İstatiksel Değerlendirme

Çalışmanın verileri ‘SPSS for Windows, Version 13.0’ paket programı kullanılarak analiz edildi. Çalışmanın verileri, ortalama değer  standart sapma (SD), sayı ve yüzde değerler ile verildi. Gruplar arasında ortalamaların karşılaştırılmasında bağımsız örneklerde t testi, frekansların karşılaştırılmasında Ki- kare testi veya Fisher's Exact Test kullanıldı. Ki-kare testinin uygun olmadığı durumlarda Kolmogorof-Smirnov testi uygulandı. İstatistiki değerlendirmede elde edilen p değerinin 0.05 değerine eşit veya 0.05 değerinden küçük olması anlamlı kabul edildi (70,71).

PET yönteminin ve klasik tarama yöntemlerinin çeşitli organ metastazlarını belirlemede kestirim değerlerinin hesaplanmasında aşağıdaki tanımlamalar esas alındı:

Duyarlılık; yöntemin gerçek hastalar içinden hasta ayırt edebilme yeteneği’dir. Gerçek pozitiflerin, gerçek pozitif ve yalancı negatif toplamına bölünüp yüzle çarpılmasıyla elde edildi.

Özgüllük; yöntemin gerçek sağlamlar içinden sağlam ayırt edebilme yeteneği’dir. Gerçek negatiflerin, gerçek negatif ve yalancı pozitif toplamına bölünüp yüzle çarpılmasıyla elde edildi.

Pozitif kestirim değeri (PKD); Testin pozitif (hasta) sonucu verdiği zaman, olgunun gerçekten hasta olması durumunun koşullu olasılığının ölçüsüdür. Gerçek pozitiflerin, gerçek pozitif ve yalancı pozitif toplamına bölünüp yüzle çarpılmasıyla elde edildi.

Negatif kestirim değeri (NKD); testin negatif (sağlıklı) sonucu verdiği zaman, olgunun gerçekten sağlıklı olması durumunun koşullu olasılığının ölçüsüdür. Gerçek negatiflerin, gerçek negatif ve yalancı negatif toplamına bölünüp yüzle çarpılmasıyla elde edildi.

Doğruluk değeri; testin gerçek pozitif ve gerçek negatiflerinin hasta sayısı toplamına bölünüp yüzle çarpılmasıyla elde edildi.

PET BT yönteminin klasik tarama yöntemlerine göre organ metastazlarını belirlemedeki gücünü hesaplamada hücre tipi ve evreye göre düzeltilmiş risk oranları ve %95 güven aralıkları çok değişkenli lojistik regresyon analizi kullanıldı.

4.BULGULAR

Çalışma süresince toplam 160 akciğer kanserli hasta çalışmaya dahil edildi.

Evreleme amacıyla yapılan randomizasyona göre 82 hasta (% 51,2) klasik tarama yöntemleri ile, 78 hasta (% 48,8) PET-BT tarama yöntemi ile metastaz yönünden değerlendirildi.

Çalışma gruplarındaki hastaların demografik özellikleri Tablo 9’ da verilmektedir.

Tablo 9. Çalışma gruplarındaki hastaların demografik özellikleri

Yaş 61,88±10,32 61,78±9,97 0,952

Sigara kullanım öyküsü 78 (%95,1) 74 (%94,9) 152 (%95) 0,612

* Akciğer risksiz işçi, akciğerleri etkileme riski olmayan iş gruplarında işçi olarak çalışan kişiler olarak tanımlandı (temizlik işçisi, yük işçisi vb.)

** Akciğer riskli işçi, akciğerleri etkileme riski olan iş gruplarında işçi olarak çalışan kişiler olarak tanımlandı (maden işçisi, cam işçisi, döküm işçisi vb.)

*** Ek hastalık öyküsünün olması, koroner arter hastalığı, KOAH, kalp yetmezliği, diabetes mellitus, hipertansiyon, nörolojik hastalıklardan birinin olması olarak tanımlandı.

# Soygeçmiş özelliği, ailede akciğer kanseri öyküsü olması olarak tanımlandı.

Çalışmanın iki grubunda yer alan hastaların demografik özellikleri açısından değerlendirildiğinde iki grup arasında istatiksel olarak anlamlı fark saptanmadı.

Çalışma grubundaki akciğer kanserli hastaların hücre tiplerine göre dağılımı Tablo 10’dadır.

