KARAHAN, Leyla, (1991), Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yayınları, Ankara.
Leyla Karahan, Türkçede Söz Dizimi adlı eserinde kelime grubunu, “Bir varlığı, bir kavramı, bir niteliği, bir durumu veya hareketi karşılamak üzere, belirli kurallar içinde yan yana gelen kelimeler topluluğudur” şeklinde tanımlar. Cümleyi de “Bir düşünceyi, bir duyguyu, bir durumu, bir olayı yargı bildirerek anlatan kelime veya kelime dizisine cümle denir.” diyerek tanımlar. ( Karahan, 2005, s.39) Bu kaynak kitap 7 bölümden oluşur: Birinci bölümde cümle bilgisi üzerinde durulmuş, cümleyi oluşturan ögeler hakkında geniş bir bilgi verilmiştir: Yüklem, özne, nesne, yer tamlayıcısı, zarf. Açıklamalar örneklerle desteklenmiştir.
İkinci bölümde tamamen kelime grupları konusuna değinilmiştir. Kelime grupları belli başlı 14 başlık altında toparlanmıştır: İsim Tamlamaları, Sıfat Tamlamaları, Sıfat- fiil Grubu, İsim-fiil Grubu, Zarf-fiil Grubu, Tekrar Grubu, Edat Grubu, Bağlama Grubu, Unvan Grubu, Birleşik İsim Grubu, Ünlem Grubu, Sayı Grubu, Birleşik Fiil Grubu, Kısaltma Grupları.
Bu grupta bol örnekler verilerek kelime grupları ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır. Önemli noktaların altı çizilmiştir. Bu gruplar açıklanırken en son olarak bu grupların cümlede ne olarak kullanıldığı ve vurgunun grubun hangi ögesi üzerinde olduğu hakkında bilgi verilmiştir. Bunlara örnek olarak isim tamlamaları sadece belirtili ve belirtisiz isim tamlamaları olarak değerlendirilmiş, üçüncü bir sınıflandırma yapılmamıştır. Zincirleme veya takısız isim tamlaması gibi bilinen sınıflandırma yapılmamış, bunların farklı bir yapıya sahip olduğu hakkında açıklamalar yapılmıştır. Yine birleşik isim grubu ile unvan grubu arasındaki fark somut bir şekilde açıklanmıştır. Üçüncü bölümde cümlelerin birbirine nasıl bağlandığı hakkında bilgi vermiştir. Sıralı, bağlı cümleleri yapısal olarak incelemiştir.
Dördüncü bölümde cümleleri fiil ve isim soylu olarak ikiye ayırmış ve her birini kendi içinde tanıtmıştır.
Beşinci bölümde cümleleri kurallı ve devrik cümle olarak incelemiştir. Bu bölüm ayrıntılı işlenmemiştir.
Altıncı bölümde anlam özelliklerine göre cümleler incelenmiştir. Olumlu, olumsuz, soru cümleleri…
Yedinci bölümde kelime grupları uygulamalı bir şekilde örnek metinler üzerinde gösterilmiştir. Önce cümleler ortaya konulmuş, ögelere ayrılmış ve büyük olan kelime grubundan küçük olana doğru bir kelime grubu tahlili yapılmıştır. Konularına göre farklı olan metinlerden alınan cümleler dikkat dağılmasını önlemek için daha kısa bölümler halinde verilmeye çalışılmıştır. Özellikle şiir metinleri de seçilerek kelime gruplarının yapıları hakkına somut bilgiler verilmiştir.
