Kaynak: http://cografyaharita.com/haritalarim/3ddunya-kultur-bolgeleri-haritasi.png. 10.10.2015
Kültürel coğrafyanın tam olarak çerçevesi belirlendikten sonraki aşama Tunceli ili ekonomisini etkileyen Fiziki, Beşeri ve Kültürel faktörlerin tespit edilmesidir. Ekonomik faaliyetleri etkiliyen Fiziki faktörler: yeryüzü şekilleri, iklim özelllikleri, bitki örtüsü özellikleri, hidroğrafya özellikleri ve toprak özellikleridir. Ekonomik faaliyetleri etkileyen beşeri unsurlar ise yerleşme özellikleri, nüfus özellikleri, iktisadi faaliyetler, ulaşım, genel arazi kullanımı vb.
Tunceli ilinde mevcut ekonomik faaliyetler: Tarımsal üretim, hayvancılık, madencilik, sanayi ve turizm’dir. Mevcut ekonomik faaliyetlerin bilgisi verildikten sonra kültür coğrafyasının ekonomiye, ekonomik faaliyetlerin kültür coğrafyasının oluşmasında karşılıklı etkileşimleri ortaya koyulacaktır.
Kültürel coğrafi geçmiş açısında Tunceli ilinde geçmişte var olan, devam eden ve yok olmaya yüz tutmuş ekonomik faaliyetler çerçevesinde belirlenen 40 tane meslek gurubu dağılış, nedensellik ve ilgi ilkelerine göre işlenecektir.
Son olarak geleceğe yönelik ekonomik faaliyetlerin planlaması bölümünde göçü engellemek, istihdam yaratmak ve üretimi artırmak vb nedenler için güçlü yönleri olan ekonomik faaliyetlerin planlaması yapılacaktır.
1.6. Kavramsal Çerçeve
Kültür: Tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün özdeksel(maddi
) ve tinsel (manevi )değerler ile bunları yaratmada, sonraki kuşaklara iletmede kullanılan insanın doğal ve toplumsal çevresini egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların tümü (TDK 1983: 775)
Coğrafya: insanla doğal ortam arasındaki karşılıklı etkileşimleri, bu etkileşimler
sonucunda gelişen faaliyetlerle durumları dağılış, ilişki kurma, karşılaştırma nedensellik ilkelerine bağlı kalarak ve çeşitli araştırma yöntemleri uygulayarak araştırıp incelen, elde ettiği sonuçları bir sentez halinde ortaya koyan, kendi içerisinde çok sayıda bilim dalından oluşan bir bilimler topluluğudur (Özçağlar 2000: 118-119)
Kültür Coğrafyası: Sahip oldukları kültürel değerlere ( dil, din, eğitim, folklor,
etnolojik yapı ) göre farklılık gösteren insan topluluklarının yer yüzündeki coğrafi dağılımını ve bu dağılımda ortaya çıkan kültürel farklılıkların ve benzerliklerin nedenlerini coğrafi ortamla ilişkilendirerek ele alan beşeri coğrafyanın alt dalına denir
(Özçağlar, 2001: 92) .
Kültür Ocağı: Kültürün ilk ortaya çıktığı mekana denir.
Kültürü Oluşturan Maddi Unsurlar: Giysiler, araç gereçler, binalar, yemekler
vb.
Kültürü Oluşturan Manevi Unsurlar: Gelenekler, inançlar, normlar, düşünce
tarzları, ibadet tarzları vb. dir.
Kültürel Yayılma: Bir kültürde ortaya çıkan maddi veya manevi kültür öğesinin
dünyadaki başka kültürlere yayılmasıdır.
Determinizm: İnsan faaliyetlerinin büyük oranda çevreye bağlı olduğu, İnsanın
ve yaratığı kültürün çevresel faktörlerle şekilleneceğini, doğanın insan üzerinde etkili olduğunu düşünen akımdır
(Arı,2005:6).
