Jeopolitik Konum

Küreselleşme sürecinde iletişim ve ulaşım olanaklarının gelişmesi sonucunda, mal, hizmet ve sermayenin yanında işgücü de hareket etme ihtiyacı duymuştur554. Dolayısıyla dünyadaki ekonomik, sosyal ve demografik eşitsizlikler açısından, uluslararası göç hareketleri, gelişmekte olan ülkelerin ya da üçüncü dünya ülkelerinin yoğun olduğu Güney ve Doğu’dan, gelişmiş ülkelerin yoğun olduğu Kuzey ve Batı’ya doğru gerçekleşmektedir555. Bu anlamda, Türkiye’de jeopolitik konumu nedeniyle uluslararası göç hareketlerinden önemli şekilde etkilenmektedir.

548 _{Gözlügöl ve diğerleri, Türkiye, s. 1.} 549 _{Işığıçok, s. 440}

550 _{BMMYK Türkiye Temsilciliği, s. 24} 551 _{A.k., s. 20.}

552 _{Castles ve Miller, s. 18-19.} 553 _{Temiz, Sürecinde, s. 42-43.} 554 _{İçduygu ve Toktaş, s. 84.}

Bu çerçevede, Türkiye, yoksul Güney ve Doğu ile zengin Kuzey ve Batı arasında bir köprüdür556. Bir başka ifadeyle Türkiye, demokratik değerlerin egemen olduğu, sosyal huzurun olduğu ve insan haklarının önemsendiği gelişmiş ülkeler ile baskıcı rejimlerin, siyasal belirsizliklerin ve çatışmaların olduğu ve insan haklarının ihlal edildiği gelişmekte olan ülkeler ya da üçüncü dünya ülkeleri arasında yer almaktadır557. Bu açıdan, kaynak ülkeler ile hedef ülkeler arasında kalmasından dolayı, Türkiye, mülteci ve sığınmacı göçünün yanında kaçak işgücü göçüne önemli şekilde maruz kalmaktadır558.

Dolayısıyla hem kaynak, hem de hedef ülke olan Türkiye, Ortadoğu ülkelerinden, diğer Asya ülkelerinden ve Afrika ülkelerinden özellikle AB üyesi ülkelere yönelik gerçekleşen kaçak işgücü göçü hareketlerinde transit ülke konumundadır559. Bu anlamda, Asya, Avrupa ve Afrika kıtaları arasında bir köprü olan560 Türkiye’de kaçak göçmenler, ya bir işte çalışabilmek için kalmakta ya da AB üyesi ülkelere göç etmek amacı taşımaktadır561. Ayrıca, Türkiye, kaçak göçmenlerin sadece Avrupa’ya değil Amerika, Kanada ve Avustralya’ya ulaşabilmesinde de transit ülke özelliği taşımaktadır562.

Bunun yanında, Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımada ülkesidir. Buradan hareketle, Karadeniz’den açık denizlere tek çıkış kapısı olan boğazlara sahip olması,563 Ege Denizi ve Akdeniz’e kıyısı olması dolayısıyla Türkiye, önemli deniz yollarına sahiptir564. Bu açıdan da, birçok kaçak göçmen, Türkiye’yi transit ülke olarak AB üyesi ülkelere göç etmektedir.

Bu bağlamda, yoksul Güney ve Doğu ile zengin Kuzey ve Batı arasında bir köprü olan ve boğazlar ve Akdeniz gibi önemli deniz yollarına sahip olan Türkiye, kaçak işgücü göçü hareketleri açısından dünya üzerinde önemli bir noktadadır. Bu

556 _{Ekin, s. 12.}

557 _{Gençler, Yasadışı, s. 174.} 558 _{İçduygu, Rethinking, s. 2.} 559 _{Temiz, Sürecinde, s. 46.}

560 _{İçduygu, Türkiye-Avrupa Birliği, s. 71.} 561 _{Temiz, Sürecinde, s. 46.}

562 _{Kolukırık, s. 11.}

563 _{T.C. İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Daire}

Başkanlığı, 2007 Raporu. T.C. İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara, Şubat 2008, s. 80.

açıdan, Türkiye, kaynak, transit ve hedef ülke özelliklerini taşımaktadır565. Dolayısıyla jeopolitik konumu açısından Türkiye, kaçak işgücü göçüne elverişli bir yerdedir566.

