İkinci Yapısal Blok 59

İkinci yapısal blokta, toplam risklere karşı sermaye yeterliliğinin değerlendirilmekte, bankanın risk değerlendirmeleri gözden geçirilmektedir. Bunun dışında, birinci yapısal blokta, hesaplanan sermayenin ötesinde fazla sermayeye gerek olup olmadığı belirlenmektedir. Banka, birinci yapısal blokta kullandığı yaklaşımların karmaşıklığına bakarak bir risk değerlendirmesi yapmaktadır. Bu ikinci yapısal bloğa tam uyum açısından önemlidir. Basel komitesi, bu uyumu sağlamak için dört ana prensip açıklamıştır137:

2.5.2.1. Sermaye Yeterliliği Değerlendirme Sistemi - 1.Prensip

Prensip 1: Bankaların Kendi Risklerini ve Sermaye Yeterliliklerini Değerlendirmeleri,

Bankaların, sermaye yeterliliği değerlendirmesinde, izledikleri politika ve prosedürlerin bankanın önemli risklerini tanımlaması, ölçmesi, izlemesi ve kontrol altında tutması beklenmektedir138.

Basel Komitesi, sermaye yeterliliğini değerlendirirken bankanın ölçeğine, işlemlerin karmaşıklığına, metodolojinin niteliğine ve bankanın faaliyet stratejisine bağlı olduğunu bilir. İleri düzey yöntemleri kullanan bankalar ekonomik sermaye modellerine geçiş yapacaklarıdır. Daha küçük bankalar ise, sermaye planlaması için kanaate dayalı (judgement oriented) değerlendirme yöntemlerini kullanırlar. Bu

136 _{Hasan Şahin, Riske Maruz Değer Hesaplama Yöntemleri, (İstanbul: Turhan Kitabevi, 2004), s.77.} 137 _{Yayla ve Kaya, a.g.m., s.11.}

138 _{Murat Mazıbaş, (2004), “Basel-II İkinci Yapısal Blok (Pillar 2): Denetimsel Gözden Geçirme”,}

BDDK Yayınları, http://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Basel/Basel_II.aspx (28.02.2011), s.14- 17.

60

bankalar, içsel sermaye hedeflerini risk profillerini tutarlı biçimde ve sağlam temellere dayanarak belirlemelidir. Örneğin, küçük bankalar139;

• Sermaye düzeylerinin grup bazında analizini yapabilirler,

• Kredilerde beklenilen genişleme, temerrüt, gelecekteki kaynaklar ve fonların kullanımı ile sermaye düzeyinin sürdürülmesi mümkündür,

• Risklerin tanımlanmasına yönelik içsel süreçlerini değerlendirebilirler, • Kontrol ortamı gibi kalitatif risk faktörlerini gözden geçirebilirler,

• Ek sermaye kaynakları için acil durum planları yapılması da dahil olmak üzere beklenmedik olaylara yönelik yaklaşımları değerlendirebilirler,

• Bankanın faaliyet gösterdiği ortama ve konjonktüre mahsus olmak üzere stres testleri uygulayabilirler (örneğin ekonomideki ya da sektördeki yavaşlama ve daralma etkisi, piyasa riski olayları veya likidite sıkışıklıkları).

Sermaye yeterliliği değerlendirme süreci Basel Komitesi tarafından kurumsal yönetişimi olan standartlara dayalı olması gerekir. Bu standartlar aşağıda sıralanmaktadır:

• Yönetim kurulu ve üst düzey yönetim, bankanın karşı karşıya kaldığı riskleri ve risklerin ölçümünde kullanılan teknikleri iyi anlamlıdır. Aynı zamanda bankanın risk felsefesini, risk tolerans düzeyini ve risk politikasını gözden geçirerek onaylamalıdır.

• Bankaların risk profilleri ve sermaye ihtiyaçları yönetim kuruluna ve üst düzey yönetime rapor olarak sunulmalı ve sürecin doğru işleyip işlemediğini ilişkin kontrol sisteminin mevcut olması gerekmektedir.

