2. Menderes’in Politikaları:
Menderes liberal ve dıĢa açık bir iktisat görüĢüne sahipti. Özel teĢebbüse büyük önem verdi. Köylü ve çiftçiye yönelik politikaları toplumun büyük kesimini memnun etti.
SanayileĢme ve ekonomik geliĢmeler köylerden Ģehirlere bilhassa Ġstanbul‟a göçleri hızlandırdı. Bu nedenle Ģehirlerin kenarlarında gecekondular oluĢmaya baĢladı. En büyük eleĢtiri de ĠMF ile yaptığı anlaĢma ve doları 2 liradan 9 liraya çıkarması ve dıĢ borç yüzünden almıĢtır. Menderes döneminde ekonomik kalkınma ortalama % 7.8 oranında büyüme kaydetti.
Eğitim alanında “Din Eğitimine” yeniden önem verdi. Kur‟an kursları yanında 7 yıllık Ġmam-Hatip Liselerini açtı. 1958 yılında da Ġmam-Hatiplerin yüksekokulu olan Ġslam Enstitü‟lerini açtı. Bediüzzaman Said Nursi‟nin DP‟ye açıktan destek vermesini istismar eden CHP ve özellikle Ġsmet Ġnönü Adnan Menderes‟i “Nurcuların halifesi” olmakla ve irticayı hortlamakla suçladı. Bu polemik basında çok uzun süre tartıĢıldı.
Menderes ayrıca NATO‟ya girmiĢ olması da CHP ve sol kesim tarafından çok eleĢtirildi. DıĢ politikada NATO ile hareket etmesi de eleĢtiri konusu oldu. 1959 yılında Avrupa Birliği‟ne giriĢ teĢebbüsünde bulundu. AB yolculuğunun ilk adımı da Menderes‟in çabaları ile baĢlamıĢ oldu.
3. İhtilal Hazırlıkları ve 27 Mayıs 1960 Askerî Darbesi:
CHP‟nin yıkıcı ve kıĢkırtıcı politikaları ve ona destek veren sol basın ülkede halkın gerilmesine sebep oluyordu. DP‟liler “Vatan Cephesi” oluĢtururken CHP‟liler de “Ajans Haberlerini Dinlemeyenler Derneği” gibi derneklerle halkı cephelere ayırmaya baĢladılar.
1960 yılına gelince iktidar ile muhalefet arasındaki iliĢkiler kopmaya baĢladı. Bunun sonucu olarak 29 Nisan 1960‟da UĢak‟ta Ġsmet Ġnönü‟ye DP TeĢkilatından atılan bir çay bardağı yanındaki bir gazeteciye isabet etmesi ile olaylar baĢladı. Bir diğer gerilim 9 Mayıs 1960‟da hükümetin ABD ile yaptığı ikili anlaĢmaların mecliste kabulü ile baĢlamıĢtır.
CHP Güney Kore‟de askerlerin darbe yapmasını meclis kürsüsüne taĢıdı. “Türk ordusu Kore ordusundan daha az Ģerefi değildir” diye konuĢtu. Ayrıca “Bu böyle devam ederse ben de sizi kurtaramam” diye DP hükümetini tehdit etti. Bu TBMM tarafından “Askerî darbeye teĢvik” olarak kabul edildi. Ġsmet Ġnönü‟ye 12 Oturum TBMM‟ye girmeme cezası verildi.
CHP grubu duruma itiraz etti ve olaylar daha da büyüdü. Üniversitelerde hükümete karĢı protesto yürüyüĢleri baĢladı. Ġstanbul üniversitesi öğrencisi Turam Emeksiz böyle bir mitingde polisin açtığı ateĢ sonucu öldü. 5 Mayıs 1960‟da Ankara Kızılay Meydanında büyük
bir protesto mitingi düzenlendi. 21 Mayısta Harp Okulu öğrencileri ve subaylardan oluĢan 1000 kiĢilik bir grup hükümet aleyhine sessiz bir yürüyüĢ yaptı.
Nihayet 27 Mayıs 1960 sabaha karĢı saat 4.00 de Ankara Radyosunda Kurmay Albay Alparslan TürkeĢ TSK olarak yönetime el koyduklarını duyurdu. Adnan Menderes Kütahya‟da Albay Muhsin Batur tarafından tutuklandı ve Ankara‟ya götürüldü. Daha sonra tutuklanan tüm DP milletvekilleri ve DP Ġl baĢkanları ve Yönetim Kurulu üyeleri Yassıada‟ya götürülerek gözaltına alındılar.
4. 27 Mayıs 1960 Sonrası ve Menderes’in İdam Edilmesi:
Cemal Gürsel baĢkanlığında kurulan “Milli Birlik Komitesi” ülkeyi yönetmeye baĢladı.
