Başarılı bir inovasyon sürecinin yeni ürün ve hizmetlerin geliştirilmesi, yeni piyasalara hareketlilik kazandırması ve girişimler için büyüme imkânları yaratmasıyla değer yarattığı görülmektedir. İnovasyon ile ne tip kazanımların elde edildiği araştırıldığında ise, inovasyon uygulamaları ile daha yüksek düzeyde verimliliğe, daha düşük düzeyde maliyetlere ve artan kar ve istihdam kapasitelerine ulaşılabildiği görülmektedir.
28
İnovasyonun benimsenmesi ve yaygınlaşması bir toplumun bilgi birikimini arttırmakta, böylece piyasaların gelişimini desteklemekte, uzun vadede refah artışını ve daha yüksek yaşam standartlarını sağlamaktadır (Çelik, 2011:29).
İnovasyonel insiyatifler değer yaratma sürecinde çalışanların bilgi, beceri ve deneyimlerine büyük ölçüde bağlıdır. Bu görüşe göre bilgi paylaşımı, firmaların kendilerine özel karakteristikleri, sosyal olarak kompleksi ve geçmişteki deneyimleri inovasyon için değerli girdiler olarak görülebilir (Wang ve Wang, 2012:8903).
İşletmelerin inovasyon yeteneklerini geliştirmesi ve inovasyonel bir işletme özelliğine sahip olabilmesi, bazen uzun çabaları gerektirmektedir. İnovasyon yeteneğine sahip olmak isteyen ve bunu sürdürülebilir hale getirmek isteyen işletmelerin, öncelikle inovasyon yaratacak fikirlere açık olmaları ve bu fikirleri benimsemeleri gerekmektedir. Bir örgütün strateji belirlemesi ve bu süreci gerçekleştirmesi, günümüzde hızla değişen şartlarda var olabilmesinin en temel gerekliliğidir (Satı ve Işık, 2011:555).
2.4. İnovasyon Çeşitleri
Oslo Kılavuzu’nda (2005) inovasyon türleri, ürün inovasyonu, pazarlama inovasyonu, organizasyonel inovasyon ve süreç inovasyonu olarak sınıflandırılmıştır. Oslo Kılavuzu’nda belirtilen dört inovasyon çeşidi aşağıda ele alınmıştır. Bu çeşitlerin dışında, radikal inovasyon, ürün geliştirme, hizmet inovasyonu ve yönetim inovasyonlarına da aşağıda değinilmiştir.
2.4.1. Ürün İnovasyonu
Bir ürün yeniliği, mevcut özellikleri veya öngörülen kullanımlarına göre yeni ya da önemli derecede iyileştirilmiş bir mal veya hizmetin ortaya konulmasıdır. Bu; teknik özelliklerde, bileşenler ve malzemelerde, birleştirilmiş yazılımda, kullanıcıya kolaylığında ve diğer işlevsel özelliklerinde önemli derecede iyileştirmeleri içermektedir. Ürün yenilikleri, yeni bilgi veya teknolojilerden yararlanabilir ya da mevcut bilgi ve teknolojilerin yeni kullanımlarına veya bunların bir kombinasyonuna dayanabilir. “Ürün” terimi hem mal hem de hizmetleri kapsayacak şekilde
29
kullanılmaktadır. Ürün yenilikleri, hem yeni mal ve hizmetlerin tanıtımını hem de mevcut mal ve hizmetlerin işlevsel veya kullanıcı özelliklerinde yapılan önemli iyileştirmeleri içermektedir (Oslo Kılavuzu, 2005:52).
Bir işletme tarafından pazara sunulan, elle tutulup gözle görülen nesneler ürün olarak adlandırılır. Bir işletmenin farklı, yeni, değişik bir ürün geliştirmesi ve bunu pazara sunması “ürün inovasyonu” yapması anlamına gelir. Ancak işletmelerin ürün inovasyonu yapmak için illa ki yeni bir ürün üretmeleri gerekmez. Zaten var olan ürünlerini daha iyi, daha kaliteli, daha üstün özelliklerde yapmak için değiştirir ve farklılaştırırlarsa da ürün inovasyonu yapmış olurlar (Güzelsoy, 2010:20).
