I. II IV KAYSERİ’DEKİ DİĞER MEDRESELER
I.III. IV XII KÖŞK MEDRESESİ
Bu medrese Kayseri’de kısa bir süre hükümdarlık yapan Emir Eretna’nın eşi Melike Suli Paşa adına yaptırılmıştır. Kare planlı olan medresenin giriş kapısı geniş bir hole açılmaktadır. Girişin tam karşısında türbe vardır. Holün kenarında sıralanan eyvan şeklinde, önleri açık üstü tonozlarla örtülü on beş oda mevcuttur. Medresenin kitabesinde;
“Bu binanın yapılmasını, yüce noyan emirler meliki Emir Eretna, adaleti artırsın, muharrem H.740 M.1339 yılında eşi merhum Suli Paşa için, toprağı mübarek olsun, emretti”
Bu medresenin diğer bir özelliği, Melik Eretna tarafından dönemin büyük mutasavvıfı Şeyh Evhadü’d-din Kirmani’nin sufilerine veya müritlerine tekke olarak yaptırılmış, sonradan medreseye dönüştürülmüş olmalıdır. 1530 tarihli Tahrir Defterleri’ndeki549 medrese, bugün Kayseri’nin güneydoğusunda yer alan Köşk Garnizonu içinde bulunmaktadır.
Selçuklu döneminde Türk sultanlarının özellikle Eretna Beyliği sırasında şehri bir hanımın yönetiyor olması ilginçtir. Türk sultanlarının eşlerinin de devlet ve hükümet idaresinde bulunmuşlardır.550 Şehirde bulunan mimari yapıların kadın isimleri taşıyor olması, kadınların şehrin imarında olduğu gibi belki de düşünsel gelişiminde oldukça önemli olduklarını göstermektedir.
549 BOA., TD., 387, s.218
SONUÇ
Türklerin Anadolu’ya girişi sonrası Kayseri’nin ilk defa M.1067 yılında fethedilmesi çabaları ve M. 1085’de Danişmedlilerin bu bölgede Türk-İslam hâkimiyeti kurması ile bölge Türklerin eline geçer.551 Hatta Anadolu’ya Avrupalılar bu tarihten itibaren “Turquie” demeye başlamışlardı.552 Sultan II. Kılıçarslan’ın şehri, Danişmendoğulları’ndan M.1169 yılında alması ile şehir, Selçuklu hâkimiyetine girdi. Moğolların M.1243 Kösedağ savaşı sonrası Anadolu’da başlayan hâkimiyeti ile Anadolu Selçuklu Devleti M.1308 yılında yıkılmıştır.
Kayseri’nin coğrafi konumunun uygunluğu, hareketli ticari ve ilmi yolların üzerinde bulunması çeşitli mesleklere ve statülere sahip insanlar için önemli bir yerleşim yeri olmuştur. Bu durum şehrin ticari, sosyal ve bilimsel bir merkez olmasını sağlamıştı. M.1277 yılındaki Ulu Camii’nde halkın Farsça konuşması553 Kayseri’de İran’lı etkisini göstermekte hatta Reşidü’d-din’in mektuplarında “Cemaat-ı Tacik554”şeklinde bahsedilmekte ve bunun yanında şehrin önemli bir merkez olduğuna işaret etmektedir.
Anadolu Selçuklu Devleti’nde, Türk kültürünün ve ilmi hayatının gelişmesinde Araplardan çok İranlıların etkisi olmuştur. İslam kültürü, İslam edebiyatının şekil ve tekniği, zevki, hayat görüşü, temaları, motifleri, Türklerden önce Müslüman olarak bir İslami edebiyat geliştiren İranlıların aracılığı ile Türk edebiyatına girmiştir. Hasluck, I.Alâü’d-din Keykubad dönemini Anadolu’nun İran kültürünün bir merkezi durumuna gelmiş555 olduğunu belirtmiyor muydu?