KESKİN, Raşit, (2004), Türkçe Dilbilgisi ve Kompozisyon Bilgileri, Çizgi Kitabevi Yay., Konya
Bu kaynak kitap 10 bölümden oluşmuş olup 6. bölümü kelime grupları için ayrılmıştır. Bu bölümde kelime gruplarını tanıtılırken isim tamlaması ile başlamış, isim tamlamalarını dört başlık altında değerlendirmiştir: Belirtili, belirtisiz, zincirleme, takısız isim tamlaması. Devamında sıfat tamlamalarını, tekrar, isim-fiil, sıfat-fiil, zarf-fiil grupları anlatılmış. Bundan sonra farklı olarak karşımıza aitlik grubu çıkıyor. Biz kendi çalışmamızda böyle bir isim altında herhangi bir kelime grubu incelmedik. Sıfat tamlaması bölümünde değerlendirme yaptık. Edat, unvan, birleşik isim grupları, birleşik fiil, kısaltma grubu hakkında bilgi verilmiştir. Kısaltma grubunu 6 başlık altında değerlendirmiştir: isnat, yaklaşma, bulunma, ayrılma, belirtme, vasıta
AKSAN, Doğan (Hazırlayan) (1983), Sözcük Türleri, TDK, Ankara, 2. Baskı
Geleneksel dilbilgisi anlayışıyla hazırlanmış olan “Sözcük Türleri” adlı bu çalışmada sözcüklerin biçim, anlam ve görevlerine göre durumları ele alınmıştır. İlk baskısı 1976’da iki cilt, ikinci baskısı 1983’te tek kitap olarak Atatürk’ün Türk Dil Kurumunda (TDK) yapılmıştır.
“Sözcük Türleri”nin hazırlanış sürecinde 1975’lere dek yayımlanmış dilbilim ve dilbilgisi kaynaklarının yanı sıra, bir çok sayıda yazınsal ürün taranmıştır. “Sözcük Türleri” araştırmacılar açısından olduğu kadar, Türkçeyi öğrenmek ve öğretmek
isteyenler için de vazgeçilmez bir kaynaktır. (Bu eser Dil Derneği ortak ürünüdür) Konu başlıkları aşağıda olduğu gibidir:
VI. AD TAMLAMASI VE TÜRLERİ 1. Belirtili Tamlama
2. Belirtisiz Tamlama 3. Takısız Tamlama 4. Zincirleme Tamlama
Ad Tamlamalarında Araya Sözcük Girişi İkilemeli Ad
VII. KÜÇÜLTMELİ AD
VIII. ADLARIN TÜMCEDEKİ GÖREVLERİ Addan Özne
Addan Tümleç ve Nesne Addan Yüklem
IX. ADLARIN ÖTEKİ SÖZCÜK TÜRLERİNE KAYMASI Adın Sıfat Oluşu
Adın Belirteç Oluşu Sıfattan Ad
Belirteçten Ad SIFAT
Sıfat Tamlamaları
I. GÖREV VE ANLAM AÇISINDAN SIFATLAR 1. Niteleme Sıfatları
2. Belirtme Sıfatları a) Gösterme Sıfatları b) Soru Sıfatları c) Belgisiz Sıfatlar
ç) Sayı Adlarının Sıfat Olarak Kullanılması 1. Asıl Sayı Sıfatları
2. Üleştirme Sıfatları 3. Kesir Sayı Sıfatları 4. Sıra Sayı Sıfatları
II. BİÇİM AÇISINDAN SIFATLAR Yalın Sıfatlar Türemiş Sıfatlar Bileşik Sıfatlar Sıfatlarda Karşılaştırma Sıfatlarda Küçültme
İkilemenin Sıfat Olarak Kullanılması Pekiştirme Sıfatları
ATABAY, Neşe-ÖZEL, Sevgi -ÇAM, Ayfer, (1981), Türkiye Türkçesinin Sözdizimi, TDK, Ankara, Papatya Yayınları.
''Türkçenin Sözdizimi''nin ilk baskısı Atatürk'ün Türk Dil Kurumu'nda yapılmıştır. Bu yapıt, bu kurumun 1974-76 arasında Dilbilgisi ve Dilbilim Kolu Başkanı Prof. Dr. Doğan Aksan'ın oluşturduğu, ''Türkiye Türkçesi Temel Dilbilgisi Genel Programı''nın önemli bir bölümü olarak hazırlanmış ve yine Prof. Dr. Aksan tarafından denetlenerek 1981'de yayımlanmıştır.
BANGUOĞLU, Tahsin, (1940), Ana Hatları ile Türk Grameri, İstanbul.
