İki Aşamalı ve Üç Aşamalı Testlerin Kullanım Alanları

İki aşamalı ve üç aşamalı testlerin en büyük ortak avantajı, öğrencilerin anlamalarını ve varsa kavram yanılgılarını tespit etmeye imkan sağlamasıdır. Öğretmenler iki aşamalı testlerin yeni bir konuya başlamadan önce, günümüz

modern öğrenme kuramlarından olan bütünleştirici öğrenme kuramına uygun bir şekilde, öğrencilerin ön bilgilerini rahatlıkla test edebilirler. Elde ettikleri bu bilgilere dayanarak öğrenme ve öğretme stratejilerini belirleyip, öğrenci zihninde oluşan kavram yanılgılarını giderebilirler. Alan araştırmacıları ise, öğrencilerin anlama düzeylerini ve kavram yanılgılarını tespit etmek amacıyla bu testlerden yararlanabilirler.

Bu testlerin öğretmen ve araştırmacıların kullanımları açısından bir diğer olumlu yönü ise şekillendirici (formative) ve tamamlayıcı (summative) değerlendirmeye elverişli oluşudur. Bu yönüyle test, konu işlendikten hemen sonra öğrencilere dağıtılarak onların anlama düzeyleri belirlenebilir ve böylelikle yeni düzenlemelere gidilebilir. Ya da testler sayesinde ders esnasında öğrenme ve öğretme amacıyla kullanılan yöntem ve tekniklerin etkililiği araştırılabilir. Ayrıca bu tip testler konu sonunda verilebileceği gibi ders işlenişi esnasında dağıtılıp öğrencilerden 3-4’ lü gruplar halinde soruların gerekçeleri üzerinde tartışmaları istenerek kendi bilgilerini yapılandırmaları sağlanabilir.

Ayrıca etkili kavram öğretimi ve kavramsal değişimi gerçekleştirmek için konu veya kavram bazında etkinlik, materyal veya eğitim programları geliştirilirken öğrencilerin ön bilgilerinin bilinmesi ve dikkate alınması gerekmektedir. Bu amaçla, araştırmacılar ve öğretmenler iki ve üç aşamalı testlerle belirli örneklem kitlelerine ulaşıp, testleri uygulayarak öğrenci yanılgılarını kolayca belirleyebilirler[17].

Treagust (1988)’a göre kavram yanılgısı ile ilgili araştırmaları geliştirmenin bir yolu, bu araştırmalarda uygulanan “teşhis testlerinin” geliştirilmesiyle ilişkilidir [22]. Ayrıca çoktan seçmeli testlerin geliştirilmesi sadece yanlış anlamalar alanındaki çalışmalara değil, aynı zamanda fen öğretmenlerinin bu alanda araştırmalarının bulgularını eğitim sürecinde kullanmalarına da katkı sağlayacağını düşünmektedir.

Mann ve Treagust (2006) yaptıkları çalışmada, öğrencilerin nefes alma, gaz alışverişi, solunum kavramlarını tanımlamak için kağıt kalem testi olarak belirttikleri bir tanısal test geliştirmişlerdir [26]. Treagust’un iki aşamalı çoktan seçmeli tanısal aracı olarak bilinen bu test, öğrencilerin mantıklı olarak yanıtlayabileceği basit ve

kısa sürede gerçekleşebilecek bir test olduğu gibi aynı zamanda öğretmenlerin öğrencileri değerlendirmesinde kolaylık sağlayan bir kağıt kalem testidir [22, 26].

Tanısal test sonucunda, öğrencilerin nefes alma, gaz alışverişi, solunum kavramlarına yönelik ön bilgilerinin olmayışı ve öğretim esnasında kavramların ayrı ayrı tanıtılmamasından dolayı, öğrencilerin bilgi birimleri arasında bağlantılar kuramadıkları ve bilgiyi zihinlerinde yapılandıramadıklarını ve bunun sonucunda yanlış kavramaların ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Bu yanlış kavramalar aynı zamanda öğretmenin günlük lisanından ve ders kitaplarından kaynaklanabilmektedir [22, 26].