Yeni Anayasa çalıĢmaları yapmak üzere Kurucu Meclis oluĢturuldu. Diğer taraftan Yassıada‟da kurulan Salim BaĢol baĢkanlığındaki “Yüksek Adalet Divanı” DP yöneticilerini yargılamaya baĢladı.
9 Temmuz 1961 tarihinde yazılan Anayasa için yapılan Halk Oylamasında % 61.7 oy çoğunluğu ile 1961 Anayasası kabul edilmiĢ oldu. 61 Anayasası aleyhinde propaganda yapılması yasak olmasına rağmen Aydın, Bolu, Bursa, Çorum, Denizli, Ġzmir, Kütahya, Manisa, Sakarya, Samsun ve Zonguldak vilayetlerinde 61 Anayasası çoğunluk oyu ile reddedildi, ancak Türkiye genelinde % 61 oyla kabul edilmiĢ oldu.
Öte yandan Yassıada‟da yargılanan Adnan Menderes‟e yöneltilen suçlamalar çok komik ve insafsızca idi. Bunlardan “Örtülü Ödenek Davası” sorgulanmaması gerekirken Menderes‟in Kıbrıs Türklerini korumak ve katliamdan kurtarmak amacı ile kurdurduğu “Türk Mukavemet TeĢkilatı” için harcadığı 4 milyon 877 bin 780 lirayı zimmetine geçirmekten suçlu bulundu ve Aydındaki çiftliğine el konuldu. Vatan Cephesi oluĢturmaktan suçlu bulundu. Ayrıca devlet radyosunu siyasi çıkarları için kullanmak, 1957 seçimlerini öne almak, CHP‟nin mallarına el koymak, döviz yasasını ihmal etmek, yargı bağımsızlığını ihlal etmek, Anayasa‟yı ihlal etmek gibi suçlamalarla yargılandı ve idamına hükmedildi. Ayrıca meĢhur
“Bebek Davası” ile ilgili iftira atılarak yargılandı ancak bundan beraat etti.
27 Mayıs darbesini yapan cuntacılar Yassıada‟da akla hayale gelmedik iĢkenceler yaptılar. Mahkemede konuĢturmadılar. Kimse ile görüĢtürmediler. Türkiye Cumhuriyeti‟nin Ģerefli baĢbakanının yüzünü tokatladılar ve aç bıraktılar. 9 ay 27 gün süren mahkeme sonunda Adnan Menderes, Fatin RüĢtü Zorlu ve Hasan Polatkan‟ın idamına, Celal Bayar‟ın yaĢ haddinden idamının ömür boyu hapsine karar verdi. Ayrıca 13 kiĢinin idamına 31 kiĢinin ömür boyu hapsine, 418 sanığın ise 6 ay ile 20 yıl arasından değiĢen çeĢitli hapis cezaları ile yargılanmasına karar verdiler. ABD Devlet BaĢkanı Kennedy, Fransa CumhurbaĢkanı Charles De Gaulle, Ġngiltere Kraliçesi II. Elizabeth, Almanya BaĢbakanı Konrad Adenauer, Pakistan Devlet BaĢkanı Muhammed Eyüp Han ve Ġran ġahı Rıza Pehlevi idamların durdurulması için Cemal Gürsel‟e ricada bulundular. Milli Birlik Komitesi de toplanarak Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin RüĢtü Zorlu dıĢındakilerin idam cezasını kaldırdı.
Fatin RüĢtü Zorlu ve hasan Polatkan 16 Eylül 1961 tarihinde sabaha karĢı, Adnan Menderes ise Ġmralı Adası‟nda 17 Eylül 1961‟de alelacele öğle saatinde 13.21‟de idam edildi.
Menderes idam sehpasına çıktığı zaman “Kimseye dargın değilim, kırgınlığım da yoktur.
Hayata veda etmek üzere olduğum Ģu anda devletim ve milletime ebedi saadetler dilerim. Bu anda karımı ve çocuklarımı Ģefkatle anıyorum” dedi ve herkese veda etti. Kelime-i ġahadet getirerek ipi boynuna geçirdi ve Ģehit oldu.
Menderes‟in idamından 29 gün sonra yapılan seçimlerde DP‟nin ve Menderes‟in devamı olduğunu söyleyen Adalet Partisi (AP) % 34.8 oy oranı ile 158 milletvekili çıkararak TBMM‟ye girdi. CHP ise % 36.7 oy alarak birinci parti oldu ama tek baĢına iktidara gelemedi. Bediüzzaman Said Nursi hazretlerinin “Bu millet ihtiyarı ile o partiyi baĢa getirmez” sözü gerçek oldu. CHP bundan sonra da hiçbir zaman tek baĢına iktidara gelme Ģansını yakalayamadı. Millet Partisi‟nin devamı ile Yeni Türkiye Partisi (YTP) ise % 13.7 oy
oranı ile TBMM‟nin üçüncü büyük partisi oldu. Bu seçim sonucu CHP-AP koalisyonu gerçekleĢti. Bunu takip eden 1965 seçimlerinde ise Süleyman Demirel‟in baĢında olduğu AP
% 52,87 oy oranı ile tek baĢına iktidara geldi ve DP‟nin bıraktığı yerden ülkeye hizmet etmeye, % 7 kalkınma hızı ve demokratikleĢme yolunda ilerlemeye devam etti.