Tahsin Banguoğlu, kelime grupları ile ilgili olarak, Türkçe’nin Grameri adlı eserinde “Sözü geliştirmek üzere kelimeler öbeklenirler, kavramlar arasında derece derece ilişkiler meydana getirirler. Böylece tek kavramdan anlatmaya doğru giderler. Bunlara kelime öbekleri (groupe de mot) diyoruz. Kimi kelime öbekleri sadece kavramları daha yakından belirtmeğe yararlar” demektedir. Kelime gruplarını “Belirtme Grupları” adı altında inceler. Banguoğlu cümle için de “Kendi kendine
ERGİN, Muharrem, (1985), Türk Dil Bilgisi, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 5. Baskı, XXVIII+407 s.
Muharrem Ergin, Türk Dil Bilgisi adlı eserinde kelime gruplarını “Birden fazla kelimeyi içine alan, yapısında ve manasında bir bütünlük bulunan, dilde bir bütün olarak muamele gören bir dil birliğidir (648. madde)” şeklinde ifade eder. Ergin aynı eserde cümle için “Cümle bir fikri, bir düşünceyi, bir hareketi, bir duyguyu, bir hadiseyi tam olarak bir hüküm halinde ifade eden kelime grubudur. (686. madde)” ifadesini kullanır.
Bu kaynak kitapta kelime grupları ile ilgili bilgiler 648. madde ile 685. maddeler arasında açıklanmıştır. (374-397. sayfalar) kelime gruplarının yapısını oluşturan temel kanunlar olduğunu söyleyen Ergin, yardımcı unsurların, ana unsurdan önce geldiğini söylemektedir. Şiir veya konuşma dilinde unsurların yerlerini değiştirmesinin geçici olduğunu söyleyerek bu temel kanunun değişmeyeceğini vurgulamaktadır.
Kelime grupları anlatılırken tekrar gruplarına öncelik verilmiştir. Bunların nasıl oluştuğu hakkında örneklerle desteklenmiş açıklamalar verilmiştir. Daha sonra bağlama grubu, sıfat tamlaması anlatılmıştır. İyelik grubu ile isim tamlaması beraber işlenmiştir. Birleşik fiiller üç grupta incelenmiştir. İsimle birleşik fiil yapan birleşik fiiller, fiille birleşik
TDK, (1988), Türkçe Sözlük, Ankara.
Özellikle birleşik fiil grupları incelenirken sık sık başvurulabilecek bir kaynaktır. Bazı kelimeler sanki birleşik bir fiil grubu gibi duruyor. Bunları bu sözlük sayesinde rahatça ayırt edebiliriz.
GÖKER, Osman, (1997), Uygulamalı Türkçe Bilgileri, MEB Basımevi, İstanbul
Bu kitap üç ciltten oluşmaktadır. MEB Basımevinin yayınlamış olduğu bir kitaptır. Birinci ciltte dil, dil aileleri, ses olayları, Türkçenin kullandığı alfabeler, yazım kuralları, noktalama işaretleri vb. konular işlenmiştir. 2. ciltte yapım ekleri üzerinde durulmuştur. Bizim için üçüncü cilt önemlidir. Bu ciltte Türkçede söz dizimi, kelime
grupları ve sınıflandırılması, Kelime gruplarının yapısının incelenmesi, cümle bilgisi, anlatım türleri vb. konular incelenmiştir.
Kelime grupları konusu anlatılırken ikilemeler üzerinde ayrıntılı durulmuş, ikilemelerin nasıl oluşturulduğu hakkında bilgi verilmiştir.
AKTAN, Bilal, (2009), Türkiye Türkçesinin Söz dizimi, Gazi Yayınevi, Ankara
Sayın Aktan’ın bu kitabı 4 bölümden oluşmaktadır.
Birinci bölümde kelime grupları tek tek tanıtılmış ve çeşitli eserlerden alınan cümleler örnek olarak sunulmuştur. Aktan kelime gruplarını şu şekilde sınıflandırmıştır: isim tamlamaları ve iyelik grubu, sıfat tamlamaları, birleşik isim grubu, tekrar grubu, aitlik grubu, edat grubu, unvan grubu, birleşik fiil, sayı grubu, ünlem grubu, bağlama grubu, isim-fiil grubu, sıfat-fiil grubu, zarf-fiil grubu, kısaltma grubu. Görüldüğü gibi bu sınıflandırma da hemen hemen Leyla Karahan’ın sınıflandırmasına yakındır.