Anadolu’ya gelen Türkmenler ve göçerler içerisinde, çok çeşitli mesleklere ve statülere sahip insanlar bulunmaktaydı. Bunları içinde tüccarlar, fikir ve sanat erbabı, şeyhler ve dervişler de vardı.556 Bu kişiler kendi adet ve geleneklerini yani kültür yapılarının temellerini Anadolu’ya getirmişlerdi. Anadolu’ya, askeri istilalar ve sürgünler sebebiyle gelerek, çeşitli tarikatlara mensup dervişler, ıssız ve boş yerlerin
551 Urfalı Mateos, age., s.31–32
552 Cahen, Osmanlılardan, s.100, dn.1; Abu’l-Farac, age., s.410 553 Sümer, Yabanlu, s.85
554 Z.Velidi Togan, “Reşidü’d-din’in Mektuplarında Anadolu’ya Ait Kayıtlar”, İktisat Fakültesi
Mecmuası, XV/ 1–4 (1953–1954), s.35
555 F.W. Hasluck, Christianity and İslam Under Sultan’s, London, 1929, s.167 556 Köprülü, Türk, s.200
iskânında önemli rol oynamışlar, yerleştikleri yerlerde, birer zaviye açmışlar, bu zaviyeler sayesinde nüfus birikmiş, mahalle ve köy oluşmasına sebep olmuş, şehirlerin gelişmesinde, büyümesinde etkili bir rol oynamışlardır.557
Ahi Evren öncesi Anadolu’da anlatılanlar o dönemin Anadolu’sunun oldukça önemli bir ilim ve düşünce merkezi olarak değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koyar. Tabii böyle bir ortam, Anadolu’ya gelen Ahi Evren gibi değerli bilim ve düşünce adamlarının yetişmesinde çok önemli bir etkiye sahip oldu. Hele geldiği dönem Claude Cahen’in nitelendirmesiyle M.1205–1243 yılları arası Anadolu Selçuklu Devleti’nin ihtişam devriydi.
Kayseri, medreseleri, camileri, türbeleri, hanları, hastanesi, çarşıları (bedesten), mezarlıkları, hamamları ve suyolları ile zengin, oturmuş bir tarihi geçmişe sahiptir. Bu özellikleri, ona şehir olma vasfını kazandırmış ve hükümdarların başkent yapma ve yaşama arzusunu arttırmıştır. I.Alâü’d-din Keykubad dönemini M.Altay Köymen “Türk Rönesansı” olarak nitelemiştir.558 Anadolu’da âlimlerin, mutasavvıfların, şairlerin, sanatkârların, şeyhlerin ve tüccarların oldukça iltifat gördüğünü belitmiştir. Bu dönem, onun iktidarda olduğu dönemi kapsasa da esas olarak Moğolların istilasına kadar devam etmiştir. I.Alâü’d-din Keykubad’ın siyasi ve iktisadi başarıları yanında Moğol istilasından dolayı Türkistan’dan kaçarak Anadolu’ya gelmiş olan âlimlere itibar göstererek ilmi vasfını da göstermiştir.
Şehirdeki mimari yapılar arasında kimisi günümüze kadar ulaşamayan medrese, hanikâh, kümbet gibi yapılar, bugün birer belge niteliği taşımaktadır. Bunların içinde yer alan Battal Mescidi, bir Danişmendli eseri olan Ulu Camii ve yakın zamanda yıktırılan Emir Melik Gazi Medresesi’dir. Kayseri’de medrese deyince aklımıza ilk defa Darü’t-tıp medresesi olan Gevher Nesibe Darü’ş-şifası gelmektedir. Bu medrese ve kümbet, yalnız bizim için değil, dünya medeniyet tarihi içinde önemlidir.
Anadolu’ye gelerek Kayseri’ye yerleşen ticaret erbabı ve ilmi düşünce sahibi Şeyh Nasırü’d-din Hoyi yani Ahi Evren, Ahiliğin sistemli hale getirilmesini sağlayarak; kurmuş olduğu Bacı Teşkilatı ile bir ilke imza atmıştır. Ahi Evren’in zamanında önemli bir yapılanma olan Ahilik, fonksiyonları ile devrin şartlarına göre artma veya azalma
557 Barkan, agm., s.285
558 M.Altay Köymen, “Türklerin Anadolu’da Denize İlk Ulaşması ve Türk Dehasının Jeopolitikten
göstermiştir. Merkezi idarenin kuvvetli olduğu zamanlarda fonksiyonu zayıflamış, merkezi idarenin zayıfladığı anlarda ise fonksiyonları artmıştır. Osmanlı Devleti’nin gelişmesini tamamlaması ile beraber Ahilik kültürünün esnaflar içinde devam ettiği görülür.
