İdarî Liderlik

Yönetim, örgüte yönelik belirlenen hedeflerin gerçekleştirilmesi amacıyla sorunların çözülmesi, planlanması, örgütleme, koordinasyon ve değerlendirme gibi fonksiyonlara ilişkin ilke, kavram, teori, model ve tekniklerin sistematik ve bilinçli bir şekilde maharetle uygulanmasıyla ilgili faaliyetlerin tümüdür. Bu faaliyetlerin temelinde örgütün gelişmesi ve karmaşık sistem olarak kabul edilen bağlamda meşrûiyetini devam ettirme çabası vardır. Birçok liderlik yaklaşımlarında olduğu gibi intibak ettirici liderlik kavramı yönetimsel becerilere önemli vurgular yapmaktadır.

İdarî beceri, karmaşık uyum sağlayıcı sistemlerde liderin düzen yaratmak için sergilediği bir liderlik davranışıdır ve ilk ayırt edici özelliği liderin sahip olduğu makamın etkiyi oluşturmadığı aksine etkisinin makamına güç katması olarak ifade edilir. İntibak ettirici liderlikte liderin yönetimsel işlevleri beş beceri altında toplanmaktadır.

Kaynakların Yönetimi: İdarî liderin temel becerilerinin içinde, örgüt içinde kaynak yaratıp uygun şekilde yönlendirecek etkin becerileri sergilemesi bulunmaktadır. Türkiye’de çeşitli araştırmalar yoluyla okullara yönelik değerlendirmeler yapılmaktadır. Yapılan değerlendirmelerden elde edilen bazı bulgulara göre devlet okullarının yeterli finansal kaynaklara sahip olamamasından kaynaklanan ciddi sorunlar yaşadığı

anlaşılmaktadır (Apaydın, 2008). Oysa eğitim faaliyetlerinin etkin bir şekilde sürüdürülebilmesi için okulların maddi yönden müreffeh olmaları gereklidir.

Dolayısıyla refah durumu ekonomik yönden etkin ve sürüdürebilir kaynaklara sahip olması ve okulun devlet, kurumlar ve paydaşlarca desteklenmesine bağlıdır. Eğer eğitim sisteminin örgütsel yapısında merkezi bir yönetim anlayışı var ise bu sorumluluk

devletin omuzlarındadır ve devletin kendisi üzerine düşen sorumluluğu yerine getirme yükümlülüğü vardır (Hesapçıoğlu ve İnandı, 2008).

Merkezi olarak yönetilen okullarda görev yapan geleneksel yönetim

davranışlarını benimsemiş okul müdürleri için kaynak sözcüğü para ile eşdeğer anlama gelmektedir. Oysa çağdaş gelişmelere açık ve yenilikçi zihniyete sahip okul liderleri kaynak hakkındaki görüşü paradan zamana, çevreye, bilgiye, adanmışlığa ve

teknolojiye kadar genişletebilmektedir. Okul için finansal kaynakların elde edilmesi bir sorun olduğu gibi kısıtlı kaynaklardan elde edilen kaynağın etkin yönetimi de ayrı bir sorundur. Bu sorun ancak liderin geleneksel iş yapma yöntemlerinden vazgeçmesiyle aşılabilir (Schlecty, 2011). Okul müdürlerinin finansal kaynaklara ulaşabilme ve onları yönetebilme yeteneği idarî becerilerinin göstergesi olarak ifade edilmektedir.

Risk Alma: Sürekli gelişimi amaçlayan, çağdaş gelişmelere uyum sağlamayı paylaşılmış bir hedef olarak belirleyen bir liderin idarî becerisinin ikinci öğesi risk alabilme yeteneği ve risk yönetim kabiliyetidir. Toplumun etkin örgütlerinden kabul edilen okulllarda, okul müdürünün yenilikçi kültüre sahip oluşunun ve liderlik yeteneğinin göstergesi risk alabilme becerisi ve girişimcilik ruhudur (Adair, 2008). Nitekim bazı araştırmalar riske girme eğiliminde olan yöneticilerin liderliğe daha çok önem verdiğini ve grup içinde daha ikna edici özelliklere sahip olduğunu

göstermektedir. Başka bir deyişle risk alarak karar veren kişiler örgüt içinde takdir duygusu ile karşılanmaktadır (Levinger, 1957). Dolayısıyla içinde okullarında bulunduğu örgütlerde risk algısı, risk değerlendirmesi becerisi olmadan riskin fırsata çevrilmesi söz konusu olamayabilir. Bundan dolayı karmaşık sistemlere sahip okullarda

yerel yönetim tarzıyla okul liderinin risk alabilme ve riskleri fırsatlara çevirebilme yeteneği okulların gelişimine anlamlı katkılar sağlayabilecektir.

Karar Alma: İdarî liderin önemli becerilerinden birisi de karar alma yeteneğidir. Karar kavramı yöneticinin yönetimsel işlevlerinden biri olarak kabul edilmiştir (Gulick ve Urwick, 1937). Örgütte alınan karar süreç içerisinde önemli sonuçlara yol

açacağından dolayı örgütün hedefleriyle çatışmaması gereklidir; dolayısıyla örgüt olarak kabul edilen okulda okul müdürünün başarısı aldığı kararın başarıyla uygulamasına ve sonuçlarının olumlu olmasına bağlanabilecektir.