2.4.2. Pazarlama İnovasyonu
Bir pazarlama yeniliği, ürün tasarımı veya ambalajlaması, ürün konumlandırması, ürün tanıtımı (promosyonu) veya fiyatlandırmasında önemli değişiklikleri kapsayan yeni bir pazarlama yöntemidir. Pazarlama yenilikleri, firmanın satışlarını artırmak amacıyla, müşteri ihtiyaçlarına daha başarılı şekilde cevap vermeyi, yeni pazarlar açmayı veya bir firma ürününü pazarda yeni bir şekilde konumlandırmayı hedeflemektedir (Oslo Kılavuzu, 2005:53).
Pazarlama inovasyonu için üç aşama izlenmelidir. Bunlar sırasıyla keşfetme, geliştirme ve dağıtımdır. Keşfetme aşamasında yapılması gereken hedef kitlenin sorunları iyi bir şekilde belirlenerek ve onlara neler önerilebileceğinin belirlenmesidir. Geliştirme aşamasında ise artık iyice bilinen sorunları rahatlatabilecek çözümler ve aletler geliştirilmelidir. Dağıtım aşamasında ise dağıtımın bir zamanlık bir iş olmadığı bunun sürekli olarak devam ettirilmesinin sağlanması gerekir (Çeliktaş, 2008:17).
2.4.3. Organizasyonel İnovasyon
Organizasyonel yenilik, firmanın ticari uygulamalarında, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerinde yeni bir organizasyonel yöntem uygulanmasıdır. Organizasyonel yeniliklerin, idari maliyetlerini ve işlem maliyetlerini düşürmek, işyeri memnuniyetini (ve dolayısıyla işçilik üretkenliğini) iyileştirmek, ticari olmayan varlıklara (düzenlenmemiş dış bilgiler gibi) erişim kazanmak ya da araç gereç
30
maliyetlerini düşürmek suretiyle firma performansını artırması öngörülebilir (Oslo Kılavuzu, 2005:55).
Organizasyonel inovasyon aşağıdaki unsurları içine almaktadır: - Organizasyon yapısının önemli ölçüde değişmesi
- İleri yönetim tekniklerinin uygulanması
- Yeni yada önemli ölçüde değiştirilmiş stratejilerin uygulanması (Çelik, 2011:29).
2.4.4. Süreç İnovasyonu
Süreç yenilikleri, birim üretim veya teslimat maliyetlerinin azaltmak, kaliteyi artırmak veya yeni ya da önemli derecede iyileştirilmiş ürünler üretmek veya teslim etmek üzere öngörülebilir. Üretim yöntemleri, mal ve hizmet üretmek amacıyla kullanılan teknikleri, teçhizatı ve yazılımları kapsamaktadır. Yeni üretim yöntemlerine örnekler; bir üretim hattında yeni otomasyon teçhizatının uygulanması ya da urun geliştirmek için bilgisayar destekli tasarım gerçekleştirilmesidir (Oslo Kılavuzu, 2005:53).
Bir işletmenin süreç yeniliğine başvurma nedenleri aşağıdaki gibidir;
- Oluşturulan bir sürecin patent koruması sonucunda meydana gelen engellerin üstesinden gelme,
- Yerel olarak uygun yetenekteki işgücünün kullanımını ve yerel olarak uygun olan farklı kalitedeki hammaddelerin kullanımını olanaklı kılma,
- Maliyetleri azaltma, kaliteyi geliştirme ve yoğun rekabet ortamında firma imajını güçlendirme
Süreç yeniliği, ürün yeniliğini daha etkin hale getirdiğinden ürün yeniliğinin bütünleştirici bir parçasıdır. Yeni süreçler, yeni ürünleri oluştururken, yeni ürünler de yeni süreçlerin geliştirilmesini sağlar (Durna, 2002:69-70).
Süreç yenilikleri, hizmet yaratılması ve tedariğine ilişkin yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş yöntemleri içermektedir. Bunlar, hizmet odaklı firmalarda kullanılan teçhizat ve yazılımdaki veya hizmet sunmak üzere yararlanılan usul ve tekniklerdeki önemli değişiklikleri kapsayabilir (Oslo Kılavuzu, 2005:53).
31
Süreç inovasyonu için verilebilecek en iyi örnek “kaizen” yaklaşımıdır. Buna göre işçiler de dâhil olmak üzere bir firmadaki tüm çalışanlar yaptıkları işle ilgili süreçleri iyileştirme konusunda söz sahibidir ve sürekli iyileştirme fikirlerine kafa yorarlar (Şengün, 2009:8).
Yeni ya da önemli derecede iyileştirilmiş bilgi ve iletişim teknolojisi (BT) uygulanması da, bir yardımcı destek faaliyetinin verimliliğini ve/veya kalitesini iyileştirmeyi öngörmesi durumunda bir süreç yeniliğidir (Oslo Kılavuzu, 2005:53).
