır. Ahmed b. Hanbel (ö. 241/856) hadiste zayıf olduğunu; Yahya b. Main (ö. 233/848) ise rivayetlerinde bir sakınca olmadığını ve rivayetlerinin yazılabileceğini söylemiştir.84
İbn Ebî Râfi’ (ö. ?), tam adı Muhammed b. Ubeydulla b. Ebû Râfi el-Kureşî
el-Hâşimî.85 Hadisleri reddedilen ravilerden birisidir. Yahya b. Maîn, hem kendisinin
hem de oğlu Muammer’in hadiste bir şey olmadığını söylemiştir.86
Babası, Ubeydullah b. Ebî Râfi el-Medenî (ö. ?),87 Ebû Hâtim güvenilir bir
ravi olduğunu söylemiştir.88 İbn Hıbbân es-Sikât kitabında zikretmiştir.89
80 İbn Mâce, İkâmetu’s-Salât ve’s-Sünnetu Fihâ, 146. 81 Mizzî, a.g.e., XXVI, 617.
82 İbn Ebî Hâtim, a.g.e., VIII, 120; İbn Hacer, Takrîbü’t-Tehzîb, s. 907. 83 Mizzî, a.g.e., XXVI, 622.
84 Mizzî, a.g.e., XXVIII, 493. 85 Mizzî, a.g.e., XXVI, 36
86 Buhârî, et-Târîhu’l-Kebîr, I, 171; İbn Ebî Hâtim, a.g.e., VIII, 2. 87 Mizzî, a.g.e., XIX, 34.
88 İbn Ebî Hâtim, a.g.e., V, 307. 89 İbn Hibbân, es-Sikât, V, 68.
27
Dedesi, Ebû Rafî el-Kıbtî (r.a.) (ö. ?), Ashâb-ı kiramdandır. Rasulullâh
(s.)’in azatlı kölesidir. İsmi ihtilaflıdır. İbrahim, Eslem, Sâbit ve Hürmüz olduğu söylenmiştir. Abbâs b. Abdulmuttalib’in kölesiyken onu Resulullâh (s.)’e hibe etmiş ve Ebû Râfi’, Abbâs’ın Müslüman olduğunu Peygamberimiz (s.)’e müjdeleyince Rasulullah (s.) kendisini azâd etmiştir. Bedir savaşından önce Müslüman olmasına rağmen savaşa katılamamıştır. Ama Uhud ve Hendek savaşlarına katılmıştır.90
Bu rivayet, Mindel’in zayıf ve Muhammde b. Ubeydullah b. Ebû Râfi’ nin de hadisi terk edilen bir ravi olmasından dolayı isnadı zayıftır.91
Tahrîc: Aynı hadisi Taberânî (ö. 310/923) Hıbbân b. Ali, Muhammed b.
Ubeydullah b. Ebû Râfî tarikiyle rivayet etmiştir.92
Hadîsin Kısa İzâhı: Hadis, İslam’ın insan sağlığına verdiği değerin çizgisini belirlemektedir. O bakımdan kişi namazda bile olsa, ortaya çıkan akrep ö.b. zehirli ve tehlikeli hayvanları öldürmesine ruhsat verilmiştir. Böylece Rasulullâh (s.)’in, namaz içinde istisnai olarak namaz dışı harekette bulunmaya cevaz verdiği anlaşılmaktadır. O bakımdan böylesine özellik arzeden bir hareketin namazı bozmayacağı görüşü ağırlık kazanmıştır.93
3. Hadis َّدَح ،ِ يِ ق َّرلا و ٍرْمَع ِنْبا ِ َّاللَّ ِدْيَبُع انثدح ،ٍليِمَج ُنْب ُمَثْيَهْلا اَنَثَّدَح ،ىَيْحَي ُنْب ُدَّمَحُم اَنَثَّدَح ،ٍليِقَع ِنْب ِدَّمَحُم ُنْب ِ َّاللَّ ُدْبَع اَنَث ْنَع ٍراَسَي ِنْب ِءاَطَع ْنَع ِ َّاللَّ ُلوُس َر َناَك :َلاَق ،ِ ي ِرْدُخْلا ٍديِعَس يِبَأ - َمَّلَس َو ِهْيَلَع ُ َّاللَّ ىَّلَص - ِديِعْلا َلْبَق يِ لَصُي َلَ . ِنْيَتَعْك َر ىَّلَص ِهِل ِزْنَم ىَلِإ َعَج َر اَذِإَف ،اًئْيَش
Tercüme: Muhammed b. Yahyâ rivâyet etti (dedi ki), bize Heysem b. Cemîl
rivâyet etti (dedi ki), bize Ubeydullâh b. Amr er-Râkiî rivâyet etti (dedi ki), bize Abdullah b. Muhammed b. Akîl rivâyet etti, O Ata b. Yesâr’dan, O’da İbn Yunus el- Hudrî (r.a.)’den şöyle dediğini rivâyet etmiştir: "Rasulullâh (s.) bayram namazından önce hiçbir şekilde (nafile) namaz kılmazdı. Ancak evine dönünce iki rekat namaz kılardı."94
