İletişim Süreci

İletişim süreci; gönderici, kodlama, mesaj, kanal, kod çözme, alıcı ve geri besleme sürecinden oluşmaktadır.

Şekil 2: İletişim Süreci

Kaynak: Balçık, 1997:194 1.1.4.1.1 Gönderici (Kaynak)

Kaynak bir mesajın çıkış yeridir. Mesajın kaynağı bir insan olabileceği gibi, görsel ve işitsel araç gereçler de olabilir. Kaynak, kendisine ulaşan bilgi, fikir ve duygulara göre mesaj olarak iletilecek düşünceleri kelimelere, rakamlara, şekillere yani sembollere dönüştürür. Bunları belli bir haberleşme kanalından mesaj olarak alıcıya gönderir (Eren, 1993:218).

Okulda iletişimi genellikle okul yönetimi başlatır. Şu durumlar kaynaktan gelen iletinin etkisini arttırır (Başaran, 1996:64):

• Örgütsel konum; Vericinin makamı yükseldikçe iletişimin etkisi artar. • Toplumsal konum; Verici alıcının gözünde ne denli yüksek bir yere

oturtulmuşsa, vericinin yaptığı iletişim alıcıyı o denli etkiler.

• Vericiye duyulan saygı; Vericinin saygınlığını dört öğe belirler: Verici doğru bilgiler verme bakımından güvenilir olmalıdır. Vericinin yeterliğinin üstün olduğuna alıcılarca inanılmalıdır. Alıcılar, vericinin canlılığını hissetmelidir. Vericinin nesnel davranacağı kanısı yaygın olmalıdır.

• Vericinin anlatım gücü; Verici ileteceği anlam için en elverişli sözcükleri seçebilmelidir. GÖNDE RİCİ KODLA MA M ESAJ KAN AL KOD U ÇÖZME AL ICI GERİ BESLEME (feed back)

• Vericinin coşkusu; Verici iletisini olumlu coşkuyla donatıp gönderdiğinde alıcıyı daha çok etkiler. Olumlu coşku; kıvanç, övme, onaylama, sevgi, beğenidir. Bunun zıddı, düşmanlık, öfke gibi duyguları içerir. Bunlarla yüklenmiş ileti ise alıcıyı ancak bir süre etkileyebilir.

• Alıcıya açıklık; Sağlıklı iletişim için gönderici, alıcıdan gelen dönütlere açık olmalıdır. İletişimde açıklık, alıcıdan gelecek ters görüşlere, kötü bildiriye, istenmeyen tepkiye, beklenmeyen tutuma hazır olmaktır.

Her bireyin kendine özgü deneyim ve bilgilerine dayanan bir tecrübe alını vardır. İletişim sürecinde, vericinin gönderdiği mesajın anlaşılabilmesi için gönderici ve alıcının kullandığı sözcüklere aynı anlamı vermesi gerekir.

Şekil 3 : İletişim Sürecinde Tecrübe Alanı

Kaynak: Can, 2002:272

Aynı anlamı sağlayan şey her ikisinin tecrübe alanının ortak oluşudur. Mesaj bu ortak alan içinde olduğu sürece anlaşılabilir. Ortak tecrübe alanına girmeyen mesajlar doğru biçimde yorumlanamaz ve böyle bir iletişim etkili olamaz (Can, 2002:273).

1.1.4.1.2 Kodlama

Haberleşme sürecinin bu safhası, göndericinin, alıcının anlayacağı her ikisi için de ortak olan işaret, kelime ve semboller kullanması yani mesajı kodlama safhasıdır. Bir

Göndericinin Tecrübesi

Alıcının Tecrübesi

mesaj ancak iki taraf için de ortak olan sembollerle kodlanabilir (Balçık, 1997:195). Bütün ülkelerde aynı anlamda kullanılan trafik işaretleri buna örnek olarak gösterilebilir.

1.1.4.1.3 Mesaj

Bilginin kodlanarak karşı tarafa iletilmeye hazır hale getirilmesine mesaj adı verilir. Kısacası mesaj, kaynakta kodlanan fiziksel üründür (Balçık, 1997:195). Bir ileti ne kadar anlamlıysa, ne kadar somutsa ve alıcının ne kadar çok duyusuna hitap ediyorsa o kadar iyi algılanır. Vericiden alıcıya anlam taşıyan iletiler; sözsüz ileti, eylem ileti, sözlü ileti ve yazılı ileti olmak üzere dört türdedir (Başaran, 1996:67).

