İstenmeyen Davranışların Sıklığı ve Görüldükleri Zaman Dilimine

Araştırmanın nitel bölümü 32 çocuk ile yürütülmüştür. Bu bölümde, çocuklara ilişkin davranış kayıtlarının analizinden elde edilen bulgulara yer verilmiştir.

Temalarda yer alan istenmeyen davranışların görüldükleri zaman dilimine ilişkin sıklık değerleri Tablo 18’de verilmiştir.

Tablo 18

İstenmeyen Davranışların Görüldükleri Zaman Dilimine İlişkin Sıklık Değerleri

Kategori Tema

Tablo 18 incelendiğinde istenmeyen davranışların en sık serbest oyun zamanında (f=563) ortaya çıktığı görülmüştür. Serbest oyun zamanını sırasıyla geçiş (f=467), etkinlik (f=380) ve yemek (f=290) zamanları takip etmektedir.

Çocuklar arasında en sık görülen istenmeyen davranışların saldırganlık (f=679), dikkate ilişkin istenmeyen davranışlar (f=301), düzen bozan davranışlar (f=276) ve iletişim problemleri (f=134) kategorilerinde yer aldığı görülmüştür. Temalara bakıldığında ise çocukların en fazla fiziksel saldırganlığa ilişkin davranışlar sergiledikleri (f=539); dikkat problemleri içeren davranışların (f=301) ikinci sırada yer aldığı ve kurallara uymama davranışlarının (f=154) üçüncü sırada yer aldığı gözlemlenmiştir.

Çocuklar saldırganlık kategorisi altında en fazla fiziksel saldırganlık temasında yer alan istenmeyen davranışları sergilemişlerdir ve bu davranışlar en fazla serbest oyun zamanında (f=266) görülmüştür. İlişkisel saldırganlık temasında yer alan istenmeyen davranışlar en fazla yemek zamanında (f=34) görülürken; sözel saldırganlık temasında yer alan istenmeyen davranışlar en fazla serbest oyun zamanında (f=23) görülmüştür.

Dikkate ilişkin istenmeyen davranışlar kategorisinde yer alan dikkat problemleri içeren istenmeyen davranışların en fazla etkinlik zamanında (f=126) ortaya çıktığı bulunmuştur.

Düzen bozan davranışlar kategorisine ilişkin kurallara uymama teması altında yer alan istenmeyen davranışlar en fazla geçiş zamanlarında (f=71) gözlemlenmiştir. Buna ek olarak yönergelere uymama teması altında yer alan istenmeyen davranışların da en fazla ortaya çıktığı zaman diliminin geçiş zamanları (f=63) olduğu görülmüştür.

İletişim problemleri kategorisinde kendini ifade edememe temasında yer alan istenmeyen davranışlar en fazla serbest oyun zamanında (f=36) görülürken; grup içi iletişim zorluklarına ilişkin istenmeyen davranışlar en fazla geçiş zamanlarında (f=15) gözlemlenmiştir.

Bağımlı davranışlar temasında yer alan istenmeyen davranışların çocukların en fazla geçiş zamanlarında (f=39) sergiledikleri davranışlar arasında olduğu görülmüştür.

Oyun sırasında görülen istenmeyen davranışlar kategorisi altında yer alan oyun düzenini bozan davranışlar (f=44) ve oyuna dahil olamama davranışları (f=31) en fazla serbest oyun zamanında gözlemlenmiştir.

Çocukların dürtüsellik içeren istenmeyen davranışlarının görülme sıklığının geçiş (f=23) ve yemek zamanı (f=22) için birbirine yakın olduğu ve dürtüsellik içeren istenmeyen davranışların en sık gözlemlenen zaman dilimlerinin geçiş ve yemek zamanları olduğu görülmüştür.

İstenmeyen duygusal davranışlar kategorisinde yer alan duygu düzenleme açısından problem davranışların en fazla serbest oyun zamanında (f=21) ortaya çıktığı görülmüştür.

İstenmeyen davranışların sıklık değerleri ve görüldükleri zaman dilimleri dikkate alındığında öğretmen denetiminin diğer zamanlara kıyasla daha az olduğu serbest oyun zamanında daha çok saldırganlık davranışları görüldüğü görülmektedir. Dikkat problemleri açısından etkinlik zamanları göze çarpmaktadır. Çocukların daha fazla odaklanmalarını gerektiren, bir işle belirli bir zaman meşgul oldukları etkinlik süreçlerinde dikkate ilişkin istenmeyen davranışlar daha sık ortaya çıkmıştır. Kurallara uymama ve yönergelere uymama gibi düzen ile ilişkili davranışlar ise bir yerden başka bir yere ya da konum değiştirmeden bir etkinlikten başka bir etkinliğe geçiş gibi hareketli zamanlarda daha sık görülmüştür. Çocuklar bağımsız bir şekilde kendilerinin iletişim kurabilecekleri zaman dilimi olan serbest oyun zamanında kendilerini ifade etmekte zorlanmış; grup içi iletişim davranışları açısından da grup ile birlikte hareketin ve etkileşimin yoğun olduğu geçiş zamanlarında en fazla zorlanmışlardır. Kendi ihityacını giderme ve bağımsız hareket etme becerilerine ihtiyaç duyulan geçiş zamanlarının bağımlı davranışların en sık görüldüğü zaman dilimi olduğu görülmektedir. Oyun ile ilişkili istenmeyen davranışlar en fazla serbest oyun zamanında ortaya çıkmış; grup ile birlikte hareket gerektiren geçiş zamanı ve farklı bir ortamda bulunularak sadece beslenme ihtiyacını gödermeye yönelik zaman dilimi olan yemek zamanının en fazla dürtüsel davranışlar sergilenen zamanlar olduğu görülmüştür. Duygu düzenleme problemleri açısından istenmeyen davranışlar ise çocukların oyun yoluyla kendilerini ifade ettikleri ve akranlarıyla etkileşim kurarak duygusal paylaşımda bulundukları serbest oyun zamanında görülmüştür.

Bütün kategoriler arasında en sık sergilenen istenmeyen davranışların saldırganlık içeren davranışlar olduğu görülmüştür. Gözlemlenen tüm zaman dilimlerinde çocuklar saldırganlık davranışlarını kendini ifade etme, iletişim kurma, oyun davranışı gibi farklı şekillerde sergilemişlerdir. Dikkate ilişkin davranışlar çocukların her an ihtiyacı olan davranışlardandır. Oyun sırasında oyuna odaklanmak, dikkatini yapılan etkinliğe ya da meşgul olduğu işe vermek, geçişler sırasında dikkatini vererek süreci tamamlamak gibi davranışlar konusunda zorluk yaşamışlardır. Gözlemlenen tüm zaman dilimlerinde çocukların dikkat problemleri yaşadıkları ve bu problemlerin en sık görülen ikinci istenmeyen davranış olduğu görülmektedir. Sınıfta uyulması gereken kurallar, öğretmenin gün içinde yönelttiği birçok yönerge bulunmaktadır ve bunlar sınıf düzeni ile ilişkilidir. Gözlemler sırasında çocukların en sık sergiledikleri istenmeyen davranışların düzen bozan davranışlar kategorisinde yer aldığı görülmüştür.

4.2.2. İstenmeyen Davranışların Çocuklarda Görülme Sıklığına İlişkin Bulgular