D. Sıkı Sınır Politikaları

1973’teki Petrol Krizi sonucunda ortaya çıkan ekonomik bunalım sonucu, AB üyesi ülkeler tarafından göçü kısıtlayıcı uygulamalar yürütülmüştür. Bu anlamda, küreselleşme süreciyle birlikte, AB üyesi ülkelere yönelen kaçak işgücü göçü akımı artmıştır. Bu çerçevede, AB üyesi ülkeler tarafından özellikle düşük nitelikli işlerde çalışan kaçak göçmenler için kapalı kapı politikası uygulanmaktadır567_{. Bu durum,} AB üyesi ülkelere yasal yollardan gidemeyen göçmenlerin yasadışı yollara başvurmalarına neden olmaktadır568. Dolayısıyla artan kaçak işgücü göçü açısından, AB üyesi ülkeler tarafından kaçak işgücü göçüyle mücadele etme yolları aranmıştır569.

Bu bağlamda, AB üyesi ülkeler tarafından göçü sınırlamak için yasal giriş koşulları ağırlaştırılmış ve kaçak göçmenlerin kaynak ülkeden hedef ülkeye gelinceye kadar olan süreçte ya da transit yolculuk sırasında kontroller arttırılmıştır. Ayrıca, AB üyesi ülkeler tarafından gerekirse maddi destek sağlanarak, transit ülkelerle geri kabul antlaşmaları yapılmaya çalışılmaktadır570. Bu açıdan, AB üyesi ülkeler tarafından göç baskısını öteleme politikası uygulanmaktadır571. Diğer bir ifadeyle AB üyesi ülkeler tarafından sıkı sınır politikalarıyla kaçak göçmenlerin kendi ülkelerine gelişlerinin istedikleri düzeyde tutulması amaçlanmaktadır572. Bu çerçevede, AB üyesi ülkeler tarafından sıkı vize rejimi, kontrollü giriş tedbirleri, açık denizlerde yürütülen ortak denetimler, havaalanlarındaki seyahat belgeleri kontrolleri ve benzeri uygulamalar gerçekleştirilmektedir573.

565 _{İçduygu, Rethinking, s. 2.}

566 _{T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Kayıt Dışı, s. 36.} 567 _{Lordoğlu, Yabancıların, s. 35.}

568 _{Gençler, Avrupa, s. 178.} 569 _{A.k., s. 178.}

570 _{Lordoğlu, Yabancıların, s. 35.} 571 _{Çiçekli, s. 48.}

572 _{İçduygu, Türkiye-Avrupa Birliği, s. 42.} 573 _{Tokuzlu, s. 4.}

Buradan hareketle AB üyesi ülkeler tarafından uygulanan kara, deniz ve hava kapılarındaki sıkı kontroller ve sıkı vize rejimi sonucunda, kaçak işgücü göçünün yoğunluğu, Türkiye gibi transit ülkelere kaymaktadır574. Dolayısıyla AB’nin gerçekleştirmek istediği geri kabul antlaşmalarındaki amaç, kaçak işgücü göçünü Türkiye gibi transit ülkelerin üzerine yıkmaktır575.

Bu çerçevede, AB üyesi ülkeler tarafından uygulanan sıkı göç politikalarıyla kaçak göçmenleri bu ülkelerin sınırlarına gelmeden kontrol etmek amaçlanmaktadır576. Bu anlamda, AB üyesi ülkelere yönelik gerçekleşen kaçak işgücü göçü, sıkı sınır politikalarıyla Türkiye gibi transit ülkelere yöneltilmektedir577_. Bu açılardan, Avrupa sınırlarındaki sıkı kontroller nedeniyle, Türkiye gibi transit ülkelerde özellikle Ortadoğu ülkelerinden, uzak Asya ve Afrika ülkelerinden bir yığın kaçak göçmen görülmektedir.

II. TÜRKİYE’DE KAÇAK İŞGÜCÜ GÖÇÜNÜN GELİŞİM SÜRECİ