90 Mizzî, a.g.e., XXXIII, 301; İbn Hacer, el-İsâbe, VII, s. 112. 91 İbn Mâce, es-Sünen, II, 300.
92 Taberânî, el-Mûcemu’l-Kebîr, I, 318 (h.n. 940) 93 İbn Battâl, Şerhu Sahihi’l-Buhârî, III, 200-201. 94 İbn Mâce, İkâmetu’s-Salât ve’s-Sünnetu Fîhâ, 160
28
Hadîsin Senedi ve Değerlendirmesi:
Sened: Muhammed b. Yahyâ95 → Heysem b. Cemîl → Ubeydullâh b.
Amr el-Râkiî → Abdullah b. Muhammed b. Akîl - Ata b. Yesâr → İbn Yunus el- Hudrî.
Ubeydullâh b. Amr el-Râkiî (ö. 180/797), tam adı Ubeydullah b. Amr b. Ebû
Velîd el-Esedî Ebû Vehb el-Râkiî.96 İbn Ebû Hâtim (ö. 327/938), rivayet ettiği hadislerin sahih olduğunu, güvenilir, doğru sözlü ve rivayetleri arasında reddedilen hadisi olmadığını söylemiştir.97
Abdullah b. Muhammed b. Akîl (ö. 140/758’den sonra), tam adı Abdullah b.
Muhammed b. Akîl b. Ebû Tâlib el-Kureşî el-Hâşimî Ebû Muhammed el-Medenî. Hz. Ali’nin küçük kızı Zeyneb’in oğludur.98 Hadiste zayıf ve rivayetlerinin delil
olamayacağı söylenmiştir.99
Ata b. Yesâr (ö. 97 veya 103/716 veya 722)100 güvenilir ravilerden birisidir.101
İbn Yunus el-Hudrî (r.a.) (ö. 74/694) tam adı, Sa’d b. Mâlik b. Sinân b.
Ubeyd b. Sa’lebe b. Ubeyd b. el-Ebcar, Askâb-ı kiramdandır.102 Künyesiyle meşhur
olmuştur. Çok hadisi vardır. Babası Uhud savaşında şehid olmuştur. Fakat kendisi yaşının küçüklüğünden dolayı Uhud savaşına katılamamış daha sonra meydana gelen bütün savaşlara katılmıştır.103
Bu rivayet, Abdullah b. Muhammed b. Akîl’in zayıf bir ravi olmasından dolayı isnadı zayıftır.
Tahric: Hadisi yakın lafızlarla, Ahmed b. Hanbel,104 rivayet etmiştir.
Hadîsin Kısa İzâhı: Hadis, bayram namazından önce ve sonra kılınan nafile
namazla ilgilidir. Bu hadise göre bayram namazından önce nafile namaz kılınmaz. Çünkü Rasulullâh (s.), namaza karşı olan şiddetli isteklerine rağmen bunu yapmamışlardır. Eğer caiz olsaydı, yapardı. Bayram namazından önce hem evde
95 Bu ravi hakkındaki bilgi için bkz. “Kütüb-i tisa’da bulunan rivayetler.” 2. hadis. 96 Mizzî, a.g.e., XIX, 136.
97 İbn Ebî Hâtim, a.g.e., V, 328. 98 Mizzî, a.g.e., XVI, 78. 99 İbn Ebî Hâtim, a.g.e., V, 153. 100 Mizzî, a.g.e., XX, 125. 101 İbn Ebî Hâtim, a.g.e., V, 338. 102 Mizzî, a.g.e., X, 294.
103 İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 293.