TBMM 11 Nisan 1990 tarihinde aldığı bir karar, ANAP ve DYP milletvekillerini oyları ile Menderes‟ini itibarını 29 sene sonra iade etti. 17 Eylül 1990 günü cumhurbaĢkanı Turgut Özal‟ın da katıldığı devlet töreni ile naaĢı Topkapı‟da yaptırılan Anıtmezara nakledildi.
Demokrat Partinin Genel İcraatları:
Demokrat Partinin 10 yıllık iktidarı boyunca Türkiye‟nin sosyal ve iktisadi yapısını değiĢtirmiĢtir. Bu dönem halk ile hükümet arasında buzların eridiği bir dönem olmuĢtur. Bu dönemde:
Ġstihsal, mal ve kıymetlerin tedavülünde müthiĢ geliĢmeler olmuĢtur.
Tarımda verim artmıĢ, kara sabandan makineli tarıma geçilmiĢtir.
En küçük köylere kadar yollar yapılmıĢ, binlerce köy içme suyuna kavuĢturulmuĢtur.
Limanlar yapılmıĢ son olarak 27 Nisan 1960 tarihinde Mersin Limanı hizmete girmiĢtir.
Dev barajlar inĢa edilmiĢtir. 3 Haziran 1955 Elmalılı Barajı, 8 Nisan 1956 Seyhan Barajı ve Hidroelektrik Santralı, 2 Aralık 1956 Sarıyer Barajı, 31 Aralık 1858 Demirköprü Barajı ve Hidroelektrik Santralı ve 8 Ocak 1960 tarihinde açılan Hirfanlı Barajı ve Hidroelektrik Santralı bunlardan bazılarıdır. Ayrıca 6 Nisan 1956 Tunçbilek Elektrik Santralı açılmıĢtır.
11 Ekim 1953 Adapazarı, 19 Eylül 1953 Konya, 24 Kasım 1953 Kütahya31 Temmuz 1955 Adapazarı, 23 Eylül 1955 Burdur, 28 Eylül 1955 Susurluk, 6 Kasım 1955 Kayseri ġeker Fabrikaları açılmıĢ ve faaliyete geçmiĢtir. 30 Eylül 1956 tarihinde Erzincan ve Erzurum‟da, 1 Ekim 1956 tarihinde ise Malatya ve Elazığ ġeker Fabrikaları hizmete girmiĢtir. Yine 29 Ekim 1962 tarihinde Menderes‟in temelini attığı Ankara ġeker Fabrikası açılmıĢtır.
21 Nisan 1953 yılında Ġzmit‟te 3 Kâğıt Fabrikası faaliyete geçmiĢtir. 20 Eylül 1953 tarihinde ise Ereğli Bez Fabrikası açılmıĢtır.
5 Nisan 1956 Ankara, 4 Nisan 1957 EskiĢehir, 26 Mayıs 1957 Adana, 11 Ekim 1957 Tarsus, 26 Temmuz 1958 Balıkesir, 27 Kasım 1958 Pınarhisar Çimento Fabrikaları kurulmuĢtur.
25 Nisan 1956 tarihinde Ġstanbul Tuzla Jeep Montaj Fabrikası hizmete açılmıĢ, özel teĢebbüs teĢvik edilmiĢ, büyük Ģehirler çamurdan kurtarılmıĢtır.
Ġzmir‟de bir üniversite ve 17 Kasım 1958 tarihinde Erzurum Üniversitesi açılmıĢtır.
31 Temmuz 1959 tarihinde Türkiye Avrupa Birliğine (AET) girmek için teĢebbüse geçilmiĢtir ve üyelik baĢvurusu yapılmıĢtır.
23 Nisan 1953 tarihinde Batman Petrol Rafinerisi faaliyete geçmiĢtir. Menderes‟in yaptırdığı Ġzmir AtaĢ Rafinerisi 24 Eylül 1961 tarihinde, Mersin AtaĢ Rafinerisi ise 3 Aralık 1961 tarihinde ihtilalciler tarafından açılmıĢtır.
27 Ağustos 1956 tarihinde “Atom Enerji Komisyonu” kurularak bu nevi çalıĢmaların temeli atılır.
Demokrat Partinin Dine Hizmeti:
Demokratlar Bediüzzaman hazretlerinin duasın almıĢlar ve dine pek büyük hizmetlerde bulunmuĢlardır. Bunları maddeler halinde sıralayacak olursak:
1. Müslümanların üzerinden baskının kaldırılması ve Ezan-ı Muhammedi’nin