ISO 9000 Standardı

ISO 9000 Standardı 1987 yılında (ISO) Uluslar arası Standart kuruluşunca, uluslararası standart olarak onaylanıp yayınlanan ve halen ülkemizde ve AB ülkelerinde uygulanmakta olan bir uluslar arası yönetim kalitesi standardıdır. ⁽²¹⁶⁾

3.2.1.1. TS-EN ISO 9000 Kalite Standartları Serisi ve Ürün Sorumluluğu

Gerek Avrupa Birliği gerekse AFTA üyesi ülkelerde geçerli olan ürün sorumluluğu yönergesi, üreticilerin kusursuzluğunu belgelemesi zorunluluğunu getirmektedir.

Böylece ürün kalitesinden kaynaklanabilecek sorunlar Kalite Güvencesi Sistemi içerisinde başlangıçta önlenmektedir. TS-EN-ISO 9000 Kalite Standartları Serisi, etkili bir yönetim sisteminin nasıl kurulabileceğini dökümante edilebileceğini ve sürdürülebileceğini göz önüne sermektedir ⁽²¹⁷⁾.

3.2.1.2. TS-EN ISO 9000 Kalite Standartları Serisi

TS-EN-ISO 9000 Kalite Standartları Serisi tedarikçi firmalar, bunların müşterileri ve belgelendirme kuruluşlarının kullanımı için yayınlanmış ISO 9000 kalite standartları serisinin tam bir çevirisidir.

Bu standartlar tedarikçi firmaların uygulayacakları kalite sistemlerinde ne gibi şartlar arandığı belirtilir. Bunlar, sadece birkaç firmanın değil, Türk sanayisini oluşturan tüm firmaların yerine getirebilecekleri ve ihtiyaç duyabilecekleri genel şartları içeren uygulanabilir standartlardır.

TS-EN-ISO–9000 Kalite Standartlarının şartları, söz konusu firmada çalışan işçi sayısına bağlı olmaksızın uygulanabilir. Bu standartlar, temel disiplinleri tanımlamakta,

(216)

TSE; TS-EN-ISO 9000 Kalite Broşürü, TSE Yayınları, 2000, s.9.

(217)

TSE:”TS-EN-ISO 9000”, a.g.e, s.10.

ürün veya hizmetlerin müşteri ihtiyaçlarını karşılamasını sağlayan prosedürleri belirtmektedir ⁽²¹⁸⁾.

ISO 9000 Standartlar serisi aşağıdaki standartlardan oluşur: ⁽²¹⁹⁾ TS-ISO 9005 : Kalite sözlüğü (ISO 8402)

TS-ISO 9000-1 : Kalite Yönetimi ve Kalite Güvence Standartları Seçme ve Kullanma Kılavuzu

TS-ISO 9000-2 : ISO-9001, 9002 ve 9003’ün Uygulanması İçin Genel Kılavuz TS-ISO-9000-3 : ISO 9001’in Yazılım Geliştirme, Temini ve Bakımına Uygulanması

Kılavuzları

TS-ISO 9000-4 : Güvenirlilik Yönetimi İçin Uygulama

TS-ISO 9001 : Kalite Sistemleri Tasarım/Geliştirme, Üretim, Tesis ve Hizmetle Kalite Güvencesi Modeli (Belgelendirmeye Esas Standart) TS-ISO 9002 : Kalite Sistemleri-üretim ve Tesiste Kalite Güvencesi Modeli

(Belgelendirmeye Esas Standart)

TS-ISO 9003 : Kalite Yönetimi ve Kalite Sistemleri Unsurları Hizmet Sektörü için Kılavuz

TS-ISO 9004 : Kalite Yönetimi ve Kalite Sistemleri Unsurları Kılavuzu

TS-ISO 9002-2 : Kalite Yönetimi ve Kalite Sistemleri Unsurları Hizmet Sektörü için Kılavuz

TS-ISO 9000-3 : Kalite Sistemleri-Son Muayene ve Deneylerde Kalite Güvencesi Modeli

TS-ISO 9004 : Kalite Yönetimi ve Kalite Sistemleri Unsurları Kılavuzu

(218)

TSE; “TS-EN-ISO 9000” , a.g.e., s.10.

