Kültürel Diplomasi

“Kültür diplomasisi”, diplomasi bilimi içerisinde son yüzyılda ortaya çıkmış bir alandır. Kamu diplomasisine benzer şekilde, sert güç unsurlarının yeterli gelmediği ya da masraflı olduğu için tercih edilmediği durumlarda devreye girmektedir.

Kültürel diplomasi uluslararası arenada imajını düzeltmek ve prestijini artırmak isteyen devletlerin başat dış politika araçlarından biri haline gelmiştir. Geniş olarak kültürel diplomasi; fikirlerin, düşüncelerin, dünya görüşünün, yaşam tarzının, estetik anlayışının, zevklerin ve tatların paylaşımı suretiyle kendini doğru ifade etme ve muhatabını doğru tanıma yolu olarak tanımlanabilir.259 ABD’li siyaset bilimci Milton Cummings ise kültürel diplomasiyi, “karşılıklı anlayışı geliştirmek için fikirlerin, bilgilerin, sanatın ve diğer kültürel faaliyetlerin ülkeler ve ülke insanları arası alışverişi, kendi dilini diğer insanlara öğretmek ve politikasını anlatmak” olarak tanımlamaktadır. 260

257

Iver B. Neumann, “Globalisation and Diplomacy”,

http://mercury.ethz.ch/serviceengine/Files/ISN/45475/ipublicationdocument_singledocument/25367e80-7775- 4ded-9682-0072e31af427/en/724+Globalisation+and+Diplomacy.pdf , (Erişim Tarihi:04.05.2015).

258

İskit, a.g.e., s.354.

259

Mahmut Mazlum, “ Uluslararası İlişkiler ve Kültür: Kültürel

Diplomasi”,”https://www.academia.edu/9064346/Uluslararas%C4%B1_%C4%B0li%C5%9Fkiler_ve_K%C3% BClt%C3%BCr_-_K%C3%BClt%C3%BCrel_Diplomasi” ,(Erişim Tarihi:04.05.2015).

260

Ömer Ötgün, “Kültürel Diplomasi Eğitimi, Uygulamaları ve Yeni Yaklaşımlar”,

http://www.yenidiplomasi.com/2012/06/kulturel-diplomasi-egitimi-uygulamalar.html , (Erişim Tarihi:05.05.2015).

57 Şekil1: Kültürel Diplomasinin Araçları 261

Şekil 1’de görüldüğü üzere kültürel diplomasi, küreselleşen dünyada çeşitli enstrümanlarla ortak paylaşım alanı oluşturmuştur. Toplulukları ve doğal olarak ulusları meydana getiren din, sanat, edebiyat, gelenekler, görenekler, sosyal yapı ve yönetim şekli diğer uluslarla paylaşılmaktadır. Bu paylaşımlar sonucunda üretilen çeşitli fikirler, yaşam tarzı, estetik anlayışı ve tatlar kültürel etkiyi artırmaktadır. İfade edilen sanat, edebiyat, gelenek ve görenekler ve yaşam tarzı ülkenin moral değerlerini de yükseltmektedir. Kamu diplomasisine giden başarı yolu, kültürel diplomasiden geçmektedir.

II. Dünya Savaşı’nın ardından sürdürülebilir bir dünya barışı ve istikrarlı bir uluslararası ilişkiler sistemi için yeni yöntem arayışları çerçevesinde Birleşmiş Milletler çatısı altında UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü) kurulmuştur.262 Uluslararası ilişkilerde yeni bir soluk olarak ortaya çıkan UNESCO, dış politikaya kültürel diplomasi anlayışını getirmiştir. UNESCO nezdinde tayin ettikleri daimi temsilciler

261

Milton C. Cummings, “Cultural Diplomacy and the United States Government: A Survey” , Washington, D.C.: Centre for Arts and Culture, 2003, p. 1

262

16 Kasım 1945 yılında imzalanan UNESCO Tüzüğü’nde sadece hükümetlerin siyasi ve ekonomik düzenlemelerine dayalı bir barışın uzun süreli olamayacağı, insanlığı entelektüel ve moral dayanışması sayesinde kalıcı bir barışın tesis edilebileceği ifade edilmektedir. Tüzük, UNESCO’nun kuruluş amacını toplumlar arasında eğitim, bilim ve kültür yoluyla işbirliği sağlamak suretiyle barışa ve güvenliğe katkı sağlamak olarak ortaya koymaktadır. UNESCO Constitution’ın tam metni için bkz. http://portal.unesco.org/en/ev.php- URL_ID=15244&URL_ DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html.