29
hemde camide nafile namaz kılmak mekruhtur. Bayram namazından sonra ise sadece camide nafile namaz kılmak mekruhtur. Evde kılmanın sakıncası yoktur.105
4. Hadis ْغَت ِنْب َناَبَأ ْنَع ، ِك َراَبُمْلا ُنْبا اَنَثَّدَح ،ٍليِمَج ُنْب ُمَثْيَهْلا اَنَثَّدَح ،ىَيْحَي ُنْب ُدَّمَحُم اَنَثَّدَح ِهيِبَأ ْنَع ٍتِباَث ِنْب ِ يِدَع ْنَع ، َبِل َّنلا َناَك :َلاَق ُّيِب - َمَّلَس َو ِهْيَلَع ُ َّاللَّ ىَّلَص - .ْمِهِهوُج ُوِب ُهُباَحْصَأ ُهَلَبْقَتْسا ، ِرَبْنِمْلا ىَلَع َماَق اَذِإ
Tercüme: Muhammed b. Yahyâ rivâyet etti (dedi ki), bize Heysem b. Cemîl
rivâyet etti (dedi ki), bize İbn Mübârek rivâyet etti, O Ebân b. Teğlib’ten, O’da Adi’ b. Sâbit’ten, O’da Babasından şöyle dediğini rivâyet etmiştir. ‘Rasulullâh (s.) minbere hutbe okumak için çıktığında Onu dinleyen Ashab-ı kiram yüzlerini
(yönlerini) kendisine doğru çevirirlerdi.’106
Hadisin Senedi ve Değerlendirmesi:
Sened: Muhammed b. Yahyâ107 → Heysem b. Cemîl → İbn Mübârek → Ebân b. Teğlib → Adi’ b. Sâbit108 → Babası.
İbn Mübârek (ö. 181/798), tam adı Abdullah b. Mübârek b. Vâdih el-
Hanzalî et-Temîmî. Ahmed b. Hanbel yaşadığı devirde ondan ilme daha iştiyaklısını görmedim demiştir. Ebû Hâtim fıkıhçı, âlim, abid, zahid, cömert, cesur ve şair birisidir demiştir.109
Ebân b. Teğlib (ö. 141/759), Ahmed b. Hanbel, Yahya b. Maîn ve Nesâî
güvenilir olduğunu söylemişlerdir.110
Babası, tam adı Sâbit el-Ensâri Adiy b. Sâbit’in babasıdır.111
Hadis mürseldir.112 İbn Mâce’nin es-Sünen’ini tahkik eden Muhammed Fuad Abdulbâki hadisin senedinde bulunan ravilerin sika olduğunu söylemiştir.113
Tahric: Hadisi yalnız İbn Mâce rivayet etmiştir.
105 İbn Hacer, Fethu’l-Bârî, II, 476-477.
106 İbn Mâce, İkâmetü’s-Salât ve’s-Sünnetü Fihâ, 98.
107 Bu ravi hakkında bilgi için bkz. “Kütüb-i tisa’da bulunan rivayetler.” 2. Hadis. 108 Bu ravi hakkında bilgi için bkz. “Kütüb-i tisa’da bulunmayan rivayetler.” 105. Hadis. 109 Mizzî, a.g.e., XVI, 5; İbn Ebî Hâtim, a.g.e., V, 179.
110 Mizzî, a.g.e., II, 6. 111 Mizzî, a.g.e., IV, 385. 112 İbn Mâce, Sünen, II, 219. 113 İbn Mâce, a.g.e., I, 360.
30 5. Hadis َحْلَط ْنَع ُهَّنَظأ ؛ ٍروُصْنَم ْنَع ، ٌكي ِرَش اَنَث دَح ،ٍليِمَج ُنْب ُمَثْيَهْلا اَنَث دَح ،ىَيْحَي ُنْب ُدَّمَحُم اَنَثَّدَح ْنَع َةَمَثْيَخ ْنَع ،َة َشِئاَع ِ َّاللَّ َلوُس َر َّنَأ :َة - َمَّلَس َو ِهْيَلَع ُ َّاللَّ ىَّلَص - .اًئْيَش اَهَيِطْعُي ْنَأ َلْبَق ُهَتَأ َرْما ٍلُج َر ىَلَع َل ِخْدُت ْنَأ اَه َرَمَأ
Tercüme: Muhammed b. Yahyâ rivâyet etti (dedi ki), bize Heysem b. Cemîl
rivâyet etti (dedi ki), bize Şerîk rivâyet etti, O Mansûr’dan, O’da Talha’dan, O’da Hayseme’den, O’da Âişe (r. anha)’den şöyle dediğini rivâyet etmiştir: “Rasulullâh (s.) Hz. Aişe’ye kadını kocasndan herhangi bir şey almadan gerdek odasına
girdirmesini emretmiştir.”114
Hadisin Senedi ve Değerlendirmesi:
Sened: Muhammed b. Yahyâ115 → Heysem b. Cemîl → Şerîk116 → Mansûr117 → Talha → Hayseme → Âişe.118
Talha (ö. 112 veya 113/731 veya 732), tam adı Talha b. Musarrif b. Amr b.
