İngiltere

İngiltere şüphesiz dönemin en kuvvetli donanmasına sahip deniz aşırı bir güç olarak Akdeniz’de kendi menfaatlerine uygun hususi bir politika takip etmiştir.Mısır ve Kıbrıs ile Ortadoğu’ya, bu istikametin devamı olarak Süveyş Kanalı ve Kızıl Deniz yolu ile sömürgesi durumunda olan Hindistan ve de Uzakdoğu’ya güvenli şekilde geçiş yapabileceği rotayı kontrolü altına almıştır. Bu rotanın çok yakın bir noktasında yer alan stratejik öneme haiz Girit Adası da her zaman İngiltere’nin dikkatini celp etmiştir.

İngiltere’nin Akdeniz adaları ile alakası “Yediada” diğer ismiyle Cezayir-i Seba meselesi ile başlamıştır. Napolyon iktidarıyla Fransa’nın hızla yayılma ve işgal faaliyetlerine girişip, Mısır işgali sonrasında Venedik seferini yapmış ve oradan yaklaşmış bulunduğu Yunanistan ana karası batısında yer alan Korfu, Paksos, Santo Mavro (Agio Mavro), İtaki, Zanta, Çuka (Cerigo) ve Kefalonya’dan müteşekkil Yediadayı işgal etmesi üzerine, Doğu Akdeniz’in stratejik öneminin farkında olan, o dönem Fransa İle Rusya arasında sıkışmış olan Osmanlı Devleti’ni henüz yaşatma

252 Sabah, 22 Temmuz 1897, Nr:2750.

253 Tercüman-ı Hakikat, 28 Teşrin-i Evvel 1897, Nr:5926-726.

siyaseti güden İngiltere Napolyon’u yenerek 9 Kasım 1815 tarihli Paris Antlaşması ile Yediadayı ele geçirmiş, fakat Yunan meselesini Avrupa meselesi yapmaktan geri kalmamış ve ”ilerde Türkiye’ye karşı gelebilecek ayaklanmaları teşvikten kaçınmak şartıyla” bu adaları Yunanistan Krallığına bağışlamıştır. ²⁵⁴

1870 yılında Süveyş Kanalı’na hakim olan İngiltere Osmanlı Devleti’ne karşı politikasını değiştirmiş, artık doğrudan işgal politikası da izleyerek 1882’de Mısır’ı işgal etmiştir. Kıbrıs adasını zaten elinde bulunduran İngiltere Akdeniz’de egemenliğini perçinleyecek politikalar arayışına girmiştir. ²⁵⁵

İngiltere 1890 yıllarının sonunda Mısır’dan Sudan’a doğru harekete başlamış ve Akdeniz’de faaliyetlerini arttırmaya başlamıştır. Akdeniz’in tamamıyla ilgili olan İngiltere bir dönem Taşöz adasını hedef seçerek sık sık donanmasını bahanelerle göndermiş, adada maden arama vesaire sebeplerle bazen adanın idaresinin bağlı olduğu ve İngiltere kontrollü altında olan Mısır Hıdivliği aracılığıyla, bazen doğrudan adada faaliyetlere girişmiştir.²⁵⁶

İngiltere baş vekili Salisbury İngiltere Meclisi’nde yaptığı konuşmada Yunanistan’ın Girit’e tecavüzünün bir günde önlenebileceği ve İstanbul ve Atina sefirleri ile filo kumandanına düvel-i muazzama sefir ve filo kumandanları ile bi-l-ittifak hareket etmeleri için emir verdiğini ifade etmiştir.

Mösyö Curzon’da avam kamarasındaki nutkunda bütün devletlerin ittifak halinde asker ve donanmaları ile uygunsuzluğa izin vermemek için çalıştıklarını ifade etmiştir. Bu da Mösyö Curzon ‘un Salisbury ile aynı düşündüğünün göstergesi olmuştur. ²⁵⁷

254 Tülay Duran, “Yunanistan’ı Adalar Siyasetine İten İlk Uygulaması İngiltere’nin Armağanı” ”YEDİ ADA”, Belgelerle Türk Tarih Dergisi, Ocak 1971, s.40.

255 Ali Arslan, a.g.e., s. 56.

256 Ali Arslan, a.g.e, s. 64.

257 İkdam, 21 Şubat 1897, Nr:935.

