İmar Planlarına Bağlı Arazi Kullanımlarından Kaynaklanan Riskler

Araştırma alanındaki arazi kullanımı biçimlendiren ve “Bursa Metropolitan Alanı” içindeki planlama bölgeleri için yapılmış olan imar planları değerlendirildiğinde güncel arazi kullanım ile örtüşmediği görülmektedir. Ayrıca tez çalışmasına konu olan risklerin artışına neden olan arazi kullanım eğilimleri gerek planlarda gerek plan notlarında görülebilmektedir.

İmar planlarındaki arazi kullanımın (Şekil 6.29) alt havzalara göre alansal dağılımına (Çizelge 6.15) baktığımızda; ağaçlandırılacak alanlar için en yüksek değer 4,03 km² ile Ayvalı Kolu’nda görülmektedir. Buna bağlı olarak da 1,39 km² alana sahip bölge parkı kararı da aynı şekilde Ayvalı Kolu Alt Havzası için verilmiştir. Aynı zamanda Ayvalı Kolu Alt Havzası; 2,76 km² alana sahip park alanı ve 33,95 km² alana sahip tarımsal niteliği korunacak alanlar olarak ifade edilen plan kararları ile alt havzalar açısından en büyük alana sahip alt havzadır.

164

Çizelge 6.18 Bursa Metropolitan Alanı İmar Planları arazi kullanımlarının Nilüfer Çayı Havzası’nın alt havzalarına göre alansal dağılımı

Bunun yanında depolama alanları, kentsel çalışma alanları, kent dışı kentsel çalışma alanları, küçük sanayi siteleri, organize sanayi siteleri ve sanayi alanlarının dağılımı açısından imar planlarına göre sanayi ile ilgili faaliyetler için toplam 10,19 km² ile Ayvalı Kolu Alt Havzası araştırma alanında en büyük alanı kaplayacak şekilde planlanmıştır. Benzer şekilde çok seyrek, seyrek, orta ve yüksek yoğunluklu gelişme konut alanları, çok seyrek, seyrek, orta ve yüksek yoğunluklu meskun konut alanları ile gelişme ve meskun kırsal yerleşme alanları açısından da toplamda 25,10 km² ile Ayvalı Kolu Alt Havzası araştırma alanında en büyük alanı kaplayacak şekilde planlanmıştır. Doğal yapı

165

özellikleri açısından araştırma alanındaki plan kararları değerlendirildiğinde; Ayvalı Kolu Alt Havzası’nın litolojik formasyon açısından alüvyon, kireçtaşı, metamorfik kayaçlar, traverten ve yamaç molozlarından oluştuğu görülmektedir. Genellikle büyük boşluk yapısına sahip bu kayaçların bulunduğu Ayvalı Kolu Alt Havzası’nda litolojik yapı açısından toprak ve yeraltı suyu kirliliği riski yüksektir. Toprak grupları açısından Ayvalı Kolu Alt Havzası’nda en yüksek değere sahip toprak grupları kahverengi orman toprakları ve vertizollerdir. Bu topraklar killi yapıya sahip olup toprak ve yeraltı suyu kirliliği riski düşüktür. Bunun yanında kirlilik dejarjlarının yüzeysel akış ile Ayvalı Deresi’ne ulaşması riski yüksektir. İmar planlarında bu alt havza için verilen kararlar açısından ağaçlandırılacak alan, bölge parkı ve park plan kararları litoloji açısından doğru görülmekle birlikte yeraltısuyu kirliliği ve toprak kirliliği riski doğurabilecek sanayi faaliyetleri ve konut alanları için tedbirli davranmak gerekmektedir. Toprak grupları açısından alt havzanın genellikle killi toprak gruplarından oluşmasına bağlı olarak yüzeysel akışla taşınan kirliliklerin yüzeysel sulara ulaşmasını engelleyici tedbirler almak gerekmektedir.

Daha önceki alt bölümde (bkz. 6.2) uydu görüntülerinden elde edilen arazi kullanımlarının değerlendirmesinde 5 arazi kullanımı (konut, tarım, orman, sanayi ve ticaret) detaylı olarak irdelenmiş ve 1989-1999-2009 yıllarındaki değişimleri değerlendirilmiştir. İmar planlarında ortaya konulan arazi kullanımlarının da bu 5 arazi kullanıma göre değerlendirilerek güncel arazi kullanım ile karşılaştırılması gerekmektedir. Bu noktada alt havzalara göre konut, orman, tarım, sanayi ve ticaret arazi kullanımlarının alansal dağılımı aşağıdaki gibidir:

İmar planlarındaki arazi kullanımları ile güncel arazi kullanımı karşılaştırtırdığımızda araştırma alanı içindeki orman ve tarım alanlarının tamamının planlanmamasından dolayı imar planı – güncel arazi kullanımı karşılaştırmasında orman ve tarım alanları için bu karşılaştırmayı yapmak veri yetersizliğinden dolayı mümkün olmamaktadır. Bunun yanında konut, sanayi ve ticaret için yapılan karşılaştırmalar (Çizelge 6.19) imar planlarının güncel arazi kullanımlarındaki artış eğilimini desteklediğini ortaya koymaktadır.