Ka’b b. Cuhdub b. Muâviye b. Sa’d b. Hâris. Yahya b. Maîn ve el-İclî güvenilir olduğunu söylemişlerdir.119
Hayseme (ö. 85/705), tam adı Hayseme b. Abdurrahmân b. Ebû Sebra. İshak
b. Mansur, Yahya b. Maîn ve Nesâî güvenilir olduğunu söylemişlerdir.120
Bu rivayet Şerik’in zayıf bir ravi olmasından dolayı isnadı zayıftır. Hadiste kopukluk vardır. Hayseme Hz. Aişe’den hadis işitmemiştir.121
Tahric: Hadis bu ve buna yakın lafızlarla Ebû Dâvud122 rivayet etmiştir.
6. Hadis ْنَع ، ٌكي ِرَش اَنَثَّدَح ،ٍليِمَج ُنْب ُمَثْيَهْلا اَنَثَّدَح ،ُّي ِروُباَسْيَّنلا ِرَه ْزَ ْلْا ُنْب ُدَمْحَأ اَنَثَّدَح ِنْبا ْنَع ِهيِبَأ ْنَع ،َة َو ْرُع ِنْب ِماَشِه ِ َّاللَّ ُلوُس َر ُهاَّمَس ْدَق َو ؟ َبا َرُغْلا ُلُكْأَي ْنَم :َلاَق ، َرَمُع - َمَّلَس َو ِهْيَلَع ُ َّاللَّ ىَّلَص - .ِتاَبِ يَّطلا ْنِم َوُه اَم ِ َّاللَّ َو ،اًقِساَف
Tercüme: Ahmed b. Ezher en-Neysâbûrî rivâyet etti (dedi ki), bize Heysem
b. Cemîl rivâyet etti (dedi ki), bize Şerîk rivâyet etti, O Hişâm b. Urve’den, O’da Babasından, O’da ibn Ömer (r.a.)’den şöyle şediğini rivâyet etmiştir: “Karga etini
114 İbn Mâce, Nikâh, 54.
115 Bu ravi hakkında bilgi için bkz. “Kütüb-i tisa’da bulunan rivayetler.” 2. Hadis. 116 Bu ravi hakkında bilgi için bkz. “Kütüb-i tisa’da bulunmayan rivayetler.” 104. Hadis. 117 Bu ravi hakkında bilgi için bkz. “Kütüb-i tisa’da bulunmayan rivayetler.” 101. Hadis. 118 Bu ravi hakkında bilgi için bkz. “Kütüb-i tisa’da bulunmayan rivayetler.” 6. Hadis. 119 İclî, Târîhu’s-Sikât, s. 26; İbn Ebî Hâtim, a.g.e., IV, 473; Mizzî, a.g.e., XIII, 433. 120 İbn Ebî Hâtim, a.g.e., III, 393; Mizzî, a.g.e., VIII, 370.
121 İbn Mâce, Sünen, III, 159. 122 Ebû Dâvud, Nikâh, 34.
31
kim yer? Oysa Rasulullâh (s.) o hayvanı fasık olarak adlandırdı? Allah’a yermin
ederimki eti temiz olan hayvanlardan değildir.”123
Hadisin Senedi ve Değerlendirmesi:
Sened: Ahmed b. Ezher en-Neysâbûrî → Heysem b. Cemîl → Şerîk124 → Hişâm b. Urve → Babası → İbn Ömer.125
Ahmed b. Ezher en-Neysâbûrî (ö. ?), hafız ve güvenilir bir ravidir.126
Hişâm b. Urve (ö. 145,146,147/763,764,765), ashab-ı kiramdan Enes b.
Mâlik (ö. 93/712), Câbir b. Abdullah (ö. 77/694), Sehl b. Said (ö. 91/710) ve Abdullah b. Ömer (ö. 73/692)’i görmüştür. İbn Ömer başını okşamış ve kendisine dua etmiştir. Yahya b. Maîn’e Hişam b. Urve ve Babasını sorumşlar ikisi birbirinden faziletlidir demiştir. İbn Sa’d ve İclî güvenilir olduğunu söylemişlerdir.127
Babası (ö. 93,94,95,99,100/712,713,714,718,719), tam adı Urve b. Zübeyr b.
Huveylid b. Esed b. Abduluzza b. Kusay. İbn Sa’d güvenilir, çok hadis rivayet etmiş, âlim ve fıkıhçı birisi olduğunu söylemiştir. el-İcli de güvenilir olduğunu ifade etmiştir.128
Bu rivayet, Şerik’in zayıf bir ravi olmasından dolayı isnadı zayıftır.
Tahrîc: Beyhâkî; Ebu Abdurrahman Muhammed b. Abdurrahman b.
