Dünyadaki gelişmelere baktığımızda, gerek ekonomik, gerek politik, gerek de kültürel alanlar globalleşme süreci içinde gelişmelerini sürdürmektedirler. Bu alanlar küreselleşme sürecinin getirdiği bilişim, iletişim teknolojisi, bilgisayar gibi araçlarla sürdürdükleri faaliyetler de önemli üstünlükler sağlayabilmektedirler. Küreselleşme ile daha önce kullandıkları zamandan daha kısa süre de aynı faaliyeti gerçekleştirebilmektedirler. Diğer taraftan daha kaliteli ve farklı ürünler elde edebilmektedirler. Tüm bu gelişmelerden yararlanmak maliyet anlamına geleceği için, finansmanı olmayanlar bu gelişmelerden yararlanamayacaktır. Bunun sonucunda dünya rekabeti içine girmeyecekleri gibi dışarıdan bu gelişmeleri izlemek zorunda kalacaklardır. Rekabet içinde bulunabilme şansı diğer ülkelere göre daha düşük olacaktır.
Tarım sektörünün küreselleşme olgusundan nasıl etkileneceği konusu özellikle az gelişmiş ülkeler ve kalkınması için gerekli finansmanı bu sektörden sağlayan ülkeler için çok daha önemli olmaktadır. Değişen teknoloji ile birlikte tarım sektörü de değişen rekabet şartlarına uygun hareket etmek durumundadır. Aksi
takdirde bu rekabet ve değişimin dışında kalacaktır. Küreselleşme ile birlikte ülkeler bir yandan olumlu gelişmeler yaşarken, diğer yandan da olumsuz sonuçlarla karşı karşıya kalmaktadırlar.
2.1.5.1. Küreselleşme Sürecinin Tarım Sektörüne Olumlu Etkileri
Dünyada son 15–20 yıldır bütün ülkelerin gündelik yaşamına giren küreselleşme olgusu toplumların yaşamlarını çok yönlü etkilemektedir. Bu etkilenme süreci sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda yaşanmaktadır. Özellikle tarımsal alan, küreselleşme ile birlikte dünyanın gereklerine uymak durumunda kalacaktır. Bunlar genellikle çeşitli uluslararası kuruluşlarla yapılan sözleşmeler olmaktadır.
Küreselleşme ile birlikte tüm sektörlerde olduğu gibi tarım sektöründe de bir takım olumlu gelişmeler yaşanmaktadır. Bunları maddeler halinde sıralamak gerekirse;
¾ Tarım ürünlerinin üretim, işleme ve pazarlama tekniklerinde ve tarım işletmelerinin yapılarında ortaya çıkan gelişmeler,100
¾ Teknolojik gelişmelerle birlikte, ürün kalitesinin ve çeşitliliğinin artması,
¾ Teknolojik gelişmelerle birlikte verimlilik ve ürün artışları gerçekleşmesi, ¾ Ulusal ve uluslararası pazarlarda serbest rekabetin varlığı,
¾ Küreselleşme ile birlikte uluslararası pazarlarda rekabet imkânının doğması,
¾ Üretim ve kalite artışlarının beraberinde gelir artışlarını getirmesi,
¾ Küreselleşme ile dış pazara açılıma sağlanacak, bu sayede döviz girdileri artacaktır.
100 Cemil Ertuğrul; “ Küreselleşme Sürecinin ve AB Tarım Politikalarında Gelişmelerin Türk
Tarımına Olası Etkileri”, Küreselleşme ve Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Türk Tarım Politikaları Sempozyumu, Gaziantep Üniversitesi Basımevi, Gaziantep, 2003, s.233.
Küreselleşmenin olumlu gelişmelerinden faydalanacak olanlar, tarım ve sanayi alanında gelişmelerini tamamlamış ülkelerdir. Dolayısıyla küreselleşme nimetlerini, sermaye birikimi oluşmuş, AR-GE çalışmalarına ağırlık veren, bilgi- teknoloji ve yenilik üreten gelişmiş yani zengin ülkeler toplamaktadır.101 Az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerin küreselleşmenin olumlu gelişmelerinden faydalanamama nedenlerinin başında sermaye eksikliği gelmektedir. Diğer önemli bir etkende, teknolojik gelişmeleri ülkemizde gerçekleştirebilecek iken, diğer ülkelerden ithal etmemizdir.