Birinci bölümde edatlar ayrıntılı incelenmiş hatta edatlar tek tek ele alınarak örnekler verilmiştir. Türkçede kullanılan edatların ekli veya eksiz nasıl kullanıldığını çeşitli romanlardan ve bilimsel yazı örneklerinden örnek aldığı cümleler üzerinde göstermiştir.
Kısaltma gruplarının çeşitleri hakkında bilgi verilmiş. Kısaltma gruplarının tek tek çeşit olarak cümlede nasıl bir işleve sahip olduğu hakkında ayrıntılı bir biçimde açıklamalar yapılmıştır.
Genel olarak bu kaynağa baktığımızda kelime grupların cümledeki görevleri üzerinde daha yoğun bir açıklama yapılmıştır.
İsim-fiil, zarf-fiil, sıfat-fiil konularını sonlara doğru incelemiş, cümle içersinde hangi öge olarak kullanıldıkları hakkında tek tek örnek verilmiştir.
İkinci bölümde cümle ve cümleyi oluşturan unsurlar üzerinde durulmuştur.
Üçüncü bölümde yapısına, anlamlarına, yüklemin yerine, yüklemin türüne göre cümleler tahlil edilmiş, örnek çözümlemeler yapılmıştır.
Cümleler yapısına göre şu şekilde incelenmiştir: Basit, birleşik, bağlı, sıralı, eksiltili, ara sözlü cümle.
Dördüncü bölümde cümle çözümlemeleri yapılmış, kelime grupları uygulamalı bir şekilde gösterilmiştir.
Bu bölümde sadece düzyazı metinleri değil, şiir metinleri de seçilmiş ve örnekler bunlar üzerinde gösterilmiştir. Bir de düzyazı metinleri sanatsal ağırlıklı olduğu kadar bilimsel ağırlıklıdır.
Bu kaynakta dikkatimizi çeken bir unsur isim tamlamalarını, belirtili, belirtisiz, eksiz diye üç gruba ayrılmasıdır. Bu farklılık dışında yine Leyla Karahan’ın çalışmasında olduğu gibi bu çalışmada da kelime gruplarının cümledeki görevleri üzerinde durulmuştur.
ÖZKAN, Mustafa-Sevinçli, Veysi, (2008) Türkiye Türkçesi Söz Dizimi, 3F Yayınevi, İstanbul
Bu kaynak kitap, 4 bölümden oluşmaktadır.
Birinci bölümde kelime grupları anlatılmıştır. Bu gruba Belirtme Grupları adı verilmiştir. Bu çalışma içerik olarak Bilal AKTAN ‘ın “Türkiye Türkçesinin Söz dizimi” adlı çalışmasına daha çok benzemektedir. Bu iki çalışmada da “aitlik grubu”ndan bahsedilir, yine ikisinde de isim tamlamaları üç grupta toparlanır. Leyla Karahan’ın çalışmasından bu yönden farklıdırlar.
İsim tamlamalarını üç başlık altında açıklamıştır: Belirtili, belirtisiz, eksiz. Aitlik grubu başlıklı bir kelime grubunu bu kaynakta da görmekteyiz. Birleşik fiiller 7 başlık altında toplanmış ve açıklamalar yapılmıştır. Kısaltma grupları 8 başlık altında toplanmıştır: yönelme, bulunma, uzaklaşma, isnat, yükleme, vasıta, ilgi, eşitlik.
İkinci bölüme Yargı Grupları / Cümle adını vermiştir. Bu bölümde cümle ve cümleyi oluşturan unsurlar gösterilmiştir.
Üçüncü bölümde cümle çeşitleri üzerinde durulmuştur.
Dördüncü bölümde cümle çözümlemeleri, kelime tahlilleri yapılmıştır. Önce cümleler ögelerine ayrılmış, sonra da kelime grupları ortaya çıkarılmıştır.