Ahiliğin bir alt kurumu olan Bacı Teşkilatı ise kadınlar arasında birlik ve beraberliği temin ederek, iktisadi, ilmi ve sosyal alanlarda faaliyet göstererek devleti destekleyen önemli bir kurumdu. Hatta Moğolların Kayseri’yi istilası sırasında şehrin savunulmasında büyük yararlılıklar göstermişlerdir.
Anadolu’da, Selçuklu döneminde kurulan tarikatların en önemlisi şu an müridi olmamasına ve ismi pek bilinmemesine rağmen Evhadü’d-din Kirmani’nin Kayseri’de kurmuş olduğu Evhadiyye Tarikatı’dır. Devletin sosyal, siyasi, dini ve kültürel olayları gerisinde hep bu tarikatın izlerini görmek mümkün olmuştur.
Medreseler, M. 1243 yılına kadar belki de bilimsel düşüncenin temelini oluştururken bu tarihten sonra bir anlamda Moğolların etkisinde olan bazı düşünürlerin etkisi ile bilimsel düşünceyi terk edip; dini düşüncenin medreselerin temelini oluşturduğunu ve dini kitapların okutulduğunu söyleyebiliriz. Bu dönemde tasavvufi görüşlerin halka telkin edilmesi halkın ve iktidarların dini yapılanmada metbu (tabii) durumuna gelmesine sebep oldu.
Anadolu’da telif edilen Selçuklu dönemi eserlerinin hemen hepsinin Sünni itikadına ve fıkhına dairdir.559 Baybars Tarihinde medreselerde eyvanların her birinde ayrı ayrı çalışmaların yapıldığı; örneğin birinde Kur’an’ın 7 türlü okunuşu öğretilirken560, karşısındakinde hadis ilmi ile uğraşıldığı anlatılır. Sahibiye Medresesi fıkıh medresesi olarak inşa edilmişti. Diğer medreselerin birçoğunun bir camii yanında inşa edilmiş olması pek rastlantı olmasa gerektir.
Kayseri, Orta Çağ tarihinin en parlak devirlerini Selçukluların hâkimiyeti devrinde yaşadı ve değerli abideler ile süslendi.561
559 Çetin, age., s.163 560 Yuvalı, “Moğol”, s.59
BİBLİYOGRAFYA I.ARŞİV VESİKALARI
A. BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVLERİ (BOA) 1. TAHRİR DEFTERLERİ
Muhasebe-i Vilâyet-i Karaman ve Rum Defteri, (937/1530), no.387, s.217, 218, 221
2. KAMİL KEPECİ TASNİFİ
Evkaf no. 6534, s.21–24, 34–35, 43–44, 65–69
3.CEVDET TASNİFİ
Evkaf no. 23978 V.4a, Belge no:75
II. ANA KAYNAKLAR
Ahmed Eflaki, Menakibü’l Arifin, haz. Tahsin Yazıcı, İstanbul 2006
Ahmet Nazif Efendi, Mir’at-ı Kayseriyye, çev. Mehmet Palamutoğlu, Kayseri 1987
Anonim Selçuk-name, nşr. F.Nafiz Uzluk, Ankara 1952
Âşık Paşazade, Tevârîh-i Âl-i Osmân, haz. Prof Dr. Kemal Yavuz, Prof. Dr. M.A. Yekta Saraç, İstanbul 2007
Aziz bin Erdeşir-i Esterabadi, Bezm ü Rezm, çev. Mürsel Öztürk, Ankara, 1990 Baba Tahir, Riyazü’l-Arifin, Tahran 1305
Ebu Abdullah Muhammed İbni Battuta Tanci, İbni Battuta Seyahatnamesi, çev. İnceleme ve Notlar. A.Said Aykut, I-II, İstanbul 2004
Ebu Bekir bin ez-Zeki el-Konevi, Ravzatü’l-Küttab ve Hadikatü’l-Elbab, çev. Ali Sevim, Ankara 1972
Ebu’l- Fida, Min kitabi’l- Muhtasar fi Ahbari’l-beşer, I-IV, Mısır 1323–1325 _________, Takvimü’l Buldan, nşr. M.Reinaud-Baron Mac Guckin, Paris 1840
el-Kureşi, Muhyiddin Ebu Muhammed Abdülkadir bin Muhammed el-Cevahir