Muhammed b. Mahbûr ed-Dehhân, Ebu Hâmid Ahmed b. Muhammed b. Yahya b. Bilal el-Bezzâr, Ebu Ezher (H) Ebu Sehl el-Hamrâni, Ebu Bekir Muhammed b. Abdullah eş-Şafiî, Ebu Velid b. Bürd el-Antâkî, Heysem b. Cemîl, Şerik, Hişam b. Urve, Babası, ibn Ömer tarikiyle rivayet etmiştir.129
Tahric: Bu rivayet Kütüb-i tisa’da bulunmamaktadır. 7. Hadis ،ٍليِمَج ُنْب ُمَثْيَهْلا اَنَثَّدَح ، ِرَه ْزَ ْلْا ُنْب ُدَمْحَأ اَنَثَّدَح َنْب َسَنَأ ُتْعِمَس َميِها َرْبِإ ُنْب ُفُسوُي اَنَثَّدَح ،ٍمْيَلُس ُنْب ورمع يِنَثَّدَح ِ َّاللَّ َلوُس َر ُتْعِمَس :ُلوُقَي ٍكِلاَم - َمَّلَس َو ِهْيَلَع ُ َّاللَّ ىَّلَص - ٍماَجِلِب ِةَماَيِقْلا َم ْوَي َم ِجْلُأ ،ُهَمَتَكَف ٍمْلِع ْنَع َلِئُس ْنَم" :ُلوُقَي ِم ". ٍراَن ْن 123 İbn Mâce, Sayd, 19.
124 Bu ravi hakkında bilgi için bkz. “Kütüb-i tisa’da bulunmayan rivayetler.”104. Hadis. 125 Bu ravi hakkında bilgi için bkz. “Kütüb-i tisa’da bulunan rivayetler.” 9. Hadis. 126 Zehebî, Dîvânu’d-Duafâ, s. 2; İbn Hacer, Lisânu’l-Mîzân, IX, 252.
127 İbn Sa’d, a.g.e., V, 375; İbn Ebî Hâtim, a.g.e., IX, 63; Mizzî, a.g.e., XXX, 232.
128 İbn Sa’d, a.g.e., V, 136; Buhârî, et-Târîhu’l-Kebîr, VII, 31; İclî, Târihu’s-Sikât, II, 133; Mizzî,
a.g.e., XX, 11.
32
Tercümesi: Ahmed b. Ezheri rivâyet etti (dedi ki), bize Heysem b. Cemîl
rivâyet etti (dedi ki), bize Amr b. Süleym rivâyet etti (dedi ki), bize Yusuf b. İbrâhîm rivâyet etti, O’da Enes b. Mâlik (r.a.)’in, Rasulullâh (s.)’den şunları duyduğunu rivâyet etmiştir: “Kendisine bir ilim sorulup da bunu gizleyen kimseye kıyamet
gününde ateşten bir gem vurulacaktır.”130
Hadîsin Senedi ve Değerlendirmesi:
Sened: Ahmed b. Ezheri131 → Heysem b. Cemîl → Amr b. Süleym → Yusuf b. İbrâhîm → Enes b. Mâlik.132
Amr b. Süleym (ö. ?), Yahya b. Maîn tanınmayan birisi olduğunu söylemiştir.
İbn Hacer ise doğru sözlüdür ama şüpheleri vardır demiştir.133
Yusuf b. İbrâhîm (ö. ?), İbn Hacer ve Zehebi hadiste zayıf olduğunu
söylemişlerdir.134
Bu rivayet, Yusuf b. İbrahim’in zayıf bir ravi olmasından dolayı isnadı zayıftır.
Tahric: Hadisi bu ve buna benzer lafızlarla İbn Mâce135 rivayet etmiştir.
8. Hadis َع ،ِ ي ِرُبْقَمْلا ِنَع ،َةَّيَمُأ ِنْب َليِعاَمْسِإ ْنَع ، ٍمِلْسُم ِنْب ِدَّمَحُم ْنَع ،ٍليِمَج ُنْب ُمَثْيَهْلا اَن َرَبْخَأ َق ،َة َرْي َرُه يِبَأ ْن َلاَق :َلا َي ىَّتَح ٍة َلََص يِف َوُهَف ،َة َلََّصلا ُدي ِرُي َج َرَخ َّمُث َأَّض َوَت ْنَم :َمَّلَس َو ِهْيَلَع ُالله ىَّلَص ِ َّاللَّ ُلوُس َر اوُلوُقَت َلََف ،ِهِتْيَب ىَلِإ َع ِج ْر اَذَكَه . ِهِعِباَصَأ َنْيَب ُكِ بَشُي :يِنْعَي .