Possibilizm: İnsan faaliyetlerinin, çevrenin sunduğu olanaklar çerçevesinde
verilen kültürel kararların sonucu olduğunu düşünen, Kültürel Coğrafyanın etkilendiği
Ekoturizm: Uluslararası Doğa Koruma Birliği’nin tanımına göre eko turizm,
doğayı ve kültürel kaynakları anlayarak korumayı destekleyen, düşük ziyaretçi etkisi olan ve yerel halka sosyo-ekonomik fayda sağlayan, bozulmamış doğal alanlara çevresel açıdan sorumlu seyahat ve ziyarettir.
2. TUNCELİ İLİNDE EKONOMİK FAALİYETLERİ ETKİLEYEN COĞRAFİ ÖZELLİKLER
Genel olarak ekonomik faaliyetleri etkileyen faktörleri doğal, beşeri ve kültürel unsurlar olmak üzere üç gurupta toplamak mümkündür. Bilindiği gibi; iklim, yeryüzü şekilleri, toprak, su ve bitki örtüsü gibi unsurlar fiziki faktörleri oluşturur. Doğal elemanlar ekonomik konumu başta olmak üzere, türü ve özelliklerini de belirler. Beşeri faktörler ise insan faaliyetleri ile ilgilidir. Beşeri faktörler nüfus özellikleri, yerleşme düzeni, siyasal özellikler, ulaşım imkanları, teknolojik gelişmeler vb. sayılabilir. Beşeri ortam şartları ekonomik faaliyetlerin gelişimi ve şekli üzerinde etkilidir ( Karabağ, 2009, s: 164) . Ekonomik faaliyetlerin dağılışında etkili olan bir diğer unsur kültürel faktörlerdir. Önkabüllerimiz ve tercihlerimiz büyük ölçüde, içerisinde yasadığımız toplumsal kültürün bir eseridir (Aytaç, 2006: 153). Dinsel inançlar, toplumsal yapı, damak tadı, etnik doku vb. ekonomik faaliyetlerin çeşitlenmesinde etkili olan durumlardır.
2.1. Ekonomik Faaliyetleri Etkileyen Fiziki Faktörler
Doğal ortam insanın yaşam alanı ve ekonomi başta olmak üzere tüm faaliyetlerde etkilidir. Doğal unsurlar besin kaynakları, enerji kaynakları, hammadde, ulaşım ve barınma imkanları açısından insan faaliyetlerinde belirleyicidir. Buna en güzel örnek tarım faaliyetlerinin ilk ortaya çıktığı alanlarda iklim ve toprak şartları arasında yakın bir ilişki olmasıdır (Karabağ, 2009: 164). Bu anlamda kısaca doğal faktörlerin ekonomik faaliyetler üzerine etkisini açıklamak yararlı olacaktır.
Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Fırat bölümünde yer alan Tunceli doğuda Bingöl Dağları ve Peri Suyu, güneyde Keban Baraj Gölü, kuzeyde ve batıda Munzur Dağları ve Karasu Irmağı ile çevrili olup ortalama 7774 km yüzölçümü ile Türkiye topraklarının %1'ini kaplamaktadır. Denizden yükseltisinin ortalama 1000 metrelerden yüksek olması, denizlere sınırının olmaması, karasal iklimin görülmesine, beraberinde karasal iklimde şekillenen ekonomik faaliyetlerin yoğunluk kazanmasına (tarım ve hayvancılık vb) neden olmuştur. Yine çevresine göre yüksekte olması, dağlarla çevrili bir
kale şeklinde olması ulaşımın yetersiz, kültürel ve ticari etkileşimlerin zayıf olmasına sebep olmuştur.
2.1.1. Yeryüzü Şekilleri
Yeryüzü şekillerinin üç temel unsuru olan yükselti, bakı ve eğim ekonomik faaliyetler üzerinde doğrudan ve dolaylı etkiye sahiptir. Türkiye yükselti ve yer şekilleri bakımından oldukça farklı özelliklere sahip bir ülkedir. Son dağ oluşum safhası ile meydana gelen dağların mevcudiyeti ve tektonik gelişmeler ülkemizde tarımsal faaliyetler, yerleşme özellikleri, ulaşım ağı vb başta olmak üzere bir çok beşeri faaliyeti şekillendirmiştir (Karabağ, 2009, s: 173).