Elvan Çelebi, Menâkıbu’l-Kudsiyye Fi Menâsıbi’l-Ünsiyye, haz. İsmail. E.Erünsal, Ahmet Yaşar Ocak, Ankara 1995
Evhadü’d-din Kirmani, Rubailer, çev. Mehmet Kanar, İstanbul 1999 Evliya Çelebi Seyahatnamesi, haz. Zuhuri Danışman, İstanbul 1969
Feridun bin Ahmed-i Sipeh-salar, Mevlana ve Etrafındakiler, çev. Tahsin Yazıcı, İstanbul 1977
Fihrist maktutat el-tıbb el-İslami fi mektebat Turkiya, haz. Ramazan Şeşen, Cemil
Akpınar, Cevad İzgi, İstanbul 1984
Gregory Bar Habreus, Chronicun Syriacum, nşr. P.Bedyan, Paris 1980 (Abu’l-Farac
Tarihi, trc. E.A.W.Budge tarafından İngilizce tercümesinden çev. Ömer Rıza Doğrul, I-
II, Ankara 1987)
Hacı Bektaş-ı Veli, Vilayetnâme, haz. Abdülbaki Gölpınarlı, İstanbul 1958 _______________, Vilayet-name, haz. Sefer Aytekin, Ankara, ?,
Halil Edhem, Kayseri Şehri, haz. Kemal Göde, Ankara 1982
Hamdullah Müstevfi Kazvini, Nüzhet el Kulûb, nşr. M.Debir-i Siyaki, Tahran 1958 yay. G. Le Strange, Leiden 1915
Hatibi Muhammed Farisi, Menakıb-ı Cemaleddin-i Savi, nşr. Tahsin Yazıcı, Ankara 1972
Hazini, Cevâhiru’l-Ebrar min Emvâci’l-Bihar, nşr. Cihan Okuyucu, Kayseri 1996 Hekim Bereket, Tuhfe-i Mübarizi, Konya İzzet Koyunoğlu Ktp. nr.12049, vr.1b-61a Hıfzı Nuri, Kayseri Sancağı, 1922, sad. Zübeyir Kars, Kayseri 1995
Hüseyin Hüsameddin, Amasya Tarihi, I, İstanbul, H.1327 / 30; II, İstanbul H.1329 / 32 _________________, Amasya Tarihi, çev. Ali Yılmaz, Ankara 1989
İbn el-Kıfti, Tarihü’l-Hukema, ed. J.Lippert, 1903
İbni Battuta Seyahatnamesinden Seçmeler haz. İ. Parmaksızoğlu İstanbul 1971 İbni Bibi, Anadolu Selçuklu Devleti Tarihi, trc. M,Nuri Gençosman, Ankara 1941 _______, el-Evamirü’l-Alai’ye Fi’l Umuri’l-Alai’ye, yay. A.Sadık Erzi, Ankara 1956
_______, el-Evamirü’l-Alai’ye fi’l-Umuri’l-Alai’ye, çev. Mürsel Öztürk, I-II, Ankara 1996
_______, Histoire des Seldjoucides D’asie Mineure yay. M.Th. Houtsma, Leiden 1902 İbni Haldun, Mukaddime, haz. Süleyman Uludağ, I-II, İstanbul 1982
İbn-i Şeddad, el-Ravz el-Zahir fi siret el-Melik el-Zahir, II, Selimiye Ktp. No.134, (Baybars Tarihi çev. M.Ş. Yaltkaya Ankara 1941)
İbnu’l-Adim, Buğyetü’t-Talep fi Tarihi-i Halep, Kemalü’d-din Ebu’l-Kasım Umer(H.660-M.1262) (Biyografilerle Selçuklu Tarihi, çev. Ali Sevim, Ankara 1982) İbnü’l-Esir, el-Kamil Fi’t-Tarih, I-X, Beyrut 1386/1966 (çev. Ahmet Ağırakça, Abdülkerim Özaydın, I-XII, İstanbul 1986)
İbnü’l-Kemal İlyas bin Ahmed, Keşfü’l-Akabe, Fatih (Süleymaniye) Ktp., nr.5426, vr.244b-261 (nşr. Mikail Bayram, Konya 1981)
İbnu’l-Kesir, İmameddin İsmail bin Omer, el-Bidaye ve’n-Nihaye, X-XII, Beyrut 1932 (çev. Prof. Dr. Bekir Karlığa/ Bedrettin Çetiner,1–16, İstanbul 1995)
Kalkaşandi, Subhu’l-A’şa, I-XIV, Kahire 1913–1919
Kâtip Çelebi, Keşf el-Zünun an-Esami el-Kutup ve el-Fünun, Yeni Camii Ktp., nr. 359, şr. Kilisli Muallim Rıfat-Şerafettin Yaltkaya, I, İstanbul 1941
