İşletmelerde Halka Açılma Süreci ve Prosedürleri

Halka açılmanın ne demek olduğunu açıklamadan önce bilinmesi gerekir ki para ve sermaye piyasası gelişmiş ülkeler halka açık işletmelerin arttırılması için teşvik uygularlar. Bu sebeple faktoring ve leasing sektörlerinde de halka açılma ne kadar artarsa o bu bakımdan başarılı bir adım atılmıştır denilebilir. Halka açılma kavramına gelecek olursak, işletmelerin kaynak ihtiyacını karşılamanın yöntemlerinden biri olarak bilinen halka açılma kavramı halka arz; sermaye piyasası araçlarının satın alımı için halka çağrıda bulunulmasını, yatırımcıların bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu ortak olmaya davet edilmesini veya sermaye artırımı kapsamında hisse senetlerinin satışını ifade etmektedir. ( SPK, Halka Arz

Bilgilendirme Kitapçığı). Bu bağlamda Türk Ticaret kanununa göre ortak sayısı 250 kişiyi aşan anonim ortaklıkların payları halka açılmış sayılmaktadır. Bu kanun yürürlükte olmakla birlikte (6102 Nolu) Yeni Türk Ticaret Kanunu halka açık kuruluş da mümkün hale getirmektedir.

Her durumun bir süreci olduğu gibi halka açılmanın da bir süreci olmalıdır. Nitekim hem şirketin kendi bünyesi, yatırım kararları açısından hem de menfaat sahipleri yatırımcılar açısından, halka açılmak önemli bir karardır.

3.1.4.1. Halka Açılma Süreci

Bir işletmenin halka açılması Borsa İstanbul da işleme başlaması için SPK kaydına geçmesi ve bir dizi faaliyetleri yerine getirmesi gerekliği vardır. Bunlar;

 Karar Verme ve Hazırlık Aşaması  Borsa İstanbul’a ve SPK’ya Başvuru  Halka Açılma Sonrası

Üç süreç halinde tamamlanan bu süreçte en önemli aşama halka açılmaya karar aşamasıdır. Bu aşamada şirket kendi içerisinde değerlendirme yaparak halka açılmanın kendisine fayda sağlayıp sağlamadığını avantaj ve dezavantajlarını değerlendir. Bu karar aşamasında şirketin değerlendirmede göz önünde bulunduracağı avantajları şu şekilde sıralamakta yarar vardır.

Finansman Kaynağı Sağlamak; şirket halka açılma sürecinde bilmelidir ki halka açılarak hisse senetlerini halka arz etmek, diğer finansman yöntemlerine göre düşük maliyetle ve uzun süreli bir finansman kaynağı sağlayabilir. Ve bu hisse senetlerini teminat göstermek suretiyle borçlanmalar sağlayabilir.

Likitide sağlamak, halka açık bir şirket yeni yatırımcılara açık şirket anlamına geldiğinden dolayı, halka açık şirketlerde taze kan olan likitideye ulaşmak her zaman halka kapalı bir işletmeye göre kolaydır. Yatırımcı aldığı hisse senedini başkasına

satacağı gibi yeni yatırımcıların yeni hisse senedi almasıyla likitide durumu elbette canlanacaktır. Ayrıca şirket hisseleri borsada işlem göreceğinden arzu edildiği takdirde kolaylıkla nakde dönüştürülebilecektir.

Şirket tanıtımı ve piyasaya güven verme; halka arz olan şirket kurumsal şeffaflığın sağlanması ve sermaye piyasası mevzuatı kapsamında gerek “Kamunun Aydınlatılması Platformu’nda” gerekse çeşitli kuruluşlar tarafından şirketlerin isimleri ve şirketle ilgili finansal ve finansal olmayan bir çok bilgi kamuoyunun aydınlatılması ilkesi gereği ilan edilmektedir. Bu bilgiler ışığında işletmelerin hem tanıtımı yapılmakta olup hem de şirketin hisse senetleriyle ilgili olsun olmasın isteyen herkesin bu şirketin hisseleri hakkındaki bilgilere sahip olmasını sağlar. Ayrıca bağımsız denetçi tarafında denetlenen mali tablolar da yatırımcının güveninin sağlanmasında ve şeffaf bilginin yatırımcıya ulaşıp yeni potansiyel yatırımcıların şirketin hisse senetlerine ilgi duymasına olanak sağlar.