Tercüme: Heysem b. Cemîl haber verdi. O, Muhammed b. Müslim’den,
O’da İsmâil b. Ümeyye’den, O’da el-Makberî’den, O’da Ebû Hureyre (r.a.)’den. O’da Rasulullâh (s.)’in şöyle dediğini rivayet etmiştir: “Kim abdest alıp, sonra namaz kılmak niyetiyle evinden çıkarsa, evine dönünceye kadar namazda sayılır.
Böyle demeyin (yapmayın).” Yani: “Parmaklarını birbirine kenetledi.”136
130 İbn Mâce, Sünnet, 24.
131 Bu ravi hakkında bilgi için bkz. “Kütüb-i tisa’da bulunan rivayetler.” 6 hadis. 132 Bu ravi hakkında bilgi için bkz. “Kütüb-i tisa’da bulunmayan rivayetler.” 32. hadis. 133 Mizzî, a.g.e., XXI, 379; İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, VII, 457.
134 Mizzî, a.g.e., XXXII, 410; İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, XI, 407. 135 İbn Mâce, Sünnet, 24.
33
Hadîsin Senedi ve Değerlendirmesi:
Sened: Heysem b. Cemîl → Muhammed b. Müslim → İsmâil b. Ümeyye - Makberî → Ebû Hureyre (r.a.).
Muhammed b. Müslim (ö. 177/794), aslen Tâifli olup Mekke’de ikâmet
etmiş ve aynı yerde vefat etmiştir.137 Buhârî (ö. 256/869) Onun rivayetlerini sahih
olarak kabul etmiş, el-Câmiu’s-Sahîh ve el-Edebü’l-Müfred’de rivayetlerine yer vermiştir.138 Aynı zamanda Müslim (ö. 261/875)’in râvilerindendir.139 İbn Hıbbân (ö.
354/965) es-Sikât kitabında zikretmiştir.140
İsmâil b. Ümeyye (ö. 144/762), Mekkeli olduğu söylenmektedir. Kureyş’in
Emevi kolundandır.141 Güvenilir ve hadisleri doğru kabul edilenlerden birsidir.142
Makberî (ö. 123/741), tam adı Sa’d b. İbn Yunus el-Makberî. Medinelidir.143
Rivayetlerinin çoğunu hadiste zayıf olduğu söylenen kardeşi Abdullah b. Saîd’den yapmıştır. Ukaylî (ö. 322/933), İbn Uyeyne (ö. 198/813)’den nakille Kaderiye mezhebine mesnub olduğunu söylemiştir. Ebû Hâtim (ö. 277/890), “kendisi doğru sözlü olmasına rağmen bütün rivayetlerini hadiste zayıf olan kardeşi Abdullah b. Saîd’den yapmıştır. Eksikliğin kendisinden mi yolsa kardeşinden mi kaynaklandığını bilmiyorum” diyerek şaşkınlığını göstermiştir. 144 Zehebî (ö. 746/1348) ise
rivayetlerinin zayıflığı hususunda görüş birliği olduğunu söylemiştir.145 İbn Mâce (ö.
273/886) kendisinden bir hadis rivayet etmiştir.146
Ebû Hureyre (r.a.) (ö. 57/678), meşhur bir sahabi olup aynı zamanda çok
hadis rivâyet edenlerden birisidir. Hicretin VII. senesinde müslüman olmuştur. İsmi hakkında farklı görüşler mevcuttur. En kuvvetli rivâyete göre ismi Abdurrahman b. Sahr’dır. Yemen’in Devs kabilesindendir.147
137 Buhârî, et-Târîhu’l-Kebîr, I, 223; Mizzî, a.g.e., XXVI, 412; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, s. 896. 138 Buhârî, el-Edebu’l-Müfred, s. 173, (h.n. 667).
139 Müslim, Hayız, 31.
140 İbn Hibbân, es-Sikât, VII, 399. 141 Mizzî, a.g.e., III, 45.
142 İbn Ebî Hâtim, a.g.e., II, 159. 143 Mizzî, a.g.e., X, 261.
144 İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, I, 692. 145 Zehebî, Dîvân ed-Duafâ, s. 154. 146 İbn Mâce, Hudûd, 27.
147 İbn Abdülber, el-İstîâb, IV, 1768; İbnu’l-Esir, Üsdü’l-Ğâbe, VI, 313; Mizzî, a.g.e., XXXIV, 366; İbn Hacer, el-İsâbe, I, 65;.
