Cumhuriyet Dönemi savaş sonrası dönem olduğu için Türkiye genelinde imar ve yapı faaliyetlerine ihtiyaç duyulmuştur. Dönemin karakteristiği gereği Konya şehrinde de imar ulaşım ve yapı faaliyetleri önem kazanmıştır. Bu çalışmaların bir kısmına halk bizzat katılarak maddi ve manevi destek olurken belediyelere büyük görev düşmüştür (Babalık, 21.09.1926). Cumhuriyetin ilanından 1932 yılına kadar Konya belediyesine imar ve yapı işleri için tahsis edilen miktar 2 900 344 liradır. Bu tahsisatın 1 888 638 lirası harcanmıştır (Babalık, 29.10.1933).
3.4.1. Yol Köprü Ve Baraj Faaliyetleri
Şehirde hemen hemen tüm köylerde okul, köprü, yol, hastane çalışmaları yapılmış, bunlardan tamir gerektirenler tamir edilmiş, bazı köylere yenileri yapılmıştır. Anadolu Bağdat Demiryolları Konya Fabrikasının faaliyetleri dönem itibariyle dikkat çekicidir. Beş altı sene öncesine kadar bu Anadolu Şimendifer Fabrikalarında ermeni ve rum usta ve işçiler istihdam edilmekteyken artık 1926 yılına gelindiğinde Türk işçi ve ustalar çalışır duruma gelmiştir (Babalık, 28.09.1926). Şehirde imar faaliyetlerinin yürütülmesinde belediyelere büyük görevler düşmüştür. Babalık Gazetesi şehirde son yıllarda yapılan imar çalışmalarına ayrıntılı bir şekilde yer vermiştir. Buna göre; İstasyondan Mücadele binasına, Konya Palas önünden Topraklık cihetine kısmen Larende caddesinden Türbe civarına Mahkeme Hamamından Hükümet caddesine ve Süvari bölüğüne kadar olan kısımlara (30200) metre şose yapılmıştır.
56
Ayrıca 9730 metre parke kaldırım, 1248 metre kaldırım ve 5560 metre adi kaldırım yapılmıştır. Şehir merkezinde 10365 metre yeni yol inşa edilmiştir. Bahçe duvarlarının çevrilmesi için de 1592 metre duvar inşa edilmiştir (Babalık, 03.02.1927).
İmar faaliyetlerinin en önemlilerinin başında yer alan baraj ve köprü inşaatlarına önem verilmiştir. Sarısu barajının temeli atılmış, Seydişehir Konya yolu üzerindeki Karabulak köprüsünün temeli atılmıştır (Ekekon, 10.12.1935) Jeolog B.Şakir Ahmet tarafından Altunapa bölgesi incelenmiş ve baraj yapımına uygun olduğu raporunu verilmiştir (Ekekon, 31.07.1936). Şehirde içme suyunu çoğaltmak ve Çayırbağı suyunun fazla sarfedilmemesini temin etmek için muhtelif yerlerde motorlu kuyular yaptırılmıştır. Kuyuların ilki Aziziye Camii yanında yaptırılmış ve olumlu netice alınmıştır (Yenises, 12.08.1936).
1926 yılında şehre ilk dekovil hattı açılışı gösterişli bir törenle yapılmıştır. Önceleri Sille’den araba ve hayvanlarla getirilen Sille taşlarının maliyeti yüksek olmakta idi. Maliyeti azaltmak için dekovil hattı inşasına başlanmıştır (Babalık, 28.10.1926) Ekekon Gazetesinde 13.yılına giren devlet demir yollarının bilançosu yayınlanmıştır. Bu bilançoya göre 9 yıl önce 1378 km olan demiryolu ağının 6000 km ye çıktığı belirtilmiştir. Devlet demir yollarının 1 Haziran 1927 de işe başladığı zaman işlettiği hatların uzunluğu 1378 km iken 1928 yılında yeni yapılmakta olan hatlara (Ankara-kayseri), (Kütahya-Tavşanlı), (Samsun-Zile) kısımlarıyla Erzurum hattı da katılarak 2359 km ye ulaşılmıştır (Ekekon, 04.06.1936) Konya Ankara arasındaki tren yolu ulaşım ücretlerinde indirim yapılmıştır. Halkın yoğun olarak kullandığı bu ulaşım sistemine ait bilet fiyatları 14 liradan 8 liraya indirilmiştir(Babalık, 23.02.1933). Kuraklığın olumsuz etkilerini en aza indirebilmek için Devlet Demir Yolları da çeşitli uygulamalarda bulunmuştur, şehir dahilinde kuraklıktan müteessir olan mıntıka ahalisinin hariçten getireceği saman ve odun naklinde devlet demir yolları idaresi %80 nispetindeki tenzilatlı tarifeyi uygulamıştır (Babalık, 17.09.1933).
