II James Dönemi

II.Charles, Fransız annesinin etkisiyle Katolikliğe büyük yakınlık duymuş ve büyük olasılıkla 1685‟te ölümünden önce bu Roma mezhebine geçmiştir. Meşru çocuğu olmadığı için taç, kardeşi II.James‟e kalmıştır. (1685-1688) James ise, daha başından açıkça Katolikti. Katoliklere hoşgörüyle davranılmasını desteklemelerini sağlamak umuduyla, II.James 1687‟de bir “Bağışlama Bildirisi” çıkarmıştır, bu bildiri hem İngiltere‟de hem de İskoçya‟da bütün mezheplere, ister Protestan ayrılmacılar olsun ister Katolik ibadet özgürlüğü tanıyordu. Soyut olarak bakıldığında, bu tam dinsel özgürlük yönünde atılmış hayran olunacak bir adımdı.

Ancak; İngilizlerin büyük çoğunluğunun gözünde, Katoliklik hala –tıpkı I.Elizabeth çağında olduğu gibi İngiliz ulusu için büyük bir tehlike görünüyordu. Aslında 17.yüzyılın sonlarında İngiltere‟de kalan küçük bir Katolik azınlığı, ayrılmacıların ki gibi bir statüde bırakılmalarından memnundu ve ezici çoğunluğu Protestan olan bu ülke için herhangi bir ciddi tehlike yaratmıyorlardı. Fakat İrlanda‟da

107

http://www.royal.gov.uk/HistoryoftheMonarchy/KingsandQueensoftheUnitedKingdom/TheStuarts/Char lesII.aspx

yatıştırılamayan bir çoğunluktular; İngilizleri de her zaman Katolikliğe karşı duydukları korku ve nefrete dokunarak çileden çıkaracakları bir biçimde kışkırtmak olanağı vardı. Üstelik siyasal durumda I.Charles zamanınkinin aynıydı: Taç bir şey istiyor, Parlamento başka bir şey istiyordu. II.James, Parlamentoyu dağıtmak yada üyelerini tutuklamak yoluna gitmemekle birlikte, Parlamento‟ya yan çizip “takdir (dispensation) yetkisi” dediği şeye dayanarak uyruklarına tam dinsel özgürlük tanıyan “Bağışlama Bildirisi” gibi fermanlar çıkarıyordu109

.

1633 yılında doğan ve büyükbabası I. James‟in adını alan II. James iç savaştan sonra sürgünde büyümüştü (XIV. Louis‟in ordularında hizmet vermişti.) 1660‟tan 1673‟e kadar II. Charles‟ın verdiği görevle Kraliyet Donanmasını kumanda etti. James 1669‟da Katolik oldu. Mezhep değiştirmesine rağmen, II. James 51 yaşında barış içinde tahta çıktı. Konumu oldukça güçlüydü, krallığının yaklaşık 20.000 kişilik ordusu ve £2 milyonlu da geliri vardı. James tahta çıktığı ilk günlerde Parlamentonun mayıs ayında toplanacağını duyurdu ama bir de uyarı notu ekledi: „Beni sizinle buluşturmanın en iyi yolu her zaman benimle iyi geçinmenizdir.‟ Charles‟ın gayrimeşru oğlu Monmouth Dükü tarafından yönetilen isyan 1685‟te Sedgemoor Savaşından sonra kolayca bastırıldı ve „„Kanlı Mahkeme‟‟de kötü şöhretli başyargıç Judge Jeffreys tarafından vahşice cezalar dayatıldı. James‟in Monmouth İsyanına tepkisi orduyu artırmayı ve sadık ve tecrübeli Katolik memurlar atamayı planlamak şeklinde oldu. Bu, James‟in Katoliklere ve Protestanlara sivil eşitlik verme girişimleriyle beraber Parlamentoda anlaşmazlıklara yol açtı, çünkü James Katoliklere iltimas gösteriyor diye algılandı. Katoliklik korkusu oldukça yaygındı (1685‟te XIV. Louis Fransız Protestanlara koruma sağlayan Nantes Bildirisini iptal etti.) ve daimi ordunun Katolik memurlar tarafından yönetilmesi ihtimali, Parlamento‟da tepkilere neden oldu. Sonuç olarak, James 1685‟te Parlamento‟yu tatil etti ve onsuz yönetti110.