Lin (2004), bitki büyümesi ve gelişmesi konusunda öğrencilerin yanlış yorumlamalarını belirlemek için tanısal bir test geliştirmiştir [27]. Testte yer alan her sorunun ilk aşaması gerçek ve mantıklı yanıtlara dayanan iki veya üç seçenekli bir soruyu, ikinci aşaması ise dört veya beş tane geçerli neden takımını içermektedir. Çalışmada geliştirilen testin çeldirici maddeleri konu ile ilgili yazılı eserlerden, yapılan öğrenci görüşmelerindeki verilen cevaplardan ve açık uçlu yanıtlı testlerden toplanan öğrencilerin alternatif düşüncelerinden elde edilmiştir. Araştırma sonucunda öğrencilerin tohumun çimlenme esnasındaki beslenmesini, bitkilerde fotosentez ve gaz alış verişini kavrayamadıkları belirlenmiştir. Bu çalışma öğrencilerin çiçekli bitkilerde büyüme ve gelişme konularına yönelik alternatif fikirlere sahip olmaya devam ettiklerini göstermiştir. Uygulanan tanısal test aracına göre öğrencilerin fotosentez, yiyecek, gaz alışverişi, enerji arasındaki ilişkiyi kavrayamadıkları belirlenmiştir [27].

Bilgin (2006) yaptığı çalışmada, üniversite 2.sınıf öğrencilerinin nitel analiz konusundaki kavramsal nedenleri ile birlikte anlayıp anlamadıklarını ve öğrencilerin alternatif kavramlarını belirlemeye çalışmıştır [28]. Bu nedenle iki aşamalı 19 sorudan oluşan çoktan seçmeli ‘Nitel Analiz Alternatif Kavram Belirleme’ testini toplam 301 öğrenciye uygulanmıştır. Sonuçların analizi ile öğrencilerin nitel analiz konusundaki kavramları nedenleri ile birlikte anlamada zorlandıkları ve nitel analiz konusu ile ilgili yer değiştirme tepkimeleri, redoks, çözünme, asit ilavesi ve ısıtmayla ilgili alternatif kavramların olduğu tespit edilmiştir [28].

Eryılmaz ve Sürmeli (2002) araştırmalarında, çoktan seçmeli sorularla öğrencilerin kavram yanılgılarının ölçülmeye çalışılması, kavram yanılgısı testlerinin başarı testleri ile başarı testlerinin farkının ne olduğunu tartışmaya açmışlardır [29]. Kavram yanılgılarını eksik bilgiden, hatadan ve tahminden ayırt edebilecek üç- aşamalı çoktan seçmeli sorular önerilmiştir. Bu çalışmanın amacı Lise 1 öğrencilerinin ısı ve sıcaklık konularındaki kavram yanılgılarını üç-aşamalı çoktan seçmeli sorularla ölçülmesi ve klasik ölçümle farklarının bulunmasıdır.

Öğrencilerin ısı ve sıcaklık konularındaki bilgilerini ölçen 19 ana soru ve her soru için ikişer soru olmak üzere toplam 57 çoktan seçmeli sorudan oluşan bir test oluşturulmuş. Araştırma sonunda öğrencilerin üç aşamalı sorularla kavram yanılgıları ölçüldüğünde rahatlıkla öğrencilerin hatalardan mı yoksa bilgi eksikliğinden mi dolayı yapılan hatalardan mı olduğu ayırt edilmektedir. Sonuç olarak; üç aşamalı sorularının iki aşamalı ve klasik tek sorulara nazaran kavram yanılgılarını daha geçerli olarak ölçtüğü belirlenmiştir. Bu nedenle kavram yanılgılarını çoktan seçmeli sorularla ölçen araştırmacıların ölçüm araçlarını üç aşamalı sorulara çevirmeleri önerilmektedir [29].

Yıldırım ve diğerleri (2004) çalışmalarında fen bilgisi öğretmen adaylarının difüzyon ile ilgili kavram yanılgılarının ve özelliklerinin belirlenmesi amacıyla bir Kavram Yanılgısı Teşhis Testi hazırlayarak Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesinde öğrenim gören toplam 121 fen bilgisi öğretmen adayına uygulanmıştır [30]. Hazırlanan teşhis testi ile öğrencilere ilk aşamada çoktan seçmeli bir soru yöneltilerek ikinci aşamada birinci aşamada verdikleri yanıtın nedenini yazmaları istenmiştir. Anlama düzeylerine göre yapılan analiz sonuçları, öğrencilerde kavram yanılgılarının ciddi düzeyde olduğu bulunmuş ve bu kavram yanılgılarının nedenleri analiz edilerek giderilmesine yönelik öneriler getirilmiştir.