Kerimü’d-din Mahmud Aksarayi, Müsâmeretü’l-Ahbar, trc. Nuri Gençosmanoğlu, Ankara 1943
____________________________, Müsâmeretü’l-Ahbâr, çev. Mürsel Öztürk, Ankara 2000
Kınalızade, Ahlak-ı Alâ’i, çev. Mustafa Koç, İstanbul 2007
Mehmed Neşri, Kitab-ı Cihannüma, nşr. Faik Reşit Unat, Mehmet A.Köymen, Ankara 1949
Melik Danişmend Tarihi, İstanbul Belediye Atatürk Kitaplığı Muallim Cevdet, nr.441,
vr.1b-262b
Menakıb-i Şeyh Evhadü’d-din Kirmani, Bedi’üz-Zaman Fruzanfer, Tahran 1969
Müeyyedu’d-din el-Cendi, Nefhatü’r-Ruh ve Tuhfetü’l-Fütuh (Vuslat Yolu), çev. Hayreddin Yılmaz, İstanbul 1996
______________, Ebubekir b. Muhammed b. Şaver b. Anuşirvan Razi, Mirsadü’l-ibad
mine’l-mebde’ ile’l-ma’ad, nşr. M.Emin Riyahi, Tahran 1366
Niğdeli Kadı Ahmed, el-Veledü’ş-şefik ve Hafidü’l-Halik, Fatih (Süleymaniye) Ktp. nr.4518, vr.291a
Polonyalı Simeon’un Seyahatnamesi(1608–1619), çev. H.Andreasyan, İstanbul 1964 Reşidü’d-din Fazlullah, Cami’ü’t-Tevarih, nşr. Ahmet Ateş, Ankara 1960
Rubruck, William, The Journey of William Rubruck the Eastern Part of the World
1253–1255 İngilizce çev. W.Rockhill, London 1900 (Moğolların Büyük Hanına Seyahat 1253–1255, çev. Ergin Ayan, İstanbul 2001)
Sadru’d-din Ebu’l-Hasan Ali Bin Nasır İbn Ali el-Hüseyni, Ahbar üd-Devlet is-
Selçukiyye, trc. Necati Lügal, Ankara 1943
Seyyid Burhanü’d-din Muhakkak-ı Tirmizi, Maarif, çev. Abdülbaki Gölpınarlı, Ankara Tarihsiz
Stanley Lane Poole, Düvel-i İslamiyye, trc. Halil Edhem, İstanbul 1927
Suhreverdi, Avârifu’l-Maarif (Tasavvufun Esasları), çev. İrfan Gündüz, Mustafa Uzun, H.Kamil Yılmaz, İstanbul 1989
Süryani Mikhail, Khronik, nşr ve trc. J.-BChabot, Chronique de Michel le Syrien,
Patriarche Jacobite d’Antioche (1166–1199), III, Paris 1905; trc. H.D.Andreasyan, Süryani Keşiş Mihail’in Vekayi-namesi, II, TTK Ktp.’nde 44–2 no’lu basılmamış nüsha
Şemsü’d-din Muhammed et-Türkmâni ez-Zehebi, Siyer-i A’lâmi’n-Nübelâ, I-XXVIII, Beyrut 1993
________________________________________, Düvelü’l-İslâm, nşr. H.İsmail Merve, I-II, Beyrut 1999
Urfalı Mateos Vekayi-name, nşr. ve trc E.Dulaurer, Choronique de Matthieu d’edesse,
Paris, 1858; Urfalı Mateos Vekayi-namesi (952–1136) ve Keşiş Grigor Zeyli (1136– 1162), trc. H.D.Andreasyan, notlar Edouard Dulaurer-M.Halil Yınanç, Ankara 1987
Yunus Emre, Risalet ün Nushiyye, Süleymaniye Ktp., Fatih nr. 3889, haz. Abdülbaki Gölpınarlı, İstanbul 1965
Zahirü’d-din Nişaburi, Selçuk-name, nşr. Ürec Afşar, Tahran 1332
III. ARAŞTIRMALAR A. KİTAPLAR
Akdağ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadi ve İctimai Tarihi, İstanbul 1995
Akşit, Ahmet, Türkiye Selçukluları Devrinde Kayseri, Erciyes Üniversitesi, SBE Basılmamış DT, Kayseri 1996
Anadol, Cemal Abbasova, Fâzile Abbaslı, Nazile Türk Kültür ve Medeniyeti, İstanbul 2002
Arık, Remzi Oğuz, Coğrafyadan Vatana, İstanbul 1969
Asil, Eriş, Anadolu Selçuklu Devri Tıp ve Eczacılık Kurumu, Ankara 1979 Aristotales, Politika, çev. Mete Tuncay, İstanbul 2000