166

Çizelge 6.19 Bursa Metropolitan Alanı İmar Planları konut, tarım, orman, sanayi ve ticaret arazi kullanımlarının Nilüfer Çayı Havzası’nın alt havzalarına göre alansal

dağılımı

Güncel arazi kullanıma göre araştırma alanında 118,08 km² konut alanı mevcutken, imar planlarına göre 125,73 km² konut alanı öngörülmektedir. Bunun sonucunda 13,65 km² konut alanı yapılması ve güncel konut alanlarının %12,18 oranında arttırılması imar planlarınca desteklenmektedir. Alt havzalar açısından bakıldığında bazı alt havzalarda (Cilimboz, Gökdere, Hacivat, Üçpınar, Y. Karaağaç Kolları) konut alanlarının imar planlarında öngörülen değerlerin oldukça fazla üzerine çıktığı görülmektedir. Diğer alt havzalarda da konut üretimi imar planlarınca özendirilmektedir.

Güncel arazi kullanıma göre araştırma alanında 22,54 km² sanayi alanı mevcutken, imar planlarına göre 37,53 km² sanayi alanı öngörülmektedir. Bunun sonucunda 14,99 km² sanayi alanı yapılması ve güncel sanayi alanlarının %66,50 oranında arttırılması imar planlarınca desteklenmektedir. Alt havzalar açısından bakıldığında sanayi faaliyetlerinin özellikle Ayvalı Kolu’nda yoğunlaştığı görülmekte iken, Hasanağa Kolu’nda ve Demirtaş Kolu’nda sanayi yatırımları yapılması gerektiği imar planlarınca öngörülmektedir. Güncel arazi kullanıma göre araştırma alanında 3,59 km² ticaret alanı mevcutken, imar planlarına göre 13,66 km² ticaret alanı öngörülmektedir. Bunun sonucunda 10,07 km²

167

ticaret alanı yapılması ve güncel ticaret alanlarının %280,50 oranında arttırılması imar planlarınca desteklenmektedir.

Çizelge 6.20 Bursa Metropolitan Alanı İmar Planları ile güncel arazi kullanımı karşılaştırması

(Bursa Metropolitan Alanı imar planları ve İkonos 2009 uydu görüntüsünden yararlanılarak hazırlanmıştır)

Bursa Metropolitan Alanı imar planları ile güncel arazi kullanımı alt havzalar açısından karşılaştırıldığında (Çizelge 6.17); Ayvalı Kolu Alt Havzası için konut alanlarında 7,51 km² lik (%42,69) bir artış, sanayi alanlarında 2,07 km² lik (%25,52) bir artış ve ticaret alanlarında 2,89 km² lik bir artış öngörülmektedir. Cilimboz Kolu Alt Havzası’nda güncel arazi kullanımdaki konut alanlarının imar planlarında gösterilen konut alanlarını 2,24 km² (%34,62) geçtiği ve ticaret alanlarının 0,58 km² lik bir artış planlandığı görülmektedir. Demirtaş Kolu Alt Havzası’nda konut alanlarında 1,63 km² lik (%81,91) artış, sanayi alanlarında 0,01 km² lik artış ve ticaret alanlarında 0,03 km² lik artış öngörülmektedir. Gökdere Kolu Alt Havzası’nda güncel arazi kullanımdaki konut alanlarının imar planlarında gösterilen konut alanlarını 4,73 km² (%32,69) geçtiği ve sanayi alanlarında 1,47 km² lik artış ve ticaret alanlarında 1,88 km² lik artış planlandığı görülmektedir. Hacivat Kolu Alt Havzası’nda güncel arazi kullanımdaki konut alanlarının imar planlarında gösterilen konut alanlarını 4,08 km² (%28,49) geçtiği ve sanayi alanlarında 0,21 km² lik artış ve ticaret alanlarında 003 km² lik artış planlandığı görülmektedir. Hasanağa Kolu Alt Havzası’nda konut alanlarında 7,40 km² lik artış, sanayi alanlarında 3,77 km² lik artış ve ticaret alanlarında 0,44 km² lik artış öngörülmektedir. Nilüfer Kolu Alt Havzası’nda konut alanlarında 0,10 km² lik (%1,37) artış, sanayi alanlarında 1,12 km² lik artış ve ticaret alanlarında 0,65 km² lik artış

168

öngörülmektedir. Üçpınar Kolu Alt Havzası’nda güncel arazi kullanımdaki konut alanlarının imar planlarında gösterilen konut alanlarını 0,09 km² görülmektedir. Y. Karaağaç Kolu Alt Havzası’nda güncel arazi kullanımdaki konut alanlarının imar planlarında gösterilen konut alanlarını 0,44 km² (%57,14) geçtiği ve sanayi alanlarında 1,11 km² lik artış planlandığı görülmektedir.

169

BÖLÜM 7

ARAŞTIRMA ALANINDA YAPILAN KİRLİLİK ANALİZLERİ