İklim değişikliği ile mücadele

İklim değişikliği, 1990’ların başından bu yana uluslararası gündemde üst sıralarda yerini almış olan bir politika konusudur. Bu alandaki eylemlerin tamamının genel amacı, küresel ısınmanın 2 °C’nin altında tutulmasıdır. AB, bu genel amaca katkıda bulunmak amacıyla önemli girişimlerde bulunmaktadır. AB’nin iklim değişikliğiyle mücadeledeki en önemli girişimi, sanayi emisyonlarını uygun maliyetli bir şekilde düşürmekte olan emisyon ticareti sistemi olmuştur.

AB, 2050 yılı itibarıyla iklime zararsız hâle gelmeyi hedeflemektedir. İklime zararsız olmak, net sıfır sera gazı emisyonuna ulaşılması olarak tanımlanmaktadır. Yerel yönetimlerin ve vatandaşların bu hedefe katkıda bulunmaya ilişkin rolleri, AB tarafından aşağıdaki konularla bağlantılı biçimde vurgulanmaktadır (Avrupa Komisyonu, 2019c):

Tablo 43: 2050’de düşük karbonlu bir ekonomiye doğru ilerlemeye yönelik düzenlemelerin analizi AB iklim değişikliği politikası 2050’de düşük karbonlu ekonomiye doğru ilerleme AB müktesebatının ilgili yasal metinlerindeki kilit noktalarTürkiye’deki yerel yönetimlerin konuyla ilgili yetkileri Kilit noktalara uyumun değerlendirmesi Başlıca iyileştirme kanalları Tam uyuma ilişkin zorluklar ve fırsatlar 2030 ve 2040 yıllarında dâhilî emisyonların sırasıyla yüzde 40 ve yüzde 60 azaltılmasına (1990’daki düzeylere kıyasla) katkıda bulunulması: • Enerji sektörü: özellikle mevcut ve daha ileri teknolojileri kullanan yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üreterek 2050 itibarıyla CO2 emisyonlarının neredeyse tamamen ortadan kaldırılması. • Taşımacılık sektörü: araçların daha verimli olması, elektrikli araçların kullanımı ve daha temiz enerji yoluyla daha sürdürülebilir bir hâle gelerek emisyonların yüzde 60’ı aşacak oranda azaltılması. • Binalar: enerji verimliliği iyileştirmeleri yoluyla mevcut emisyonların yaklaşık yüzde 90 azaltılması. • Sanayi: daha verimli süreçler, enerji verimliliği, geri dönüşüm ve yeni teknolojiler yoluyla sera gazı emisyonlarının yüzde 80’den fazla azaltılması. • Tarım: daha az et tüketimiyle daha sağlıklı beslenme biçimleri benimsenmesi de dâhil olmak üzere bir dizi yeni teknik kullanılarak 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu: • İl çapında planlama ve eş güdüm • Çevre yatırımları • Çevre hizmetleri 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve 5393 sayılı Belediye Kanunu: • İş yerlerinin ruhsatlandırılması • Ulaşım planlama ve koordinasyon • Altyapı koordinasyonu • Trafik yönetimi • Toplu taşıma • Sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak çevrenin, tarım alanlarının ve su havzalarının korunması • Su ve kanalizasyon hizmetleri • Merkezî ısıtma sistemleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek 5355 sayılı Mahallî İdare Birlikleri Kanunu: • Altyapı hizmetleri ve çevre koruma alanlarında yerel yönetimler arası iş birliği Türkiye’nin İklim Değişikliği Uyum Stratejisi ve Eylem Planı 2011-2023:122 • Emisyonların azaltılması. • Çevre korumaya yönelik kentsel altyapı yatırımlarının gerçekleştirilmesinde belediyelere mali ve teknik danışmanlık hizmetleri verilmesi. • Yerel strateji ve eylem planlarına iklim değişikliği eylemlerinin entegrasyonu için yerel yönetim birliklerinin kapasitelerinin geliştirilmesi. • İklim değişikliğine bağlı afet riskleriyle mücadele için yerel kapasitenin geliştirilmesi. • İklim değişikliğinin etkileri hakkında yerel düzeydeki toplumsal bilincin arttırılması. Türkiye Cumhuriyeti İklim Değişikliği Eylem Planı 2011-2023:123 • Enerji sektörü: Kömürle çalışan mevcut termik santrallerin ortalama çevrim verimlerinin arttırılması; elektrik dağıtım kayıplarının yüzde 8’e indirilmesi; yenilenebilir enerji kaynaklarından üretim yapmak üzere teknolojik gelişim sağlanması.