3.4.2. Konya Belediyesinin Faaliyetleri
1924 senesinde Ereğli, Ermenek, Karaman’da 5’er yataklı ve Ilgın’da 1925, Beyşehir’de 1926, Saiteli’nde 1926, Akşehir’de 1929 ve Hadim’de1930 senelerinde 5’er yataklı birer dispanser açılmıştır (Babalık, 20.11.1933) Modern bir memleket hastanesi yapılmıştır. Bu hastaneden başka kuduz, doğum ve çocuk bakım evi, sıhhi müze deposu açılmış, merkez ve mülhak kazalar için seyyar tebhirhaneler yapılmıştır. Konya merkezinde 16 ilk mektep vardır, bunların 6 sı yenidir, bu binalar cumhuriyet devrinde yeniden inşa edilmiştir. En büyükleri Gazi Paşa, İsmet Paşa, Hakimiyeti Milliye mektepleri olup 100 000
57
er liraya yaptırılmışlardır Akşehir’de 17 Ilgın’da 8, Ereğli’de 8, Saiteli’nde 3, Hadim’de 11, Beyşehir’de 9, Karaman’da 22, Seydişehir’de 2, Çumra’da11, Cihanbeyli’de10, Sultaniye’de 7, Ermenek’te 9, Bozkır’da 13 olmak üzere toplam 136 adet yeni okul yapılmıştır. Konya’da mevcut ilk mekteplere 10 sene zarfında 35 015 kız, 110111 erkek talebe devam etmiştir. Merkezde bir askeri orta mektep binası yaptırılmıştır(Babalık, 29.11.1933). Konya ili şehirlerarası telefon şebekesine bağlanmıştır (Yenises 24.10.1936). Konya ilinin merkezden kazalara yolcu taşınması için şehirde 70 adet otobüs bulunmaktadır (Yenises, 24.10.1936). Bu otobüsler sadece merkez ve kazalar arasında işletilmiş, şehir içi ulaşımda kullanılmamıştır. Şehir içi toplu taşıma sisteminde 1911 yılı ile 1924 yılları arasında atlı tramway kullanılmıştır. 1924 yılından itibaren ise tolu taşımada otobüsler kullanılmıştır (Arabacı, 1999: 17-19).
Konya belediyesinin 10 yıllık faaliyetlerini içeren bir haber yayınlanmıştır. Buna göre; memleket hastanesi civarına inşa edilen 8 adet kargirden başka yine o civarda 2 kargir dükkan ve 1 kargir kahvehane ve buğday pazarında bir kargir mağaza, Alaaddin tepesinde bir kargir sinema ve tiyatro binası, İstanbul caddesinde bir kargir fenni fırın yapılmıştır. Eski kasaphane mevkiinde bir kargir belediye hanı, at pazarında bir dükkan, Alaaddin tepesinde 2 betonarme su deposu inşa ettirilmiştir. Çayırbağı pınarlarından gelen içme suyu mecrasında yeniden 1355 metre tulünde ve 20 şer cm kutrunda boru döşenmiştir.13,5 km mesafeden getirilecek olan Dutlu suyu için alınması gereken 13 000 metre tulünde çelik boru 4 ay zarfında Avrupa’dan temin edilmiştir. Bir çeşme ve 54 dükkandan oluşan yeni bir sebze pazarı yapılmış, istasyon semtine de yeni bir pazar açılmıştır. Eski salahane kaldırılarak, büyük ve fenni bir mezbaha inşa edilmiştir. İtfaiye işleri için 3 tonluk Fiat marka bir arazöz ve bir motor pompası, 4 tonluk bir asiratör makinesı, 2 projektör ve yol inşaatında kullanılmak üzere 8 tonluk buharlı silindir makinesi satın alınmıştır. 30 km yol ve yeniden 1500 metre lağım yapılmıştır. Hükümet ve belediye dairesi arasındaki büyük cadde kenarlarına beton karo döşenmiştir. Bir numaralı fidanlık bahçesinde bir tenis kortu yapılmıştır. Musalla mezarlığının etrafı taş duvarla çevrilmiştir. İki kısımdan ibaret fenni gusulhane ve bir cenaze arabası yaptırılmıştır. Şehrin eskiden 120 mahalleden ibaret olan taksimatı değiştirilmiş ve 40 mahalleden oluşan haritası çıkarılmıştır. Şehrin nerelerinde ne miktarda çeşme olup bunların hangi hatlardan ne cins borularla ne mesafeden su almakta olduğuna dair 1200 mıkyasında su tevziatı planı yaptırılmıştır. Fidanlık bahçesine fenni sera yapılmıştır (Babalık, 29.10.1933 Gazetesi).
Sille bölgesinde yaşayan rum vatandaşların mübadele ile bölgeyi terk etmeleri sonucunda burada kalan arazi ve beşyüzden fazla küçüklü büyüklü ev enkazları satılığa
58
çıkarılmıştır. Bu satış işlemlerini organize etmek üzere Belediye Meclisi üyeleri, Emlakı Milliye ve Tapu müdürlerinden oluşan bir komisyon kurulmuştur. Satış işlemleri müzayede ile yapılacaktır. Komisyon Sille bölgesinde gayrimenkulun değer yitirdiğini ifade etmiştir (Babalık, 14.12.1926).