• Sözsüz ileti; Sözsüz iletilerin büyük kesimi yüz yüze iletişimde kullanılır. Bir bakış, bir mimik sözsüz iletiye örnektir. Kimi kez sözsüz iletiler sözlü

olanlardan daha güçlü anlam taşıyabilir.

• Eylem ileti; Bir aracın kullanılması, bir işlemin yapılması gibi beceriye dayanan işlerde eylem ileti, iletişimi sağlar. Bu durumda verici, bir işi yaparak alıcıya gösterir, anlatmak istediklerini eylemle anlatır.

• Sözlü ileti; Sözcüklere yüklenen anlamı alıcıya aktarmaya sözlü ileti denir. Genelde en etkili iletişim biçimi sözlü ve yüz yüze olandır. Bunun nedeni; alıcının yalnız duymakla kalmayıp, dinleyicinin duygu ve niyetini açıklayan el ve yüz hareketlerini de görebilmesi ve anında geri bildirim alabilmesidir. • Yazılı ileti; Okulda en çok kullanılan yazılı iletidir. Bürokraside anlam alıcıya

yazılı olarak iletilir. Burada kullanılan sözcükler soyutluktan uzak olduğu ölçüde iletişim netleşir. Okul yöneticilerinin seçilmesinde yazılı iletişim becerileri de ölçülmelidir. Bu konuda yetersiz olan yöneticilerin yetki kullanmada sıkıntı yaşamaları kaçınılmaz olacaktır.

1.1.4.1.4 Kanal

Mesajın gönderilmesinde kullanılan araçtır. Kaynakla, mesajı alma durumunda olan kişiyi birleştiren bir bağdır. Sözlü ve yüz yüze görüşmede mesaj hava içinden alıcıya ulaşır. Telefonla görüşmede ise haberleşme kanalı telefondur (Balçık, 1997:195).

Günümüzde modern teknolojinin sunduğu imkanlarla hem yazılı hem de sözlü iletişim bilgisayarlar vasıtasıyla yapılabilmektedir. Eğitim örgütlerinde özellikle yazılı iletişimde ise hala ilkel metodlarla, iletişim sağlanmaktadır. Sağlıklı, süratli bir iletişim ve dolayısıyla etkili örgütler için mail, msn gibi modern iletişim yöntemleri yaygınlaştırılmalıdır.

1.1.4.1.5 Alıcı ve Kodu Çözme

Alıcının mesajı taşıyan sembolleri algılamasıyla iletişim süreci bitmiş olur. İletişimin amacına göre alıcı, ya belirli bir davranışta bulunur ya da mesajın ifade etmek istediği şeyi öğrenmiş ve kavramış olur (Balçık, 1997:196).

Alıcı mesajı aldıktan sonra, bunu anlamlı bilgi haline getirmesine kod çözme denir. Bunun için alıcının mesajı algılayabilmesi, daha sonra onu anlamlı hale getirecek nitelikte olması gerekir (Balçık, 1997:196). Örneğin doktorun yazdığı reçetedeki ilaç isimlerini okuyamayan bir hasta için, bu konuda kod çözme yeteneği olmadığı söylenebilir. Eczacılar ise genellikle bu konuda kod çözme yeteneğine sahiptirler. 1.1.4.1.6 Geri Besleme (Feed Back, Dönüt)

Alıcı, almış olduğu mesajı cevaplandırmak üzere gönderici olarak bir mesaj hazırlayıp bunu bir kanal vasıtasıyla ilk göndericiye iletir. Buna iletişim mekanizmasında dönüt denir (Eren, 1993:223). Kısaca dönütü, mesajın alıcıda yarattığı etki olarak ifade edebiliriz. Başaran (1996:70), yönetsel iletişimde alıcının iletiye tepkisini öğrenmenin yararlarını şu şekilde sıralar:

1. Vericinin istediği eylemin alıcı tarafından yapılış düzeyini öğrenmek 2. Yapılan eylemin örgütsel amaçları gerçekleştirmedeki yerini görmek 3. Alıcının istenen eylemi yapmada kusurlu davrandığı yönleri için gereken

önlemleri almak

4. İstenen eylemin doğrultusundan sapmasını önlemek