• 2023 için belirlenen hedeflere yerel düzeydeki ulaşma düzeyinin değerlendirilmesi. • Değerlendirme sonuçları doğrultusunda 2030, 2040 ve 2050 için belirlenecek hedeflerle güncel yerel stratejiler geliştirilmesi. • Başta binalar, ulaştırma ve enerji için belirlenenler olmak üzere, ilgili stratejilerde belirlenen amaç ve hedeflere belediye faaliyetlerinin bir bütün olarak uyum sağlaması. • Belediye çalışanlarının iklim eylemlerine ilişkin teknik kapasitesinin geliştirilmesi. • İklim eylemlerine ilişkin toplumsal farkındalığın STK’larla iş birliği içinde arttırılması. • TBB, Vilayetler Birliği ve bölgesel yerel yönetim birlikleriyle iş birliği içinde sera gazı emisyonlarının izlenmesi için yerel mekanizmalar ve envanterler oluşturulması.126

• Yerel düzeydeki iklim eyleminin gerektirdiği maliyetlere ilişkin ayrıntılı analizler yapılması gereksinimi. • İklim değişikliği etkilerini azaltma ve iklim değişikliğine uyum stratejilerinde belirtilen gereklerin yerine getirilmesi için yerel yönetimlere yönelik bütünleşik bir finansman mekanizması (gerekli teşvikleri de içerecek biçimde) geliştirilmesi. • İklim değişikliğiyle ilgili eylemler konusunda kapsamlı bir sahiplenme ve benimseme sağlanması için ulusal birlikler, yerel yönetimler, meslek odaları, üniversiteler ve sivil toplum ile yakın iş birliği yapılması (Belediye Başkanları Küresel İklim ve Enerji Sözleşmesi gibi AB düzeyindeki ağların olası destekleriyle). 122 Türkiye Cumhuriyeti, 2012b. 123 Türkiye Cumhuriyeti, 2012c. 126 İlgili yerel mekanizmalar ve envanterlere ilişkin ayrıntılı bilgiler: Toplum Ölçekli Sera Gazı Emisyonu Envanterleri Küresel Protokolü (https://ghgprotocol.org/greenhouse-gas-protocol-accounting-reporting-standard-cities) ve Belediye Başkanları Sözleşmesi Sürdürülebilir Enerji Eylem Planı Başlangıç Emisyonları Envanteri (https://www.covenantofmayors.eu/IMG/pdf/SEAP_guidebook_Part_II.pdf).

düzenlenen uluslararası çalışma ziyareti kapsamında ABB, TBB, Vilayetler Birliği ve ÇŞB-YYGM temsilcileri 2019’un Nisan ayında Belediye Başkanları Küresel İklim ve Enerji Sözleşmesi’nin Brüksel’deki ofisinde incelemelerde bulunmuştur. Bu uluslararası çalışma ziyareti sonucunda Bolu Belediyesi ve Yenimahalle Belediyesi (Ankara), sözleşmeye taraf olmak üzere 2019 yılında başvuru yapmışlardır.

AB iklim değişikliği politikası 2050’de düşük karbonlu ekonomiye doğru ilerleme AB müktesebatının ilgili yasal metinlerindeki kilit noktalarTürkiye’deki yerel yönetimlerin konuyla ilgili yetkileri Kilit noktalara uyumun değerlendirmesi Başlıca iyileştirme kanalları Tam uyuma ilişkin zorluklar ve fırsatlar denizyollarının kabotaj yük taşımacılığındaki payının yüzde 2,6’dan yüzde 10’a, yolcu taşımacılığındaki payının da yüzde 0,4’ten yüzde 4’e çıkarılması; karayollarının yük taşımacılığındaki payının yüzde 80,6’dan yüzde 60’ın altına, yolcu taşımacılığındaki payının yüzde 90’dan yüzde 72’ye düşürülmesi; kent için ulaşımda bireysel araç kullanımından kaynaklı emisyonların sınırlandırılması; kentlerde sürdürülebilir ulaşım planlama yaklaşımlarının uygulanması; alternatif yakıt ve temiz araç kullanımının arttırılması; ulaşımda kullanılan enerji tüketiminin sınırlandırılması. • Atık: 2005 yılı baz alınarak düzenli depolama tesislerine kabul edilecek biyobozunur atık miktarının, 2025 yılına kadar yüzde 35’ine indirilmesi; belediye atıklarının yüzde 100’ünün entegre atık bertaraf tesislerinde bertaraf edilmesi; vahşi depolama sahalarının yüzde tamamının kapatılması. • Tarım: Toprak üstü ve toprak altı biyokütleyi belirlemek; tarım sektöründen kaynaklanan sera gazı emisyonlarının sınırlandırılması; bitkisel ve hayvansal üretimden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının artış hızının azaltılması. • Arazi kullanımı ve ormancılık: Orman alanlarında tutulan karbon miktarının 2020 yılına kadar 2007 yılı değerlerine göre yüzde 15 arttırılması;