(219)

M.Tekin; a.g.e, s.83.

TS-ISO 9004-2 : Kalite Yönetimi ve Kalite Sistemleri Unsurları Kılavuzu TS-ISO 9004-3 : Kalite Yöntemi ve Kalite Sistemleri Unsurları Proses Edilmiş

Malzemeler İçin Kılavuz

TS-ISO 9004-4 : Kalite Yönetimi ve Kalite Sistemleri Unsurları Kalite İyileştirme Kılavuzu

TS-ISO 9004-5 : Kalite Yönetimi ve Kalite Sistemleri Unsurları Kalite Planları İçin Kılavuz

TS-ISO 9004-6 : Kalite Yönetimi ve Kalite Sistemleri Unsurları Proje Yönetimi için Kılavuz

TS-ISO 10011-1 : Kalite Sistemleri Denetimi Kılavuzu-Denetleme

TS ISO 10011-2 : Kalite Sistemleri Denetimi Kılavuzu-Denetçi Nitelik Kriterleri.

TS ISO 10012-1 : Ölçme Ekipmanları İçin Kalite Güvence Gereklilikleri TS-ISO 10013 : Kalite El Kitabı Geliştirme Kılavuzu

3.2.1.3. ISO 9000 (Model 1)

Bu standard, taraflar arasındaki sözleşmede tedarikçinin ürün tasarımı ve temini konusunda yeterliliğinin gösterilmesi istendiğinde kullanılmak üzere kalite sistemi koşullarını belirlemektedir. Bu koşullar üretim sürecinin tasarımdan satış sonrasına kadar tüm aşamalarında öncelikle uygunsuzlukların önlenmesi amacına yöneliktir. Bu standart sözleşmeli durumlarda:

- Sözleşmede tasarıma ilişkin faaliyetler özellikle isteniyorsa ve ürünle ilgili koşullar ve özellikler performans kriterleri olarak belirtiliyorsa veya bunların belirlenmesine ihtiyaç duyuluyorsa,

- Ürünlerin uygunluğuna güven duyulması tedarikçinin tasarım/geliştirme, üretim, tesis ve hizmet konularında yeterliliklerinin gösterilmesi ile sağlanıyorsa uygulanır ⁽²²⁰⁾.

3.2.1.4. ISO 9002 (Model 2)

Bu standard taraflar arasındaki sözleşmede tedarikçinin ürünlerin kabul edilebilirliğini etkileyen süreçler üzerindeki kontrol yeterliliğini göstermesi istenen durumlardaki kalite sistem koşullarını belirlemektedir.

Standart da belirtilen bu koşullar öncelikle üretim ve muayene sırasındaki uygunsuzlukların belirlenmesi, önlenmesi ve tekrar meydana gelmesine fırsat vermeyecek esasların yerine getirilmesi amacına yöneliktir.

Bu standard sözleşmeli durumlarda:

- Ürün için istenen koşullar tasarım veya şartname esas alınarak belirtiliyorsa, - Ürünlerin uygunluğuna güven duyulması tedarikçinin üretim ve tesisi konularında yeterliliklerinin gösterilmesi ile sağlanıyorsa uygulanır. ⁽²²¹⁾

3.2.1.5. ISO 9003 (Model 3)

Bu standard iki taraf arasındaki sözleşmede, tedarikçinin son muayene ve streslerde ürün uygunsuzluğunu tespit ve kontrol edebilme yeterliliğinin gösterimi istendiği zaman kullanılmak üzere kalite sistem koşullarını belirlemektedir.