James‟in ikinci karısı bir erkek çocuk doğurunca ve böylelikle Katolik bir hanedan kesinleşince, Avam Kamarası‟nın ileri gelenlerinden bazıları tahtı James‟in Protestan kızı Mary ile kocası William‟a teklif ettiler. William, Orange-Nassau hanedanından Hollandalı bir prensti ve aynı zamanda I. Charles‟ın torunuydu. William, 1688 yılında İngiltere‟yi küçük bir kuvvetle işgal etti. James önce Fransa‟ya kaçtı ve

109

. Crane Brinton, J.B.Christopher,R.Lee Wolff; age, s.149.

110_{http://www.royal.gov.uk/HistoryoftheMonarchy/KingsandQueensoftheUnitedKingdom/TheStuarts/}

64

bir Fransız ordusunu İrlanda‟ya götürerek tahtı tekrar kazanma girişiminde bulundu. 1690‟da Boyne Savaşında yenilgiye uğradı ve tahtı kaybedişi tescillendi. James hayatının geri kalanını Fransa‟da sürgünde geçirdi, 1701 yılında öldü. Mezhep ayrışmasının etkileri hala zirveyi sarsmakta, iktidarı biçimlendirmekteydi.

Bu devrim gerçekte bir coup d‟etat‟ydı.(hükümet darbesi); Stuart krallarının hiç değilse ılımlı etkilerini destekleyen Tory‟lere karşılık, başlangıçta, James‟ın Parlamento‟daki Whig muhaliflerinden bir grub tarafından tezgahlanmıştır. Whig‟ler doğrudan doğruya uzun Parlamento‟daki ılımlıların devamıydı, büyük lordlarla zengin Londra tüccarları arasındaki bir bağlaşmayı temsil ediliyorlardı. II.James iki kere evlenmiştir. İlk evliliğinden, ikisi de Protestan olan iki kızı vardı: XIV.Louis‟ın Hollandalı büyük hasmı Orange‟lı Wilhem‟le evlenen Mary ve Anne. Sonra, Katolik dinli ikinci karısından 1688‟de bir oğlu olmuştu, bu nedenle tacın Katolik bir veliahtta kalması zorunlu hale gelmişti. Whig önderleri buna,” fısıltı kampanyası”nı da içeren büyük bir propaganda barajıyla tepki gösterdiler. Kraliçenin gebe bile kalmadığı, Katolik bir öirasısı olsun diye yatak odasına bir tas içinde gizlice yeni doğmuş bir bebek sokulduğu kulaktan kulağa söyleniyordu. Daha sonra, Whiglere bazı Troy‟ler James‟in damadı olan Orange‟lı Wilhelm‟la görüşmelere başladılar. Wilhelm XIV. Louis‟yle mücadelesinde kendisine İngiliz gücünün sağlam dayanağını verecek olan bir öneriyi pek de öyle kolay kolay geri çevirmezdi. Karısıyla ortaklaşa hükümdar olmak üzere, İngiltere tacını kabul etti, karı-koca III.William (1689-1702) ve II. Mary (1689-1694) olarak tahta geçtiler. 5 kasım 1688‟de Wilhelm 14.000 kadar askerle Devon kıyısındaki Tor körfezine çıktı. James bu havadisi işitince kendisine destek aramaya kaltı, ama her yerde büyük Lordlar, hatta olağan zamanlarda tutucu olan taşralı beyler, şimdi Protestan kahramandan yanaydılar. Bunun üzerine James 1688 Aralık‟ında Londra‟dan Fransa‟ya kaçarak Wilhelm‟e hemen hiç kansız bir zafer bıraktı.