Kurumsallaşma; bir şirketin kurumsallaşması, şirketin kişilerden bağımsız bir kültüre sahip olması ve varlığını kişilerin varlığına değil oluşan sisteme dayalı devam ettirebilme yeteneğine sahip olması demektir. Bu açıdan bakıldığında ve Türkiye açısından düşünüldüğünde, Türkiye’de bulunan işletmelerin büyük çoğunluğunun aile şirketi olması ve üçüncü kuşağa aktarılamamasının en büyük etkeni kurumsallaşamama, aile üyelerinin varlığının sona ermesiyle şirketin sona ermesi durumudur. Halka açılma beraberinde şirkete yeni bir kimlik oluşturmaya yardımcı olan etken bir olay olarak değerlendirilmektedir.

Halka açılmaya karar verme aşamasında bunu gibi pek çok avantajı göz önünde bulundururken dikkat edilmesi gereken birkaç önemli husus da elbette mevcuttur.

Halka arz maliyeti; halka arz edilecek hisse senedi miktarı ile hisse senedi ihracına ilişkin maliyetler ters orantılıdır. Yani halka ne kadar fazla hisse senedi ihraç edilirse maliyetler o derece az olacaktır. Şirketler karar aşamasında bu konuyu göz

önünde bulundurmalıdırlar az miktarda ilk halka arz küçük çaplı bir işletmeye ağır bir yük oluşturabilir. Bu nedenle fayda maliyet analizi yapmaları gerekir.

Kamuoyunu aydınlatma konusunda yeterlilik; bir işletme halka açıldıktan sonra yapacağı bir çok işlemi kamouyuna açıklamak zorundadır. Başta finansal tablolarını aldığı olmak üzere, şirketin sermaye yapısına ve yönetim kontrolüne ilişkin değişiklikler, duran varlıkların alım-satımı ve kiraya verilmesine ilişkin bilgiler, şirket faaliyetlerine, yatırımlarına, mali yapısına, iştiraklerine ve iş ortaklarına, idari konulara ve buna benzer diğer konuları ilişkin değişiklikler kamuya bildirilmek zorundadır. Eğer işletmenin yatırım sahiplerini ve kamuyonu aydınlatacak yeterliliği ve alt yapısı yoksa bunu oluşturmalı ve sürekliliğini sağlayacak eğilimde ve yeterlilikte olup olmadığını kontrol etmelidir.

Karardan sonra hazırlık aşaması için yapılması gerekenler şunlardır.

 Halka açılma konusunda bilgili ve donanımla bir ekip oluşturmak,

 SPK tarafından yetkilendirilmiş bir aracı kurum seçimi ve finansal danışman seçimi

 Halka arza ilişkin bir program hazırlamak

 Şirket esas sözleşmesinin SPK mevzuatına uyumunu sağlamak

 SPK mevzuatına uyum sağlanmasına ilaveten bir bağımsız denetim şirketinin seçilmesi ve finansal tabloların denetiminin sağlanması

 Halka arz edilecek hisse senetlerinin hisse değerinin belirlenmesi ve gerekli evrakların hazırlanması

Halka arza karar ve hazırlık aşamasından sonraki aşama Borsa İstanbul’a ve SPK’ya Başvuru aşamasıdır. Ve bu aşamada şirketler Borsa İstanbul a ve SPK’ya başvururlar. BİST (Borsa İstanbul) ve SPK uzmanlarınca şirketin merkez ofisi ve üretim tesisleri incelemeye tabi tutulur. Gerekli operasyonel ve yönetsel incelemelerden geçen ve gerekli belgeleri tam ve eksiksiz olarak teslim eden işletmelerin hisseleri borsada işlem görmeye başlar. Halka arz sonrasında ise aşağıda belirtilen süreçler izlenir: (Amanıanganeh, 2012: 12).

 Hisse senetlerinin Halka Açılması, hisse senetlerini satış yöntemleri yoluyla halka açılmasını gerçekleştirilebilmesi,

 Satış sonuçlarının bildirilmesi, Satış gerçekleşip ve tamamlandıktan sonra, aracı kurum satışla ilgili sonuçları İMKB ve SPK’ya iletir.

 Borsa kotuna alınma ve işlem görmeye başlama.

3.2. DENETİM KOMİTESİ VE DENETİM KOMİTESİNİN

ETKİNLİĞİ KAVRAMI

Çalışmamızın bu bölümünde denetim komitesinin tarihsel gelişimi örgüt içerisindeki yeri genel sorumlulukları ve faydalarından bahsedilecek etkinlik kavramları ve denetim komitesinin etkinliği ile ilgili konular üzerinde durulacaktır.