Avcıoğlu, Doğan, Türklerin Tarihi, İstanbul 1997
Baydur, Nezahat, Kültepe(Kanes) ve Kayseri Tarihi Üzerine Araştırmalar, İstanbul 1970
Baykara, Tuncer, Selçuklular Döneminde Konya, Ankara 1985
_____________, Türkiye Selçuklularının Sosyal ve Ekonomik Tarihi, İstanbul 2004 _____________, Türklerde ve Anadolu’da Şehir Hayatı Tarihte Türk Devletleri I, Ankara 1987
_____________, I. Gıyaseddin Keyhüsrev(1164–1211) Gazi Şehit, TTK, Ankara 1997 Bayraktar, Mehmet, Kayserili Davud, Ankara 1988
Bayram, Mikail, Ahi Evren ve Ahi Teşkilatının Kuruluşu, Konya 1991 ____________, Ahi Evren-Mevlana Mücadelesi, Konya 2005
____________, Destursuz Bağdan Üzüm Yiyenler, Konya 2004 ____________, Fatma Bacı ve Bacıyan-ı Rum, Konya 1994
____________, Şeyh Evhadü’d-din Hamid el-Kirmani ve Menakıb-namesi, Konya 2005 ____________, Türkiye Selçukluları Üzerine Araştırmalar, Konya 2003
Baytop, Turhan, Selçuklular Döneminde Anadolu’da Tedavi ve Eczacılık, Selçuklu Gevher Nesibe Sultan Tıp Fak. Erciyes Üni. Gevher NesibeTıp Fak. Ens. Yay. no:10, Kayseri, Tarihsiz
Brokelmann, Carl, İslam Ulusları ve Devletleri Tarihi, çev. Neşet Çağatay, Ankara 1992
Cahen, Claude , Osmanlılardan Önce Anadolu, çev. Erol Mütercimler, İstanbul 2000 ___________, Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, çev. Yıldız Moran, İstanbul 1979
___________, Türklerin Anadolu’ya İlk Girişi, çev. Y.Yücel, B.Yediyıldız, Ankara 1992
Çağatay, Neşet, Bir Türk Kurumu Olan Ahilik, Ankara 1989
Çakmakoğlu, Alev Kuru, Kayseri’de Türk Devri Mimarisi, Ankara 2002 Çayırdağ, Mehmet, Kayseri Araştırmaları, Kayseri 2001
Çetin, Osman, Anadolu’da İslamiyet’in Yayılışı, İstanbul 1990
Danişmend-name, haz. Necati Demir, Niksar 1999
Demir, Necati, Danişmend Gazi Destanı, Ankara 2006
Demircan, Yasemin, Tahrir ve Evkaf Defterlerine Göre Kayseri Vakıfları, Kayseri 1992 Denktaş, Mustafa, Kayseri’de Türk Döneminde İnşa Edilen ve Günümüze Ulaşamayan
Yapılar, Kayseri 2005
Dolabani, Hanna, Antakya Süryani Kadim(Ortodoks) Kilisesi Patriklerinin Özgeçmişi, çev. Gabriel Akyüz, İstanbul 2006
Eravşar, Osman, Ortaçağ’da Kayseri Kent Dokusunun Gelişimi, Selçuk Üni. SBE Basılmamış DT, Konya 1998
_____________, Seyahatnamelerde Kayseri, Kayseri 2000
Erdem, İlhan, Türkiye Selçukluları İlhanlı İlişkileri (1258–1308) Basılmamış DT, Ankara 1995
Erkiletlioğlu, Halit, Kayseri Kitabeleri, Kayseri 2001
_______________, Kayseri Tarihi (En Eski Zamandan Osmanlılara Kadar), Kayseri 1993
Faroqui, Surayya, Osmanlı’da Kentliler ve Kentliler, çev. Neyyir Kalaycıoğlu, İstanbul 1993
Gabriel, Albert, Kayseri Türk Anıtları çev. Mehmet Akif Tütenk, Ankara 1954 Gordlevski, V.A., Anadolu Selçuklu Devleti, İstanbul 1988
Göde, Kemal, Eretnalılar, Ankara 1994
__________, Tarih İçinde Kayseri, Kayseri 1991
Gökbilgin, M.Tayyip, “XVI. yy Başlarına Kayseri Şehri ve Livası” 60. Doğum Yılı