139 _{BDDK, (2004), Basel II’ nin Uygulanmasına İlişkin Göz Önünde Tutulması Gereken Hususlar, s.}

61

• Risk yönetimi ve sermaye politikasına ilişkin çerçeve, yönetim kurulu tarafından onaylanmalı ve üst düzey yönetim tarafından izlenmelidir.

• Banka tarafından, sermaye yeterliliği konusunda yönlendirme ve rehberlik görevi yerine getirilerek, üst düzey yönetici tarafından başkanlık edilen “Sermaye Yeterliliği Politika Komitesi” yapılandırılmalıdır.

2.5.2.2. Denetim Otoritesinin Değerlendirmesi - 2.Prensip

Prensip 2: Denetim Otoritesinin Bankayı Değerlendirmesi,

Denetim otoriteleri, bankanın içsel sermaye yeterliliklerini ve stratejilerini değerlendirmeli, yasal sermaye yeterliliğini izlemeli, yeterliliği sağlama başarılarını incelemeli ve değerlendirmelidir. Bu süreçten istenilen sonuç alınmazsa, gerekli tedbirlerin alınması gerekmektedir. Denetim otoriteleri, bankaların sermaye değerlendirme süreci istenilen sonucu vermezse, zayıflık derecesini belirlemelidir. Bu bağlamda, bankanın risk yönetim ve iç kontrol sistemi güçlendirilmeli, bir sermaye yenileme programı uygulanmalı ve ek sermaye konulmalıdır. Denetim otoriteleri de bütün bu tedbirleri yasal olarak kullanabilmelidir140.

Denetim süreçleri bankalar için, açık ve şeffaf olmalıdır ve denetim programlarının bir parçası olarak ele alınmalıdır. Denetim otoriteleri değerlendirme sürecindeki beklentilerini bankalara iletmelidir ve bu beklentileri yürürlüğe koyabilecek yasal bir güce sahip olmalıdır.141

2.5.2.3. Denetim Otoritesinin Yaptırım Gücü - 3.Prensip Prensip 3: Denetim Otoritesinin Yaptırım Gücü

Denetim otoriteleri, bankaların asgari yükümlüğünün üzerinde sermaye bulunduracak ve asgari yasal sermaye yükümlülüğünün üzerinde sermaye ile faaliyette bulunacak güce sahip olmalıdır. Bu prensip kapsamında ilave sermaye

140 _{BDDK, http://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Basel/Basel_II.aspx, 5.} 141 _{BDDK http://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Basel/Basel_II.aspx, 26-27.}

62

bulundurulmasının denetim otoritesince istenmesinin altında yatan nedenler ise şöyledir142:

• Rekabetçiliğin devamı,

• Normal çalışma koşullarında yeterlilik oranındaki dalgalanmalar,

• Acilen ihtiyaç duyulduğunda veya fon temini için piyasa koşullarının elverişli olmadığı durumlarda yeni sermaye sağlamanın maliyeti,

• Asgari sermaye seviyesinin altına düşülmesi nedeniyle yaşanabilecek olumsuzluklar ve yaptırımlar,

• Birinci yapısal blok kapsamında dikkate alınmayan banka spesifik riskleri veya makroekonomik faktörler.

2.5.2.4. Denetim Otoritesinin Erken Müdahale Gücü - 4.Prensip Prensip 4: Denetim Otoritesinin Erken Müdahale Gücü;

“Denetim otoriteleri, bankaların risk profiline göre belirlenen sermayelerinin asgari seviyenin altına düşmesini engellemek için erken müdahalede bulunabilmelidir. Sermayenin korunamadığında veya tekrar yerine konulamadığında bankadan hızlı düzeltici tedbirlerin alınmasını istemelidir. Bu hallerde resmi otorite, bankayı yakın izlemeye alabilir, bankadan risklerini ve sermayesini değerlendirme sürecini iyileştirmesini isteyebilir, bankadan yeniden sermayelendirme planı sunmasını isteyebilir, bankanın bazı faaliyetlerine sınırlama getirebilir, temettü ödemelerini kısıtlayabilir ve üst yönetimin ve/veya yönetim kurulunun değiştirilmesini isteyebilir.143