58 aracılığıyla üye ülkeler, kültürel etkinliklerle birbirlerini tanımaya ve karşılıklı etkileşim ve işbirliğini artırmaya çalışmışlardır.263

Kültürel diplomasi geçmişteki öz ulusal kültüre odaklamasını ve korumasını sağlamış olurken uluslararası bir değişim sürecini de başlatmış olmaktadır. Küreselleşmeyle birlikte kültürel diplomasi sadece ulus devletlerin ilgi alanına girmemekte aksine uluslararası kültür değişim yoluyla ulusal çıkar etkilenmiş olmamaktadır.264

Kültürel diplomasi Soğuk Savaş döneminin iki kutuplu dünyasında önem kazanmıştır. Bu dönemde ülkelerin hangi yolla inşa edileceği ve ulusal kimliklerin nasıl ortaya çıkacağı konusunda derin bir etkisi olmuştur. Bugün toplumun ve kendimizin duygularını tanımlamada kültürel, dini, etnik faktörler daha büyük rol oynamaktadır. Gelişmekte olan Asya ülkeleri kültürün önemini anlamakla kalmamış, bilinçli bir şekilde araç olarak da kullanmışlardır.265

Kültürel diplomasi, kamu diplomasisinin kilit noktasıdır; kültürel faaliyetlerle bir ulusun fikri temsil edilir ve kültürel diplomasiyle ulusal güvenlik geniş çaplı sürdürebilir ve ustalıkla artırabilir.266 Öte yandan kültürel diplomasi konusunda kamu ve sivil toplumun ortaklığına ihtiyaç vardır. Cynthia P. Schneider göre, “kamu ve özel sektörün kültürel mübadele ve kültürel diplomasiye ilişkin bütüncül bir strateji geliştirmeleri gerekmektedir. İhtiyaç duyulan fonların sağlanması durumunda kültürel diplomasi başarılı olabilecektir”. British Council’i bu açıdan başarılı bir örnek olarak vermektedir.267

Kültürel diplomasi aslında bir yumuşak güç (soft power) aracıdır.268 Amerikan siyaset bilimci Joseph S. Nye tarafından literatüre kazandırılan ‘yumuşak güç’ kavramı günümüzde sıkça kullanılan bir kavram olmaya başlamıştır.269 Nye’a göre yumuşak güç, ‘istediğiniz bir şeyi, kaba güç kullanarak değil, başkalarının sizin hedeflerinizi kabul etmesini sağlayarak elde etmektir’.270 Yumuşak güç, bir ülkenin kültürünün, siyasi değerinin ve dış politikanın

263

Fırat Purtaş, “Türk Dış Politikasının Yükselen Değeri: Kültürel Diplomasi”, Akademik Bakış Dergisi, Cilt.7, Sayı.13, 2013, s.3.

264

Hwajung Kim, “Cultural Diplomacy as the Means of Soft Power in an Information Age”, http://www.culturaldiplomacy.org/pdf/case-

studies/Hwajung_Kim_Cultural_Diplomacy_as_the_Means_of_Soft_Power_in_the_Information_Age.pdf (Erişim Tarihi:05.05.2015).

265

Kirsten Bounda.o., Cultural Diplomacy, London : Demos Magdalen House, 2007, p.17.

266

____”Cultural Diplomacy The Linchpin of Public Diplomacy”, Report of theAdvisory Committee on Cultural Diplomacy, U.S. Department of State, http://www.state.gov/documents/organization/54374.pdf.

267

Cynthia Schneider, “The Unrealized Potential of Cultural Diplomacy: “Best Practices” and What Could Be, If Only…”, The Journal of Arts Management, Law, and Society, Vol. 39, No.4, 2009, p.15.

268

Ronit Appel, Assaf Irony, “Cultural Diplomacy: An Important but Neglected Tool in Promoting Israel’s Public Image”, http://portal.idc.ac.il/sitecollectiondocuments/cultural_diplomacy.pdf ,(Erişim Tarihi: 05.05.2015).

269

Soner Karagül, “Türkiye’nin Balkanlarda ’ki Yumuşak Güç Perspektifi: “Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı”, http://gkd.comu.edu.tr/images/form/dosya/dosya_776754.pdf , (Erişim Tarihi:05.05.2015).