Münasebetiyle Z.V.Togan’a Armağan, İstanbul 1950–1955
Gölpınarlı, Abdülbaki, Mevlana’dan Sonra Mevlevilik, İstanbul 1953 _________________, Yunus Emre, İstanbul 1971
Günay, Ünver ve Güngör, Harun ve Arkadaşları, Ziyaret Fenomeni Üzerine Bir Din
Bilimi Araştırması- Kayseri Örneği, no.132, Kayseri 2001
Hasluck, F.W., Christianity and İslam Under Sultan’s, London 1929
Heyd, Uriel, Yakın Doğu Ticaret Tarihi, trc. Enver Ziya Karal Ankara 1975 Işık, Mustafa, Kayseri’de Mimari Eserlerde Geçen Ayet ve Hadisler, Ankara 2003 Kafalı, Mustafa, Anadolu’nun Fethi ve Türkleşmesi, Ankara 1998
Kara, Mustafa, Türk Tasavvuf Tarihi Araştırmaları, İstanbul 2000
Karabulut, Ali Rıza, Mevlana’nın Hocası Seyyid Burhanü’d-din Hz.leri ve Kayseri
İlmiye Tarihinde Meşhur Mutasavvıflar, Kayseri 1994
Kara Mehmet Ağa Zade Kemalü’d-din, Erciyes Kayserisi ve Tarihine Bir Bakış, Kayseri 1934
Konyalı, İbrahim Hakkı, Abideleri ve Kitabeleri ile Niğde-Aksaray Tarihi, İstanbul 1974
Köprülü, M.Fuat, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu, İstanbul 1986 _____________, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara 1991 Köymen, Mehmet Altay, Alparslan ve Zamanı, İstanbul 1972 _____________, Selçuklu Devri Türk Tarihi, Ankara 1982
Kuran, Abtullah, Anadolu Medreseleri, Ankara 1969
Makdisi, George, Ortaçağ’da Yüksek Öğretim, İstanbul 2004 Melikoff, İrene, Uyur İdik Uyardılar, İstanbul 2006
Merçil, Erdoğan, Kirman Selçukluları, Ankara 1989
_____________, Türkiye Selçuklularında Meslekler, Ankara 2000
Okuyan, Mehmet, “Necmeddin Daye ve Tasavvufi Tefsiri”, Erciyes Üni. Gevher Nesibe
Tıp Tarihi Ens. No.24, Kayseri 1995
Özer,H., Davarcı,E., Kayseri Vakfiyeleri, Erciyes Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü LT, Kayseri 1995
Özergin, M. Kemal, Anadolu Selçuklular Çağında Anadolu Yolları, İstanbul Üniversitesi, DT, İstanbul 1959
Pamuk, Şevket, Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, İstanbul 1999
Peşter, Zübeyde, Vakfiyelere Göre Kayseri Vakıfları H.905–1115 / M.1500–1700, Gazi Üniversitesi, SBE Basılmamış YLT, Ankara 2001
Ramsay, W.M. Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, çev. M.Pektaş, İstanbul 1960 Sakaoğlu, Necdet, Türk Anadolu’da Mengücekoğulları, İstanbul 2005
Schimmel, Annemarie, Tasavvufun Boyutları, İstanbul 1982 Sennett, Richard, Ten ve Taş, İstanbul 2002
Sevgi, Ahmet, Seyyid Burhanü’d-din Muhakkık-i Tirmizi, E.Ü. Gevher Nesibe Tıp Tarihi Ens., Kayseri 1995
Sevim, Ali, Anadolu’nun Fethi Selçuklular Dönemi, Ankara 1988 ________, Selçuklu-Ermeni İlişkileri, Ankara 1983
Sevim, Ali Merçil, Erdoğan Selçuklu Devletleri Tarihi, TTK, Ankara 1995
Solmaz, Sefer, Danişmendliler Devleti ve Kültürel Mirasları, Selçuk Üni. SBE Basılmamış DT, Konya 2001
Sümer, Faruk, Oğuzlar (Türkmenler)Tarihleri-Boy Teşkilatı-Destanları, İstanbul 1999 __________, Oğuzlar, İstanbul 1992
