3. DENETİM KOMİTESİ VE DENETİM KOMİTESİNİN ETKİNLİĞİ
3.1. BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMUNA TABİ
3.2.5. Denetim Komitesinin Sorumlulukları
Denetim komitesinin maddeler halinde belirtilmiş belirli çerçeve ve kuralları içeren sorumlulukları mevcut değildir. Her geçen günle birlikte, yeni muhasebe skandallarının ortaya çıkışıyla birlikte denetim komitelerine de yeni görevler yüklenmiştir. Genelde denetim komiteleri iç ve dış denetimcileri de dahil olmak üzere ilgili riskler ve kontrolleri de içerecek şekilde şirketin finansal raporlama sürecinin gözetiminden sorumludur.
Denetim komitesinin temel sorumlulukları arasında şunlar sıralanabilir.
Finansal raporlama süreci ve iç yapılarla ilişkili olduğundan, gözetim sorumluluklarını yerine getirmesinde yönetim kuruluna yardım eder. Düzenli gerçekleştirilen toplantılar yoluyla kurul, mali yönetim, bağımsız
denetim ve iç denetim arasındaki direk iletişim hattını sağlar.
Türkiye’de bu konuda yayımlanan denetim komitesi yönetmeliğinde ise denetim komitesinin sorumlulukları dört ana başlık çerçevesinde ortaya koyulmuştur. Söz konusu yönetmelikte belirtilen başlıklar şu şekilde sıralanır.
Finansal Bilgilerin Kamuya Açıklanması Konusunda Sorumluluklar Bağımsız Denetim Konusunda Sorumluluklar
İç Kontrol Ve İç Denetim Konusunda Sorumluluklar
Yasaların Öngördüğü Düzenlemelere Uyulması Konusunda Sorumluluklar
Net bir şekilde ifade edilen denetim komitesi sorumlulukları titiz bir şekilde yerine getirilmelidir. Ayrıca iş yükü ve gündemi de uygun şekilde sınırlandırılarak gerekli konular, faaliyetler ve sorumluluklara odaklanmalıdır.
3.2.5.1. Finansal Bilgilerin Kamuya Açıklanması Konusunda
Sorumluluklar
Bilinmektedir ki sermayesi borsada işlem gören halka açık işletmeler ara dönem ve yıllık finansal tablolarını kamuya açıklaması zorunluluğu bulunmaktadır. Denetim komitesi kamuya açılacak bu finansal tabloların mevzuata ve SPK tarafından yayımlanmış genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine, gerçekliğine ve doğruluğuna bağımsız denetçilerin ve üst düzey yöneticilerin de görüşlerine başvurarak yönetim kuruluna bu konudaki değerlendirmelerini yazılı olarak beyan eder (Denetim Komitesi Yönetmeliği, mad. 4).
Özetle aktarmak gerekirse, denetim komitesi yönetim tarafından yapılan finansal açıklamaların işletmenin finansal durumunu ve faaliyet sonuçlarını makul ölçüde yansıttığını garantisini sağlamaktadır. Hissedarları temsil eden denetim komitesinin hissedarlara finansal bilgiler konusunda verdiği güvence elbette etkili olacaktır.
Bu güvenceyi sağlama adına komite, yıllık finansal tabloları incelemeli, tabloların üyelerin sahip olduğu bilgiler doğrultusunda hazırlanıp hazırlanmadığı konusunda bir yargıya ulaşmalı, bu konuyla ilgili yönetim ve bağımsız denetçilerle bir araya gelmeli oluşan olağan dışı konuları aydınlatmalı ve yazılı hale getirmelidir. (Demirbaş ve Uyar, 2006 : 169).
3.2.5.2. Bağımsız Denetimle İlgili Sorumluluklar
Finansal bilgilerin doğruluğunun, uygunluğunun gerçekliğinin araştırılmasında irtibat halinde bulunulması gereken en önemli organ kuşkusuz bağımsız denetim kuruluşlarıdır. Söz konusu denetim komitesinin öncelikle bağımsız denetim kuruluşunun seçilmesi konusunda sorumlukları vardır. Seçilen bağımsız denetim kuruluşu ile bağımsız denetim sözleşmesi yapılması ve denetim sürecinin başlatılması, her aşamada bağımsız denetim çalışmalarının kontrolü gibi temel
görevlerinin yanı sıra bağımsız denetim ekibi ile düzenli aralıklarla sık sık bir araya gelerek bir iletişim ağı oluşturmalıdır.
Ayrıca denetim komitesi, şirketin muhasebe ve iç kontrol sistemi ile bu kuruluşlardan alınacak hizmetlerin belirlenmesi ve yönetim kurulunun onayına sunulması konusunda da sorumluluk taşımaktadır.