AB iklim değişikliği politikası 2050’de düşük karbonlu ekonomiye doğru ilerleme AB müktesebatının ilgili yasal metinlerindeki kilit noktalarTürkiye’deki yerel yönetimlerin konuyla ilgili yetkileri Kilit noktalara uyumun değerlendirmesi Başlıca iyileştirme kanalları Tam uyuma ilişkin zorluklar ve fırsatlar emisyonların yüzde 42 ile 49 arasında azaltılması. Genel hedefler: • Enerji maliyetlerinin yıllık ortalamasının azaltılması. • Fosil yakıtlara bağımlılığın azaltılması. • Ekonomide yapısal değişimin teşvik edilmesi ve istihdam yaratılması. • Vatandaşların sağlığı için hava kalitesinin iyileştirilmesi.

• Binalar: en az bir milyon konut ile toplam kullanım alanı 10 bin metrekarenin üzerindeki ticari ve kamu binalarında standartları sağlayan ısı yalıtımı ve enerji verimli sistemlerin oluşturulması; kamu kuruluşlarının bina ve tesislerinde yıllık enerji tüketiminin yüzde 20 azaltılması; 2017 yılından itibaren yeni binaların yıllık enerji ihtiyacının en az yüzde 20’sinin yenilenebilir enerji kaynaklarından temin edilmesi. İlgili konu, Enerji Verimliliği Strateji Belgesi (2012-2023) kapsamındaki SA-02/SH-02/E-01 kodlu eylemde "Kullanım alanı onbin metrekare (10.000 m2) üzerindeki ticari binaların ve müstakil lüks konutların ve entegre konutların (Residence) ruhsatlandırılmasında belgenin yayım tarihini takip eden onsekizinci (18) aydan itibaren sürdürülebilir nitelik aranması, 2017 yılından itibaren bu uygulamanın SA- 02/SH-01’de belirtilen binaları kapsayacak şekilde yaygınlaştırılması” biçiminde ifade edilmiştir. • Sanayi: Sera gazı emisyonlarının sınırlandırılması; sera gazı emisyonlarının sınırlandırılmasına yönelik mali ve teknik altyapının geliştirilmesi; yeni teknolojilerin geliştirilmesi. • Ulaştırma: Demiryollarının yük taşımacılığındaki payının 2009’daki oran olan yüzde 5’ten 2023’te yüzde 15’e, yolcu taşımacılığında ise yüzde 2’den yüzde 10’a çıkarılması;

AB iklim değişikliği politikası 2050’de düşük karbonlu ekonomiye doğru ilerleme AB müktesebatının ilgili yasal metinlerindeki kilit noktalarTürkiye’deki yerel yönetimlerin konuyla ilgili yetkileri Kilit noktalara uyumun değerlendirmesi Başlıca iyileştirme kanalları Tam uyuma ilişkin zorluklar ve fırsatlar aynı dönemde ormansızlaşmanın yüzde 20 azaltılması. KENTGES: • Enerji etkin ve iklim duyarlı yerleşme stratejileri hazırlanacaktır. • İklim değişikliğine yönelik uyum ve iklim etkilerini azaltmak için planlama ve yapılaşmaya yönelik usul ve esaslar belirlenecektir. Avrupa Birliği Çevre Entegre Uyum Stratejisi (2016-2023):124 • İklim değişikliğiyle mücadele için ulusal kapasiteyi arttırmak. • Azaltım ve uyum faaliyetlerini yürütebilmek için ihtiyaç duyulan mali kaynaklara erişimi arttırmak. • İklim değişikliği ile mücadele ve uyum kapsamlındaki faaliyetlerde iş birliği ve eş güdüm. • Tüketim kalıplarının iklim dostu olacak şekilde değiştirilmesi. Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik:125 • Sera gazı emisyonlarının izlenmesine dair usul ve esasları düzenlemektedir. • Yönetmelik kapsamındaki tüm işletmeler, sera gazı emisyonlarını yıllık olarak ÇŞB’ye göndermek zorundadır. 124 Türkiye Cumhuriyeti, 2016a. 125 Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yönetmeliği, 2014b.

Yıl Sayı Düzenlemenin

türü Amaç

2009

1221/2009 tarihi 25.11.2009 OJ

L 342 tarihi 22.12.2009 s.

1-45

Tüzük

Çevre performansının değerlendirilmesi ve raporlanması için bir çevre yönetim aracı olarak:

• Şirketlerin ve diğer kuruluşların çevre performanslarını sürekli arttırmaları konusunda teşvik edilmesi.

• AB içinde veya dışında her türlü kuruluşa açık biçimde tüm ekonomi sektörünü ve hizmet sektörünü kapsamaktadır ve dünya çapında uygulanabilirdir.