270

Joseph Nye, Dünya Siyasetinde Başarının Rolü: Yumuşak Güç, çev. Rayhan İnan Aydın, Ankara: Elips Kitap, 2005, s.12.

59 cazibesinden kaynaklanmaktadır. Bir ülkenin kültür ve evrensel değerleri içerdiğinde ve kültür politikaları başkalarının da paylaştığı değerlere ve çıkarlara hizmet ettiğinde istenilen sonuçların elde edilme olasılığı artmaktadır.271 İşte bu gücü oluşturan kaynaklardan kültürün yanında eğitim ve hukuk paydaları yer almaktadır. Askeri güç bu hiyerarşide önemli yer tutmaktadır.272

Sert güç (hard power); bir güç aktörünün ekonomik ve askeri olanaklarını kullanarak, başka bir aktör veya aktörlerin davranışları üzerinde değişiklik yapabilme veya nüfuz sağlayabilme becerisidir. Bu beceri için de ödüllere (havuç) veya cezalara (sopa) ihtiyacı vardır.273 Aktörlerin güç uygulamaktaki amaçları istediklerini elde etmektir ve bazı durumlarda başarılı olabilmek için tehdit veya kandırma yollarına başvurmadan da bunu yapabilme yeteneğine sahiptirler. Joseph Nye, bir aktörün havuç ya da sopalara başvurmadan, işbirliği yaparak ya da çekicilik unsurunu kullanarak istediklerini yaptırabilmesini, yumuşak güç olarak adlandırmaktadır. Yumuşak güç, “davranış spektrumu” (davranış etki alanı) olarak gündemi oluşturma, cazibe ve yanına çekmeyi kullanır. Kurumlar, değerler, kültür ve politikalar yumuşak gücün kaynakları arasındadır.274

Kültürel değerler, devletlerin yumuşak gücünü oluşturmaktadır. ‘güç’ü, devletlerin istedikleri hedefe ulaşmada karşı tarafı etkileme kapasitesi olarak tanımladığımızda, kültürel diplomasinin önemi daha iyi anlaşılmaktadır. Özellikle içinde bulunduğumuz enformasyon çağında kültürel değerleriyle saygınlık kazanmış ülkelerin yaptırım gücünün daha fazla olduğu görülmektedir.275

Önceki zamanlarda kültür ve tanıtım ülkelerin imajlarında pozitif bir etkiye sahip olduğu için çok önemliydi. Kültürel diplomasi medya aracılıyla ülkelerin yurt dışına açılmasına olanak sağlamıştır. Bu durum hem yabancıların gözünde hem de kendi vatandaşları bakımından olumlu bir kanaat oluşmasına sebep olmuştur. Bu durum, “Diplomasi evde başlar” özdeyişine uygun düşmektedir.276

271

Nye, a.g.e., s.14.

272

Hüseyin Bahacan Sabuncu, Türkiye’nin Afrika Kıtasında Yumuşak Güç Olma Potansiyeli, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ufuk Üniversitesi, 2013, s.15.

273

Nye,a.g.e.,s.14.

274

Tuba Çavuş, Dış Politikada Yumuşak Güç Kullanımı ve Türk Dış Politikası, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi,2012, s.10.

275

Purtaş, a.g.e., s.6.

276

Marta Ryniejska, “Cultural Diplomacy as a Form of International Communication”,http://www.instituteforpr.org/wp-content/uploads/Ryniejska_Kieldanowicz.pdf , (Erişim Tarihi: 06.05.2015)

60 Kültür diplomasisi, dış politikada ülkenin dünyadaki görünümünü güçlendirmenin, kültürünü tanıtmanın ve milletlerarası alanda ülkelerin asli dış politik amaçlarına ve stratejilerine destek olmanın, takviye eden bir boyutu olarak ortaya çıkmaktadır. Dış politikanın kültür diplomasisi boyutu; bu bağlamda önem taşımaktadır. Kültür alanında yeni işbirliği alanları ihdas ederek, kültürel ilişkilerin yaygınlaştırılması dış politikada her alanda kazanç sağlamaktadır.277 Kısaca kültürel diplomasi gelecekte çok önemli bir araç haline gelme potansiyeline sahiptir ve kamu diplomasinin önemli bir bileşeni haline gelmesi muhtemeldir. Hükümetler ise dış politika yapımında daha çok kültürel diplomasiye katkı sağlamalıdır.278