34
Hadis senedinde bulunan Makberî’nin hakkında kardeşinden yaptığı rivayetlerden dolayı olumsuz yorumlar yapılmıştır.
ed-Dârimî (ö. 255/869)’nin es-Sünen’ini tahkîk eden Hüseyin Selim Esed ed- Dârânî senedin sahih olduğu görüşündedir.148 Hâkim en-Nîsâbûrî (ö. 405/1014),
hadisin Buhârî ile Müslim’in şartına uyduğunu ve sahih olduğunu söylemiştir. Zehebî de eserlerine almadıkları halde Buhârî ve Müslim’in şartlarına uyduğunu ve hadisin sahih olduğunu teyid etmiştir.149 İbn Huzeyme (ö. 311/924) de hadisi aynı
senetle rivayet etmiştir.150
Tahrîc: Hadisi bu ve buna yakın lafızlarla, Buhârî,151 Müslim,152 İbn Mâce,153 Ebû Dâvûd (ö. 275/889),154 Tirmizî (ö. 279/892)155 ve Nesâî (ö. 303/915)156 rivayet etmiştir.
Hadîsin Kısa İzâhı: Hadis, cami ve cami dışında parmakları birbirine
kenetlemekle ilgilidir. Bu ve buna benzer hadislere dayanarak namazda parmakları birbirine kenetlemenin mekruh olduğunu söyleyen alimler vardır. Aynı zamanda bu hadis, namaz kılmak niyetiyle evinden çıkan kişinin evine dönünceye kadar namazda sayılacağını ve kendisine sevap kazandıracağını vurgulamaktadır.157
9. Hadis ، َرَمُع ِنْبا ْنَع ،ِهيِبَأ ْنَع ،ُّي ِرَمُعْلا ٍدَّمَحُم ُنْبا َوُه ٌم ِصاَع اَنَثَّدَح ،ٍليِمَج ُنْب ُمَثْيَهْلا اَن َرَبْخَأ ِبَّنلا َلاَق :َلاَق ُالله ىَّلَص ُّي اًدَبَأ ُهَدْح َو ٍلْيَلِب ٌبِكا َر ِرْسَي ْمَل ،ِةَدْح َوْلا يِف اَم ُساَّنلا ُمَلْعَي ْوَل :َمَّلَس َو ِهْيَلَع .
Tercümesi: Heysem b. Cemîl rivâyet etti (dedi ki), bize Âsım b. Muhammed
el-Ömerî rivâyet etti, O Babasından, O’da İbn Ömer (r.a.)’den Rasulullah (s.)’in şöyle dediğini rivayet etmiştir: ‘Eğer insanlar yalnızlıkta ne sakıncalar olduğunu
bilselerdi, asla hiçbir yolcu gece yolculuğuna yalnız çıkmazdı.’158
148 Dârimî, es-Sünen, II, 883, d.p. 1. 149 Hâkim, el-Müstedrek, I, 311 (h.n. 747) 150 İbn Huzeyme, es-Sahîh, Kitâbu’s-Salât, 69. 151 Buhârî, Sala, 60; Bedu’l- halk, 7.
152 Müslim, el-Mesâcid ve Mevâdîu’s-Salât, 49. 153 İbn Mâce, el- Mesâcid ve’l-Cemâât, 14. 154 Ebû Dâvud, Salât, 20.
155 Tirmizî, Salât, 128. 156 Nesâî, Mesâcid, 40.
157 Aliyyü’l-Kâri, Mirkâtu’l-Mefâtîh, III, 365. 158 Dârimî, Kitâbü’l-İstîzen, 47.
35
Hadisin Senedi ve Değerlendirmesi:
Sened: Heysem b. Cemîl → Âsım (b. Muhammed el-Ömerî) → Asım’ın babası → İbn Ömer.
Âsım (b. Muhammed el-Ömerî) (ö. ?) tam adı Âsım b. Muhammed b. Zeyd
b. Abdullah b. Ömer b. Hattâb el-Ömerî el-Medenî. Ahmed b. Hanbel, Yahya b. Maîn ve Ebû Hâtim güvenilir olduğunu söylemişlerdir. Ebu Hâtim yukardaki yorumuna ek olarak rivayetlerinde bir sakınca olmadığını söylemiştir ve İbn Hıbbân
es-Sikât kitabında zikretmiştir.159
Asım’ın Babası, (ö. 145 veya 150/763 veya 768) tam adı Muhammed b. Zeyd
b. Abdullah b. Ömer b. Hattâb el-Kureşî el-Advî el-Medenî. Ebû Hâtim ve Nesâî güvenilir olduğunu söylemişlerdir. İbn Hıbbân es-Sikât kitabında kendisine yer vermiştir.160
İbn Ömer (r.a.) (ö. 73/693) tam adı Abdullah b. Ömer b. Hattâb el-Kureşî el-
Adevi ebû Abdurrahmân el-Mekki. Ergenlik çağına gelmeden Müslüman olmuş ve babası Hz. Ömer (r.a.)’le birlikte Medine’ye hicret etmiştir. Uhud savaşına yaşı küçük olduğu için katılamamıştır. Ashab-ı kiramdandır.161
Dârimî’nin es-Sünen ‘ini tahkik eden Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî hadis senedinin sahih olduğunu söylemiştir.162
Tahrîc: Hadisi bu ve buna benzer lafızlarla Buhârî,163 İbn Mâce,164
Tirmizî,165 Nesâî166 ve Ahmed b. Hanbel,167 rivayet etmiştir.