Okul müdürünün karar süreçlerinde başarılı olmasını sağlayan önemli unsur istişarede bulunmasıdır. Çünkü bir beyin örgütle ilgili stratejik, yönetimsel ve işletimsel kararları almak için gerekli bilgi yükünü taşıyamaz. Dolayısıyla kararlar bütünü yönetici tarafından alt kümelere bölünmelidir. Herşeyi bilmesi mümkün olmayan lider yetkisinin büyük bir kısmını ya paylaşmalı ya da etkin bir şekilde izleyenlerine danışmalıdır (Mintzberg, 2014). Ayrıca Nizamülmülk’te Siyasetname adlı eserinde liderin devlet işlerini ehline danışarak yönetmesi gerektiğini ifade ederek gerektiğinde zıt fikirlerin de ortaya çıkmasını sağlaması gerektiğini söylemektedir.

Okul müdürlerinin karar alma süreçlerini inceleyen araştırmalarda istişare eden okul müdürlerinin daha etkin kararlar aldığı bulgularına ulaşılmıştır (English ve Hill, 1990). Okullarda tam anlamıyla rasyonel karar vermenin sağlanması amacıyla okul müdürünün karar sürecinde izlemesi gereken bazı yollar vardır. İdari beceriye sahip intibak ettirici lider bu süreçte, problemi fark etmesi, tanımlaması, zorlukların analiz edilmesi, hareket planının oluşturulması, planın uygulanması ve ardından

değerlendirilmesi adımlarını izlemelidir (Hoy ve Miskel, 2010).

Planlama: Planlama bir örgütten elde edilen veriler ile geçmiş yaşantılardan elde edinilen tecrübeler ışığında geleceğe yönelik öngörüler üretme becerisi olarak

tanımlanabilir. İdarî liderin etkin bir planlama yapabilmesi için örgüte yönelik verileri sağlıklı olarak toplaması gerklidir. İyi veri ancak etkili iletişim yollarının açık olduğu kurumlarda gerçekleşir. Günümüz okulları karmaşık bağlamlarda değişime maruz kalmaktadır. Bu değişim okulları ve okul müdürlerini yerinden yönetim anlayışına değil kendi kendilerini yönetebilen, kendi kararlarını alabilen ve aldıkları kararlara göre planlar yapabilen kurumlar olmasına zorlamaktadır. İyi planlama yapma becerisi liderin

etkililiğini arttıran bir özelliktir (Ownes, 1976). Etkin planlama becerisi orgütün dolayısıyla da okulun varlık nedeni olan amaçlarını ve bu amaçların

gerçekleştirilmesinde izlenecek yolları belirleyen bir rehberdir (Baloğlu, Karadağ ve Karaman, 2008; Hofer ve Schendel, 1978). Planlama sürecine örgüt çalışanlarının dâhil edilmesi çalışanların olumsuz tutumun gelişmesine engel olmaktadır (Kaufman,

Herman ve Watters, 1996).

Kontrol: Eğitim, bilgi çağının gerektirdiği yeterliklere sahip insanların yetiştirilmesinde önemlidir. İşleyişi rastlantılara bırakılamayacak kadar önemli olan eğitim sisteminin temel kurumu olan okulların, kendilerine yüklenen toplumsal yükümlülüklerini yerine getirme ve varlık nedenlerini oluşturan amaçlarını

gerçekleştirme düzeylerinin belirlenmesi kontrol süreciyle olanaklıdır. Karmaşık yapıya sahip okullarda belirlenen hedeflerin takibi, eğitimin, öğrencinin, öğretmenin ve

bilginin niteliğinin kontrol edilmesi gerekmektedir. Etkin bir denetim işlevi sayesinde örgüt işleyişi planlı bir biçimde kontrol edilmekte, belirlenen eksiklikler konusunda düzeltici işlem maddeleri üretilerek tekrarının oluşması engellenmeye çalışılmaktadır.

Kontrol faaliyetinin bir amacıda belirlenen vizyon ve misyon doğrultusunda örgütün ne kadar yol aldığı ve varılan yerin neresi olduğunun belirlenmesidir. Yapılan kontrol eğer geçerliği ve güvenilirliği olan şeffaf kıstaslara ve kontrol listesine sahipse denetim sonunda beklenen büyük resim ortaya çıkacaktır. Kontrol sonucu elde edilen hangi verinin önemli olduğunun şeffaf bir biçimde belirlenmesi arzu edilen yolda gitmek üzere liderin önüne çıkan engelleri kaldırabilecek bir etkendir. Okul müdürü ve diğer makamlar tarafından gerçekleştirilen kontrol; program, öğretim faaliyetleri ve öğ- renme sürecinin etkililiği için öğretmen faaliyetlerini kapsamaktadır (Beach ve

Reinhartz, 2000).