2.1.5.2. Küreselleşme Sürecinin Tarım Sektörüne Olumsuz Etkileri
Küreselleşme, belirli yöreler, sektörler ve işletmeler lehine hızlı bir gelişme ortamı yaratırken, belirli yöreler, sektörler ve işletmeler bu gelişmeden pay alamamakta, hatta bu gelişmeden olumsuz etkilenmektedirler. Küreselleşmeden olumsuz etkilenen yöreler söz konusu olunca güney ülkeleri, olumsuz etkilenen sektörler söz konusu olunca tarım ve tarıma dayalı sektörler ve olumsuz etkilenen işletmeler söz konusu olunca da küçük ve orta ölçekli işletmeler akla gelmektedir.102
Küreselleşme sürecine baktığımız da, genelde küreselleşme için gerekli şartların gelişmiş ülkelerde bulunması, gelişmekte olan ülkeleri bu sürecin dışında tutmaktadır. Sermaye yetersizliğine sahip gelişmekte olan ülkeler yeni gelişmelere katılamamaları nedeniyle ek gelirler sağlayamamaktadırlar. Küreselleşmenin zamandan tasarruf etme, yeni gelişmiş teknolojiden faydalanma, uluslararası pazarda rekabet edebilme, gibi faydalarının yanında çeşitli olumsuzluklar meydana getirdiği birçok araştırmacı tarafından kabul edilmektedir. Bunlar;103
¾ Çevre kirliliğinin hızla artması,
101 Celal Yılmaz; “Küreselleşme, Az Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler”, 1960-2001 Türkiye
Ekonomisinin Panoraması ve Makaleler, İTO Yayınları, Yayın No: 118, İzmir 2002, s.110.
102 Ertuğrul; a.g.e., s.233.
103 Bülent Gülçubuk; “Küreselleşme ve Küreselleşmenin Türkiye’nin Tarım Politikalasına
¾ Zenginler ve yoksullararası uçurumun artması ve
¾ Dünyada 1 milyar dolayında işçinin ( -ki, bu dünya işgücünün 1/3’üdür) işsizlik ve eksik istihdam sorunu ile karşı karşıya kalmasıdır.
¾ Küreselleşme ile birlikte dünyada milyonlarca insan göçmen olarak yaşamak durumda kalmıştır.
Yukarıda sayılan olumsuzlukların yanı sıra birçok kişinin kabul ettiği bir görüşte küreselleşmenin krizlere yol açmasıdır. Özellikle sosyal nitelikte krizlere neden olmakta, işsizlik ve sosyal dışlanma ile kendini göstermektedir. Bununla birlikte de ulusların sosyal devlet niteliği gerilemektedir. Bu gelişmelerden en çok gelir düzeyi düşük kişiler etkilenmekte ve sağlık, eğitim, sosyal güvenlik gibi hizmetlerden faydalanamamaktadır.
Küreselleşme ile birlikte tarım politikaları belirlenirken artık içsel faktörlerin değil de dışsal faktörlerin daha ağırlıkta olduğunu görmekteyiz. Özellikle küreselleşmenin başladığı yıllardan itibaren kalkınma planlarının amaçları( tüm alanlara yönelik) uluslararası kuruluşların istekleri doğrultusunda oluşturulmaya başlanmıştır. 2000 yılından itibaren tarım politikalarında yapılan değişikliklerde, bu gerek tarımsal desteklerin azaltılması, gerekse çeşitli tarımsal KİT’lerin özelleştirilmesi gibi durumlar küreselleşmenin olumsuzluğu olarak değerlendirilebilir. Küreselleşme ve AB çerçevesinde yaşanan gelişmelerden en çok zararı tarım sektörü görmektedir.
2.2. ULUSLARARASI YÜKÜMLÜLÜKLER ÇERÇEVESİNDE TÜRKİYE’