Tablo 10. Çalışma gruplarındaki hastaların hücre tipi özelliklerine göre dağılımları Klasik tarama PET BT

tarama

Toplam p

Hücre tipi

Hücre tipi belli değil KHAK

KHDAK*

Adenokarsinom

Skuamoz hücreli karsinom

7 (%8,5) 17 (%20,7) 15 (%18,3) 16 (%19,5) 27 (%32,9)

4 (%5,1) 7 (%9) 10 (%12,8) 16 (%20,5) 41 (%52,6)

11 (%6,9) 24 (%15) 25 (%15,6) 32 (%20) 68 (%42,5)

0,067

Toplam 82 (%100) 78 (%100) 160 (%100)

(*) Büyük hücreli kanser ve miks hücreli kanser olgu sayısı az olduğu için KHDAK grubu içinde yer aldılar.

Çalışma gruplarındaki hastaların hücre tipi özelliklerine göre dağılımları iki grup arasında istatiksel olarak anlamlı fark göstermiyordu. En sık saptanan hücre tipi her iki grup için de skuamoz hücreli kanserdi.

Hastaların demografik özellikleri ve hücre tipi dağılımlarının iki grup arasında fark göstermemesi, grupların çalışma amaçlarına yönelik olarak kıyaslanabilir olduğunu göstermekteydi.

TNM evreleme sistemine göre çalışma grubundaki hastaların T, N ve M değişkenlerine göre dağılımları Tablo 11’de yer almaktadır.

Tablo 11. Çalışma grubundaki hastaların TNM evreleme sitemine göre T,N ve M

Çalışma grubundaki hastalar T,N,M değişkenlerine göre değerlendirildiğinde klasik evreleme grubundaki hastalarda T3-T4 tümör, N3 hastalık ve M1 hastalık PET-BT grubuna göre daha sık olarak saptandı.

Çalışma grubundaki hastaların hastalık evrelerine göre dağılımları Tablo 12’de yer almaktadır.

Tablo 12. Çalışma grubundaki hastaların evre özellikleri

Evre Klasik tarama (%) PET BT tarama (%) Toplam (%) p

Çalışma gruplarındaki hastaların iki grup arasında evre dağılımı açısından istatiksel olarak anlamlı fark saptandı (p=0,040). Evreler arasındaki bu farkı yaratan Evre 4 hastalığın klasik tarama grubunda daha fazla sayıda olmasıydı.

Çalışma gruplarındaki hastalarda metastazların gruplara göre dağılımı Tablo 13’de yer almaktadır. Metastaz bölgeleri 3 alt gruba ayrılarak değerlendirmeye alındı. Bu alt gruplar toraks içi yayım, abdomen içi metastaz ve kemik metastazı şeklinde oluşturuldu.

Tablo 13. Hastalarda saptanan metastazların çalışma gruplarına göre dağılımı

Klasik tarama (%) PET BT tarama (%) Toplam (%) p

Çalışma gruplarındaki hastaların metastazlarının organlara göre dağılımı çalışma grupları içindeki sıklığa göre kıyaslandığında, klasik tarama grubunda toraks içi metastaz, plevral sıvı, abdominal metastaz, karaciğer metastazı ve surrenal metastazı istatiksel olarak anlamlı ölçüde daha sıktı.

Çalışma gruplarındaki hastalar beyin metastazı yönünden ortak bir yöntemle değerlendirildiğinden bu tabloya dahil edilmedi. Tüm çalışma hastaları içinde toplam 28 (%17,6) hastada beyin metastazı saptandı.

Hastalarda saptanan akciğer kanseri hücre tipi dikkate alınarak, klasik tarama grubunda metastazların dağılımı Tablo 14’ de verilmektedir.

Tablo 14. Klasik tarama yöntemiyle değerlendirilen olgularda metastazların hücre metastaz dağılımları arasında sadece kemik metastazı için istatiksel olarak anlamlı fark saptandı. Kemik metastazı KHAK hücre tipinde daha sık olarak gözlendi.

PET BT tarama yöntemine göre hücre tipi dikkate alınarak metastazların dağılımı Tablo 15’de verilmektedir.

Tablo 15. PET BT tarama yöntemiyle değerlendirilen olgularda metastazların hücre tiplerine göre dağılımları

PET BT ile değerlendirilen hastaların metastaz dağılımları arasında hücre tiplerine göre fark saptanmadı.

Beyin metastazı için hastalar ortak bir yöntem ile değerlendirildiğinden tek bir grupta incelendi. Beyin metastazının hücre tiplerine göre görülme sıklığı skuamoz hücreli karsinomda 7(% 4,5), adenokanserde 5(% 3,2), KHDAK’nde 7 (% 4,5), KHAK’inde 6 (% 3,9), hücre tipi belli olmayan grupta ise 3 (% 1,9) idi. Beyin metastazının hücre tipleri arasında dağılım sıklığı fark göstermemekteydi (Kolmogorov-Smirnov Z: 1.168; p=0.131).

