İlköğretim programlarında değerler eğitimi

okul içinde ve dışında öğrenciler tarafından gözlemlenmekte ve öğrenciler için örnek oluşturmaktadır” (Kale ve Demir, 2015:113).

Öztürk (2012: 436) okullarda değerler eğitiminin faydalarını şu şekilde sıralamıştır:  Sınıf içerisinde sadece öğrenciler arasında değil aynı zamanda oldukça

önemli olan öğretmen ve öğrenciler arasındaki ilişkileri olumlu bir yönde biçimlendirir.

 Sınıf içerisinde düşünceye dalma çevresi ve bir sakinliğe neden olur.  İnsanlara duygusal ve manevi alan verir.

 Öğrenmeye doğru olumlu düzenler yaratır ve insanların yüksek seviyede öğrenmelerine imkân sağlar.

 Değer, performansları düşük olan öğrencilerin akademik çalışma gayretlerini büyük ölçüde arttırır.

Sevgi, saygı, hoşgörü, adalet, eşitlik, vatanseverlik gibi değerler hem birey için hem de bireyin içinde bulunduğu toplum için son derece önemlidir. Bu değerlerin aktarılmasında okullara çok büyük görev düşmektedir. Okullar ulusal ve evrensel değerlerin öğrencilere aktarılmasını sağlayarak toplumun huzur ve refahını korur, güvenli bir toplumsal yapı oluşturulması için öncülük eder. “Değerler, sınıflarda açıkça ve okulun, toplumun etkinlikleri aracılığıyla öğretilir. Okullarda temel değerler insanların nasıl iletişim kurduğunu, nasıl bir arada çalıştığını ve kararlar verdiğini etkiler. Bu temel değerler ise bölümün ve okulun politikalarında, prosedürlerle yansıtılır. Değerler öğrenci refhına ve disiplinine rehberlik eder. Ayrıca okulun ebeveynlerle nasıl iletişim kurmasına ve karar verme sürecine yetkililerin katılmalarına yardım eder. Bunun yanında öğrencilere sağlanan öğrenme deneyimlerine ve bunların nasıl sağlandığına rehberlik eder. Değerler okul toplumunda bütün bireysel ve grupsal karar verme sürecine katkı sağlar” (Ulusoy ve Dilmaç, 2015: 57).

2.5.2.1 İlköğretim programlarında değerler eğitimi

“Eğitim belirlenen amaçlar doğrultusunda bireyi yetiştirme sürecidir. Bu süreçte kazanılan bilgi, beceri, tutum ve değerler bireyin karakterini farklılaştırır. Karakteri gelişen, bilgi ve beceriler ile donatılan birey ise toplumsal yapı üzerinde olumlu değişmeler meydana getirir” (Akbaş, 2004:26). Eğitim aracılığı ile bilgi ve entelektüel becerileriyle donatılmış bireyler yetiştirmenin yanı sıra yüksek karakterli

23

ve ruhen sağlıklı bireylerin yetiştirilmesi amaçlanmaktadır. Eğitimin amaçlarından bir diğeri ise toplumun değerlerini aktarmaktır. “Eğitimle elde edilmek istenen en önemli hedeflerden birisi de kültür aktarımıdır. Eğitilen bireylerin içinde bulunduğu topluma sosyal ve kültürel açıdan uyum sağlaması, onu etkileyerek değiştirmesi ve geliştirmesi beklentilerin başında yer almaktadır” (Sağlam, 2008:8). EARGED (2011), tarafından yayınlanan, “21. Yüzyıl Öğrenci Profili” isimli çalışmada, öğrencilerin sahip oldukları değerler, okul ve aile içi ilişkileri algılama biçimleri incelenerek, öğrenci profilinin ortaya konulması ve arzulanan 21. yüzyıl öğrenci profilinin inşa edilmesi ve bunun hangi eğitim sistemi ile başarılabileceğinin önerilmesi hedeflenmiştir. 18. Milli Eğitim Şurasında değerler eğitimi ile ilgili önemli kararlar alınmış olup; değerler eğitimine, okul öncesinden başlayarak yaygın eğitim dâhil olmak üzere eğitim- öğretimin her kademesinde, tüm dersler ve okul kültürü içerisinde yer verilmesine ve bu konuda öğretmen, yönetici, öğrenci, aile ve çevre ile iş birliğine gidilmesine, farkındalık oluşturulması için kitle iletişim araçlarından faydalanılmasına amacıyla gerekli düzenlemeler yapılmasına kanaat getirilmiştir (MEB, 2010). Milli Eğitim Bakanlığının 07/12/2011-82202 sayılı makam onayı ile yürürlükten kaldırılan 2010/53 numaralı ilk ders genelgesinde değer ve değer eğitiminin önemi vurgulanmıştır. İlgili genelgede yer alan, “Bakanlığımız, değerleri geliştirmeyi temel alan kültürel birikimi, 2003 yılından itibaren, geliştirilen öğretim programına yansıtmıştır. Uygulamaya konulan programın temel öğeleri arasında değerlere de yer verilmiştir. Dolayısıyla öğrencilerin bir taraftan yüksek düzeydeki kazanımlar olan değerleri yaşamalarını sağlayarak toplumsal dayanışma ve bütünleşmeye katkı sağlamak, diğer taraftan da bu kazanımların gelecek nesillere aktarılmasındaki önemli görevi yerine getirerek artan ve değişen risk ve tehditlerden bireysel ve toplumsal korunmayı sağlamak amaçlanmaktadır” ifadesi ile değerler eğitiminin Milli Eğitim Bakanlığının genel politikalarından olduğu açıkça görülmektedir. Temel değerlerin kazandırılması Türk Milli Eğitiminin amaçları arasında yer almaktadır. 1739 sayılı Türk Milli Eğitimi Temel Kanunu’nda Türk Milli Eğitiminin amaçları:

 Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan, insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki

24

temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devleti olan Türkiye Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek;

 Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek;

 İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak.

Böylece bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır (web1).

Toplumların yetiştirmeyi hedeflediği “ideal birey” o toplumun eğitim programlarına yansıtılır. Eğitim programları hazırlanılırken toplumun beklentileri göz önünde bulundurulur. “Bir program, okuldan, toplumdan ve toplumsal yapıdan uzak kalamaz. Çünkü yetiştireceği kişiler toplumun birer üyesi olacaklar ve o toplumda yaşayacaklardır. Bu kişiler toplumun ihtiyaçlarına cevap vereceklerdir. Bu nedenle toplumun ihtiyaçlarının neler olduğunu bilmeye gerek vardır. Bu ihtiyaçlar bilindikten sonra, hedefler ona göre belirlenecek ve bireyler o ihtiyaçları giderecek biçimde yetiştirilecektir” (Ertürk, 1977; Akt: Demirel, 2010:42). Ülkemizde 2005 yılında yapılan öğretim programı değişikliğiyle öğrencilerin kişilik gelişimi açısından değerler eğitiminin önemine dikkat çekilmiştir.

Hayat bilgisi dersi öğretim programında; öğrencilerin öz saygı, öz güven, toplumsallık, sabır, hoşgörü, sevgi, saygı, barış, yardımseverlik, doğruluk, dürüstlük, adalet, yeniliğe açıklık, vatanseverlik, kültürel değerleri koruma ve geliştirme kişisel nitelikleri ve değerleri geliştirmelerine yardımcı olunacağı ifade edilmektedir

Türkçe dersi öğretim programında; değerlere doğrudan yer verilmemiştir ancak programın genel amaçları bölümü 11. maddesinde öğrencilerin millî, manevi, ahlaki,