__________, Selçuklular Devrinde Doğu Anadolu’da Türk Beylikleri, Ankara 1990 __________, Yabanlu Pazarı, İstanbul 1985
Süslü, Âdem, Sultan I.Süleyman Şah ve Anadolu’nun Türkleşip İslamlaşmasında Rol
Oynayan Unsurlar Selçuk Üniversitesi SBE Yayınlanmamış YLT, Konya 1993
Süslü, Özden, Tasvirlere Göre Anadolu Selçuklu Kıyafetleri, Ankara 1989 Şapolyo, Enver Behnan, Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, İstanbul 1972 Şeker, Mehmet, Anadolu’da Bir Arada Yaşama Tecrübesi, Ankara 2005
____________, Fetihlerle Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması, Ankara 1991 Şeşen, Ramazan, Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı, İstanbul 1998
Taneri, Aydın, Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Döneminde Hükümranlık Kurumunun
Gelişmesi, Ankara 1978
Tanyeli, Uğur, Anadolu Türk Kentinde Fiziksel Yapının Evrim Süreci (XI.-XII. yy.), İstanbul 1987
Tekin, Rahmi, Ahlât Tarihi, İstanbul 2000
Temir, Ahmet, Kırşehir Emiri Cacaoğlu Nurü’d-din’in 1272 Tarihli Arapça-Moğolca
Vakfiyesi, Ankara 1989
Togan, Z.Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul 1981
Touati, Houari, Orta Çağ’da İslam ve Seyahat, çev. Ali Berktay, İstanbul 2004 Tuğlacı, Pars, Osmanlı Şehirleri, İstanbul 1985
Turan, Osman, Selçuklu Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti, İstanbul
___________, Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi Vesikalar, Ankara 1958 ___________, Selçuklular ve İslamiyet, İstanbul 1971
___________, Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul 1971 ___________, Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi, I-II, İstanbul 1994 Turan, Şerafeddin, Türkiye-İtalya İlişkileri, I, Ankara 2000
Uğur, Ahmet, Osmanlı Devleti’nin Temel Yapısı ve Tarihimizde İbret Dolu Bazı
Uzluk, F.Nafiz, Kayseri Şehri İçin Hatıralar, Ankara 1966 Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Ankara 1988
_____________________, Osmanlı Devlet Teşkilatına Medhal, Ankara 1998 Ülgener, F. Sabri, İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası, İstanbul 1961 Ünal, Oğuz, Horasan’dan Anadolu’ya, Ankara 1980
Ünver, Süheyl, Anadolu Selçuklularında Sağlık Hizmetleri, TTK. Yay., Ankara 1972 Yınanç, Mükrimin Halil, Anadolu’nun Fethi, İstanbul 1944
___________________, Türkiye Tarihi Selçuklular Devri, İstanbul 1944
B. MAKALELER
Akşit, Ahmed, “Kayseri Şehri’nin Fiziki Dokusunda Cami ve Mescitlerin Yeri”, XIII. ve
XIV. Yüzyıllarda Kayseri’de Bilim ve Din Sempozyumu, Kayseri 30–31 Mayıs 1996,
s.82–83
Alptekin, Coşkun, “Selçuklu Paraları”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, Ankara 1971, s.484, 487, 488
______________, “Türkiye Selçukluları”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, VIII, s.249
Arık, F.Şamil, “Selçuklular Zamanında Anadolu’da Meydana Gelen Depremler” TAD, XVI/27 (1994), s.13–32
___________, “Selçuklular Zamanında Anadolu’da Veba Salgınları” TAD, XV/26