Sözleşmeli durumlarda tedarikçinin muayene ve deney koşulları ile bunların ürünlerde yerine getirilerek tatminkâr bir şekilde gösterimi ile ürünün belirlenen koşullara uygunluğuna ilişkin yeterli bir güven sağlanması istendiğinde uygulanır.⁽²²²⁾

(220)

M.Tekin, a.g.e, s.259.

(221)

M.Tekin, a.g.e, s.260.

3.2.1.6. TS-EN ISO 9000 Kalite Standartları Serisinin Kullanım Amacı

TS-EN ISO 9000 Kalite Standartları Serisi, kaliteye önem verdiğiniz ve kalite ihtiyaçlarını karşılayabileceğinizi müşteriye kanıtlayacak etkin bir kalite sistemini nasıl kurabileceğini dökümante edebileceğiniz ve sürekliliğini sağlayabileceğiniz konusunda yol gösterir.

Uluslar arası alanda kabul görmüş olan bu standardlar, konuyla ilgili tarafların genel görüşünü yansıtmaktadır. Standard beklediğiniz kalite sistem modelini kolaylıkla sağlamak amacıyla konu bazında bazı bölümlere ayrılmıştır.

TS-EN ISO 9000 Kalite Standartları Serisinin kullanımı, firmada yönetimin iyileşmesini faaliyetlerin daha iyi planlanmasını, problemlerin daha hızlı çözülmesini, verimliliğin, kazancın ve saygınlığın artmasını sağlar.

Standarda, göre, üretimin her aşamasında uygulayacağınız kayıt sistemi ile ürün ve süreç geliştirilebileceği gibi ürün sorumluluğundan doğabilecek sorunlar önlenir.

TS-EN ISO 9000 kalite standartlarının kullanım amaçlarından biri de maliyetin azalmasına yardımcı olması, kaynakların verimli kullanımıyla kazancın artırımının sağlanmasıdır. Kalite sistemi uygulamakla kalitenin her aşamada oluşmasına güvence sağlamak öncelikle müşterileri tatmin edecektir. ⁽²²³⁾

3.2.1.7. Revizyon ISO 9000:2008 Standart Serisi

ISO 9000 serisinin, 21 adet dokümanı bulunmaktadır. Bu standart serisinin, tüm kuruluşlar tarafından daha kolay anlaşılmasını sağlamak amacıyla; ISO/TC 176 Komitesi tarafından kalite sistemlerinin kurulması ve belgelendirilmesinde esas alınan ISO 9001/ISO 9002/ISO 9003 tek bir standard olarak uygulamaya konulmuş ve seri 4 temel standarda indirgenmiştir.

(222)

M.Tekin, a.g.e, s.261.

(223)

TSE, a.g.e, s.11.

Bunlar:

- ISO 9000:2008 : Kalite Yönetim Sistemleri-Temel Kavramlar ve Terimler - ISO 9001:2008 : Kalite Yönetim Sistemleri-Şartlar

- ISO 9004:2008 : Kalite Yönetim Sistemleri-performansın İyileştirilmesi İçin Kılavuz

- ISO 19011:2008 : Çevre ve Kalite Yönetim Sistemleri-Tetkik Kılavuzu

Standardlar; 20 maddeyi kapsayan ISO 9001: 2000’in yapısından farklı olarak, süreç temeline dayanan basit bir yapıda geliştirilmiştir. Standardın yeni yapısında;

müşterek maddelerin kısmen veya tamamen kolayca birleştirilebilmesi amacıyla ISO 14000 çevre yönetim standardıyla yapı, dil ve terminoloji açısından uyumluluk sağlanmıştır.

ISO 9001:2008 Standardı, gerek ISO 14001 Çevre Yönetim sistemi standardları ile uygunluk sağlanması, gerekse sürekli iyileşme yapısının organizasyonla bütünleştirilmesi için Deming döngüsünü temel alan planla-uygulama- kontrol et-önlem al süreç yaklaşımına göre yeniden yapılandırılmıştır.