10. Hadis ْلا ُنْب ِنَمْح َّرلا ُدْبَع اَنَثَّدَح :َلاَق ، ٍمِلْسُم ُنْب ُدَّمَحُم اَنَثَّدَح :َلاَق ،ٍليِمَج ُنْب ُمَثْيَهْلا اَنَثَّدَح َّنَأ :َةَشِئاَع ْنَع ،ِهيِبَأ ْنَع ، ِمِساَق َس َو ِهْيَلَع ُالله ىَّلَص َّيِبَّنلا اَهَثَنَتْخاَف ،ٌةَقَّلَعُم ٌةَب ْرِق ِتْيَبْلا يِف َو ، ِراَصْنَ ْلْا َنِم ٍةَأ َرْما ىَلَع َلَخَد َمَّل .ٌمِئاَق َوُه َو َب ِرَش َو
159 İclî, Târîhu’s-Sikât, s.242; İbn Ebî Hâtim, a.g.e., VI, 350; İbn Hibbân, es-Sikât, VII, 256; Mizzî,
a.g.e., XIII, 542; İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, V, 57.
160 İbn Ebî Hâtim, a.g.e., III, 572; İbn Hibbân, es-Sikât, I, 147; Mizzî, a.g.e., X, 106; İbn Kesîr, et-
Tekmîl fi’c-Cerh ve’t-Tâdil, III, 86; İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, IX, 172.
161 İbn Abdülber, el-İstîâb, III, 950; İbnu’l-Esir, Üsdü’l-Ğâbe, III, 336; Mizzî, a.g.e., XV, 332İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 155.
162 Dârimî, III, 1753.
163 Buhârî, el-Cihâd ve’s-Siyer,135. 164 İbn Mâce, Edeb,45.
165 Tirmizîî, Cihad, 4.
166 Nesâî, es-Sünenu’l-Kebîr, Kitâbu’s-Seyr, 165.
167 Ahmed b. Hanbel, VIII, 371, h.n. 4748,4770; IX, 197, h.n. 5252,5281,5650; X, 143, h.n. 5908,6014.
36
Tercüme: Heysem b. Cemîl rivâyet etti (dedi ki),bize Muhammed b. Müslim
rivâyet etti (dedi ki), bize Abdurrahmân b. Kâsım rivâyet etti, O Babasından, O’da Aişe (r. anha)’den Şöyle dediğini rivâyet etmiştir: “Resulullah, Ensar’dan bir kadınaın evine misafir oldu. Evin duvarında asılı duran deriden yapılmış bir su kabı
vardı. Bu su kabından ayakta iken su içti.”168
Hadisin Senedi ve Değerlendirmesi:
Sened: Heysem b. Cemîl → Muhammed b. Müslim169 → Abdurrahmân
b. Kâsım → Babası → Aişe.170
Abdurrahmân b. Kâsım (ö. ?), tam adı Abdurrahman b. Kasım b.
Muhammed b. Ebu Bekir es-Sıddık. Vera sahibi çok hadis rivayet etmiştir. el-İclî ve Ebu Hâtim güvenilir olduğun söylemişlerdir.171
Babası (ö. 105 ya da106/724 ya da 725), tam adı Kasım b. Muhammed b.
Ebu Bekir es-Sıddık. İbn Uyeyne zamanının en faziletlilerindendir demiştir. İbn Hıbban es-Sikât kitabında zikretmiştir.172
Ravilerin biyografilerinden de anlaşıldığı üzere ilgili hadisin senedi sahihtir.
Tahrîc: Aynı hadisi Beyhâkî (ö. 458/1066); Ebu Hasan b. Abdân, Ahmed b.
Ubeyd, Abdurrahman b. Kâsım, Babası, Hz. Aişe tarikiyle rivayet etmiştir.173
2.2. Kütüb-i Tisa’da Yer Almayan Rivayetleri