Şubat 1897’de Londra’da Herald gazetesine verilmiş olan malumata göre parlamentonun gerek ayan, gerekse Lordlar Kamarası’nda Girit hakkında son zamanlarda müzakereler yapılmış, baş vekil Lord Salisbury Yunanistan’ın tecavüzkarane tutumuna karşın müdahale için düve-i muazzamanın hem fikir olduğunu beyan etmiştir. Girit’te ıslahat programının icra edildiği sırada Yunanistan’ın Girit sularına donanma göndermesini akılsızca bir müdahale olarak değerlendirmiş ve istisnasız düvel-i muazzamanın bunu böyle değerlendirdiğini ifade etmiştir. ²⁵⁸

15 Şubatta Londra’dan gelen telgrafnameye göre Lordlar Kamarası’nda Lord Salisbury Girit ile ilgili izahatında, Girit’te ıslahatın tehir edildiği, ancak Yunanistan gemilerinin Girit’ten çekilip de asayiş tam olarak temin edildiği zaman ıslahatın yapılacağı, hiçbir Avrupa devletinin Yunanistan’ı haklı görmediği, İngiltere’nin diğer Avrupa devletleri ile birlikte Yunanistan’a karşı icra edilecek harekata katılacağı, İngiliz zabitanının ferden hareket etmeyeceği, tüm Avrupa’nın Yunanistan’ı protesto ettiği, asayiş ve sulhun korunması politikasından çıkılmayacağı beyanında bulunmuştur. ²⁵⁹

Bu dönem İngiliz basını ve politkacılarının değerlendirmeleri hep Osmanlı Devleti lehine, Yunanistan aleyhinde görülmüştür. Nitekim Times gazetesinin Yunan harekat-ı tecavüziyyede devamını şiddetle takbih ederek düvel-i muazzama’nın tebligatına göre Yunanistan’ın salihane hareket etmediği takdirde bütün Avrupa’nın düşmanı addedilip tedbir alınacağı haberini yayınlamış, yine Times gazetesi heyet-i vükelanın efkarını yazdığı ve Akdeniz’de dolaşan iki Yunan kruvazörünü bir İngiliz zırhlısınca müdahale edilmelerini İngiliz fikrinin somut delili olarak beyan etmiştir.

260

258 İkdam, 21 Şubat 1897, Nr:935.

259 Sabah, 21 Şubat 1897, Nr:2599.

260 İkdam, 21 Şubat 1897, Nr:935.

İngiltere’den gelen telgrafnamelere görede İngiliz hükümeti Yunanistan’ın Girit işlerine karışmasını istememekte ve karıştırılmaması için gerekli olanın yapılması gerektiğini bildirmiştir. ²⁶¹

İngiliz Hariciye Nezareti Müsteşarı Lordlar Kamarası’ndaki beyanatında Girit’te gittikçe durumun düzeldiği iğtişaşatın bastırıldığı, fakat yinede Müslüman ahaliye karşı Rum asilerin tecavüzüne hedef olduklarını ifade ederek yapılan tecavüzlerden İngiltere’nin haberdar olduğunu ortaya koymuştur. ²⁶²

Yine Londra basınında Yunanistan’ın Girit’te harp sefaini göndermesi, aç bir adamın sofraya yanaşmasına benzetilerek Yunanlıların Girit’te gönderdiği harp gemilerinin kendisine ait olmadığı, çünkü gemilerin kredi ile borç yolu ile Fransa’ya yaptırıldığı, henüz milyonlarca Frank borcun ödenmediği ve Yunanistan’ın ödünç aldığı evi ateşe veren adama benzetilerek, gemileri ateşe atmak isterse önce ödemesini yapması gerektiği değerlendirmeleri yer almış, böylelikle İngiltere basınının Yunanistan’ın şu durumda izlediği politikadan rahatsızlık duyulmakta olduğunu ortaya koymuştur.

Yine İngiliz gazetelerinin yazdığına göre Yunanistan’ın Girit hakkında su-i hareketi tespit edildiğinde Osmanlı Devleti’ne yönelik hayallerinden vazgeçirmek için bütün devletlerin müttefiken Yunanistan’ı zorlayacakları ifade edilmiştir. ²⁶³

Bu arada abluka devam etmekte ve Girit’i abluka eden İngiliz harp gemileri Spatlonga Adası yakınlarında mühimmat taşıyan iki eşkıya yelkenlisini yakalayıp el koymuştur. ²⁶⁴

Yunanistan’a karşı abluka uygulamasında titiz görünen, Yunanistan’a karşı sert beyanlarda bulunan İngiltere dönemin en etkili uluslar arası gücü olarak Yunanistan’a istediklerini dikte edebildiği halde Yunanistan’ın işgal yolu ile Girit’i

261 Sabah, 22 Şubat 1897, Nr:2600.

262 Sabah, 22 Temmuz 1897, Nr:2750.

263 Sabah, 22 Şubat 1897, Nr:2600.

264 Sabah, 9 Temmuz 1897, Nr:2737.

ilhak teşebbüsüne tepkisi gayet yumuşak olmuş sonrasında idaresini aldıkları adayı müsait şartlar oluştuğunda diğer devletlerle Yunanistan’a terk etmiştir.