2.4.5. Radikal İnovasyon
Radikal inovasyonlar, radikal fikirler sonucu daha önce denenmemiş ürün, hizmet veya yöntemlerin geliştirildiği büyük atılımlarla oluşmaktadır (Erdem vd., 2013:79).
Radikal inovasyonlarda, tüketicinin mevcut ürün bilgisinden büyük oranda uzaklaşması söz konusudur. Radikal inovasyonlar tüketim davranışlarında önemli değişikliklere yol açar. Mevcut ürünlerle karşılaştırıldıklarında radikal inovasyonlar farklıdır. Bu nedenle, radikal inovasyonlar tüketiciye yeni kullanım olanakları, fonksiyonlar ve faydalar sunar (Harmancıoğlu ve Demirel, 2011:75).
2.4.6. Ürün Geliştirme
Yeni ürün geliştirme, ürün fikirlerinin toplanmasından başlayarak ürünün ortaya çıkması ile ilgili alınan her türlü kararların ve faaliyetlerin sonucunda müşteriye ulaşmasıdır. Bu nedenle, ürüne ilişkin birçok fikrin değerlendirilerek uygun olanların seçilmesi ve süreçlerde ilerlemesi önemlidir (İlhan, 2006:14).
Yeni ürün geliştirme firmanın yeni ürün oluşturmak amacıyla giriştiği uzun ve risklerle dolu bir süreçtir. Bu süreç, gerek firmanın kontrol edemediği dış çevresel faktörler gerekse firma içi faktörler tarafından etkilenir. Şirketler, yeni ürün geliştirme sürecinin farklı safhalarında verecekleri doğru kararlarla yeni ürünün başarısı karşısındaki belirsizlikleri azaltarak riski minimize edebilirler. Firmaların doğru kararlar
32
verebilmeleri, onların yeni ürün geliştirmenin başarısını etkileyen faktörleri göz önüne alma derecelerine bağlı olarak değişir (Cengiz vd., 2005:133).
2.4.7. Hizmet İnovasyonu
Bir işletmenin yeni, farklı ve değişik bir hizmet geliştirip müşterilerine sunması, hizmet inovasyonudur. Sunulmakta olan hizmetleri daha çok müşteri çekecek şekilde değiştirmek ve farklılaştırmak da hizmet inovasyonu yapmak anlamına gelir. Bir hastanenin hastalarına elden vermekte olduğu tahlil sonuçlarını internetten veriyor olması bir hizmet inovasyonudur (Karaca, 2009:201).
Hizmet inovasyonu, işletmelerin rekabet gücünü artırmasında önemli bir araç olarak görülmektedir. Çalışanların niteliklerinin artırılmasıyla da hizmet inovasyonu sağlanabilir. Hizmet inovasyonu, sınırlı imkânlara sahip işletmelere de cazip fırsatlar sunabilir. Ancak, hizmet yeniliklerinin rakiplerce kolay taklit edilebilmeleri, faydalanma süresinin kısalmasına neden olmaktadır (Durna, 2002:105-108).
2.4.8. Yönetim İnovasyonu
Yönetim inovasyonu, yönetim işinin yapılış biçimini büyük ölçüde değiştiren veya alışılagelmiş örgütsel biçimlerde önemli ölçüde değişiklik yaparak örgütsel amaçları ilerleten her şeydir (Soylu, 2010:118).
Yönetim inovasyonuna yönelik kriterlerin başarısında temel nokta, firma yetkililerinin yeni konjonktürü doğru şekilde kavramaları ve de en başta kendilerini yeni yapıya uyumlu hale getirmeleridir. Yetkilinin iş adamından ziyade kendisini insan olarak yaşam ve de sosyal çevre içinde doğru yere konumlandırabilmesi, yaşamdaki önceliklerini doğru şekilde belirleyebilmesi, diğeri de işiyle ilgili küresel konjonktürü yakından ve de sürekli olarak takip etmesi ve de işletmesini konjonktüre doğru şekilde adapte edebilmesidir (Özel, 2012:3).
Yönetim inovasyonu, bugün işletmelerin mevcut yıkıcı rekabet ortamında, karlı ve sürekli büyüyen bir yapı oluşturmada en önemli araçlarından birisidir. İş dünyasının
33
en önemli gerçeklerinden biri haline gelmiştir. Yönetim inovasyonu, taşıdığı öneme karşın en az uygulanan inovasyon türüdür (Soylu, 2010:127).