Hastalarda, metastaz için klinik yakınma/bulgu ve/veya laboratuar bulgusu varlığının metastaz varlığı ile uyumu incelendi. Değerlendirmeler klasik tarama ve PET BT tarama grupları için ayrı ayrı yapıldı. Değerlendirmede metastaz bölgeleri de 3 alt gruba ayrıldı. Bu alt gruplar toraks içi metastaz, abdomen içi metastaz ve kemik metastazı olarak seçildi.

Çalışma gruplarına göre metastaza ait olabilecek yakınma ve bulguların toraks içi metastaz varlığı ile uyumluluk ilişkileri Tablo 16’ da verilmektedir.

Tablo 16. Çalışma gruplarına göre yakınma ve/veya bulguların toraks içi metastaz varlığı ile uyumluluk ilişkileri.

Klasik tarama PET BT tarama Yakınma

ve/veya bulgu

Metastaz var*

Metastaz yok*

Toplam** Metastaz var*

Metastaz yok*

Toplam**

Var 69 ( %94,5) 4 ( %5,5) 73 (%89.0) 48 (%80,0) 12 (%20,0) 60 (%76,9)

Yok 8 (%88,9) 1(%11,1) 9 (%11,0) 17 (%94,4) 1 (%5,6) 18 (%23,1)

Toplam 77 (%93,9) 5 (%6,1) 82 65 (%83,3) 13 (%16,7) 78

*: Satır yüzdesi, **: Sütun yüzdesi

Çalışma gruplarına göre metastaza ait olabilecek yakınma ve bulguların abdomen içi metastaz varlığı ile uyumluluk ilişkileri Tablo 17’ de verilmektedir.

Tablo 17. Çalışma gruplarına göre yakınma ve/veya bulguların abdomen içi metastaz

Çalışma gruplarına göre metastaza ait olabilecek yakınma ve bulguların kemik metastazı varlığı ile uyumluluk ilişkileri Tablo 18’ de verilmektedir.

Tablo 18. Çalışma gruplarına göre yakınma ve/veya bulguların kemik metastazı varlığı ile uyumluluk ilişkileri.

Çalışma gruplarına göre bulgu ve/veya yakınmaların söz konusu sistem metastazlarını vurgulamada duyarlılık, özgüllük, PKD, NKD ve doğruluk değerleri Tablo 19’ da yer almaktadır.

Tablo 19. Çalışma gruplarına göre bulgu ve/veya yakınmaların sistem metastazlarını vurgulamada duyarlılık, özgüllük, PKD, NKD ve doğruluk değerleri.

Klasik tarama PET BT tarama

Toraks

Serebral metastaz için bulgu ve/veya yakınmaların metastaz varlığı ile uyumluluk ilişkileri Tablo 20’ de yer almaktadır.

Tablo 20. Serebral metastaz için bulgu ve/veya yakınmaların metastaz varlığı ile uyumluluk ilişkileri.

Serebral metastaz için yakınma ve/veya bulguların hastalarda saptanan metastaz varlığı ile uyumunu değerlendirme işlemi tüm hastalarda yapıldı. Çünkü kullanılan tarama yöntemi tüm hastalar için ortak yöntem idi. Toplam 155 hastaya serebral metastaza yönelik tarama yapılabildi. Buna göre yakınma ve/veya bulguların serebral metastazı vurgulamada duyarlık değeri % 42,9, özgüllük değeri % 74,0, PKD değeri % 26,7, NKD değeri % 85,5 ve doğruluk değeri % 68,4 olarak bulundu.

PET-BT yönteminin klasik tarama yöntemlerine göre organ metastazlarını belirlemede hücre tipi ve evreye göre düzeltilmiş risk oranları ve %95 güven aralıkları hesaplandı. Bu bulgular Tablo 21’de verilmektedir.

Tablo 21. PET BT yönteminin klasik tarama yöntemlerine göre organ metastazlarını belirlemede hücre tipi ve evreye göre düzeltilmiş risk oranları ve %95 güven aralıkları.

Odds Ratio* %95 Güven Aralığı P

Toraks metastazı Klasik yöntem PET-BT

1

0,451 0,143-1,420

0,174 Abdomen metastazı

Klasik yöntem PET-BT

1

0,222 0,084-0,584

0,002