Denetim komitesi, yönetimin mümkün olan her ortamda suiistimali önlemek için yaptıklarına odaklanmalıdır. Denetim komitesi, örgütün dış denetçilerinin mali bildirimlerin yanlış olup olmadığı hata ya da hile içerip içermediği konusunda ikna edici teminat elde etmek için örgütün mali bildirimlerinin denetimini planlamak ve gerçekleştirmekle yükümlüdür (David vd., 2012: 12). Denetim komitesi dış denetçilerde açıklık ve dürüstlük konusunda ısrarcı olmalıdır. Dış denetçiler de denetim komitesinden bağlılık ve işbirliği görmelidir. Bu da, denetim komitesi üyeleri ve dış denetçiler arasında denetim komitesinin örgütü ve örgütün değerlendirilmesine yönelik denetim komitesinin örgütü ve örgütün etkileyen herhangi bir suiistimalle ya da şüphelenilen suiistimalle ilgili bilgisi konusunda açık ve dürüst iletişim içermektedir.
3.2.5.3. İç Denetim Ve İç Kontrol Sistemi İle İlgili Sorumluluklar
Çalışmamızın ilk kısmında bolca değindiğimiz üzere bir işletmenin etkin, şeffaf, güvenilir bir finansal raporlama sistemine sahip olabilmesi için iç kontrol sisteminin yeri tartışılmaz öneme sahiptir. Bu sistemin incelenmesi ve eksikliklerin riske meydan verecek açıkların ortaya çıkartılması görevi de kuşkusuz bağımsız bir denetim komitesine verilecektir. Ayrıca iç kontrol konusunda özel araştırmalar yaparak, gerek duyulduğunda uzman kişilere başvurarak sistemin etkinliğini ve dolayısıyla hileli finansal raporlamanın önlenmesi konusundaki güvencenin sağlanmasına önayak olur.Ayrıca iç denetimin ve iç kontrol sisteminin yeterliliği ve şeffaflığı konusunda gerekli tedbirlerin alınmasını sağlar ve Yönetim Kurulu'na raporlar.
Şirket’in bilgisayar sisteminin güvenliği ve işletilmesi konusunda yönetimin hesap verebilirliği ile bilgisayar sisteminin çalışamaz hale gelmesi durumunda, işlemlerin kayıtlara aktarılması ve korunması konularında kriz planlarını gözden geçirir. İç kontrol veya benzer konularda suiistimal, yasa ve düzenlemelere aykırılık veya eksikliğe yol açan olayların ortaya çıkarılmasını sağlayıcı öneriler geliştirir. ( tebliğ denetim komitesi). Fakat finansal raporlama ve iç kontrol izleme faaliyetlerinin gündemlerini doldurması nedeniyle denetim komitesi, risk yönetimi gibi önemli hususları gözetmek için en iyi opsiyon olmayabilir. Örneğin finans ve mali işler müdürleri denetim komitelerinin mali raporlama izleme görevleri ve risk özelliklerinin yanı sıra rutin yönetimi işlemleri ve nakit yatırımı güvenliği gibi operasyonel kontrol konularını irdelemeye daha fazla zaman harcamaktadırlar (Sultana vd., 2014: 74).
3.2.5.4. Yasaların Öngördüğü Düzenlemelere Uyulması Konusunda
Sorumluluklar
Denetim komitesi, söz konusu halka açık işletme hangi kanuna tabi ise tabi olduğu kanun ve yasal düzenlemelere uyum sağlayıp sağlamadığını gözetlemekle sorumludur. Denetim komitesi yönetmeliği bu hususta Şirket faaliyetlerinin mevzuata ve şirket içi düzenlemelere uygun olarak yürütülüp yürütülmediğini izler. Düzenlemelere aykırı hareket edilmesi halinde uygulanacak kuralları belirler (Denetim komitesi yönetmeliği, 2014: 3).
Ayrıca söz konusu yönetmelik, Komite, gerekli gördüğü takdirde özel denetimler başlatabilir ve denetim sonuçlarını Yönetim Kurulu’na raporlamakla ilgili görevleri mevcuttur.
Denetim komitesi şirketin içerisinde oluşabilecek çıkar çatışmalarını bu çatışmalara ilişkin oluşacak riskleri ve risklerin getirdiği hata ve hileleri gözetlemek ve yönetim kuruluna sunmak zorundadır. Gerek finansal tabloların hazırlanması, gerek işletme içi kurallara uyumda gerekenin yapılmaması gibi nedenlerden ötürü
üzerine düşen gözetim görevini yerine getirir. Denetim komitesinin yasal düzenlemelerle ilgili sorumlulukları özetle şöyle sıralanır (Demirbaş ve Uyar, 2006:173).
1. Yasa ve düzenlemelere uyum konusunda oluşturulan kontrol sistemlerinin incelenmesi
2. Bu uyumun şartlara göre güncelleştirilmesini yönetimden isteme 3. Yasa ve düzenlemelerin finansal tabloların hazırlanmasında göz
önünde bulundurup bulundurulmadığını değerleme,
4. Düzenleyici kuruluşlar tarafından yapılan teftişlerde ortaya çıkan bulgulara ilişkin inceleme yapma,