İşletme Sermayesi

Tarım işletmelerinde damızlık hayvan varlığı, alet-makine varlığı, malzeme mühimmat varlığı, besi hayvanı varlığı ve para mevcudu işletme sermayesini oluşturmaktadır. İşletme sermayesi; sabit ve döner işletme sermayesi olarak iki grupta incelenmektedir.

5.1.2.1.2.1. Sabit İşletme Sermayesi

İşletmelerdeki sabit işletme varlığı damızlık hayvan ve alet-makine sermayesinden oluşmaktadır.

5.1.2.1.2.1.1. Damızlık Hayvan Sermayesi

İncelenen işletmelerde; iş hayvanları, süt sığırları, küçükbaş hayvanlar ve kümes hayvanları işletmelerin damızlık hayvan sermayesini oluşturmaktadır. Çizelge 5.11’de damızlık hayvan sermayesinin miktar ve oransal dağılımı verilmiştir.

Çizelge 5.11. İncelenen işletmelerde damızlık hayvan sermayesi (TL/işletme) ve oransal dağılımı (%)

SERMAYE UNSURLARI

İŞLETME GRUPLARI

İşl.Ort. (325)

1. Grup(229) 2. Grup (96)

Değer % Değer % Değer %

İş Hayvanları 2,40 0,01 0,00 0,00 1,69 0,01 Süt Sığırları Kültür ırk 4100,00 14,01 12725,52 31,86 8042,86 23,96 Melez ırk 10320,75 35,27 10669,59 26,71 10478,35 31,21 Yerli ırk 13878,94 47,43 16317,51 40,85 14302,81 42,61 Toplam 28299,69 96,72 39712,62 99,42 32824,00 97,79 Küçükbaş Hayvanlar 895,95 3,06 217,71 0,55 695,50 2,07 Kümes Hayvanları 61,20 0,21 15,73 0,04 47,70 0,14 DAMIZLIK HAYVAN SERMAYESİ TOPLAMI 29259,34 100,00 39946,06 100,00 33568,91 100,00

İşletme Arazisi Dekarına Düşen Damızlık Hayvan Sermayesi (TL/da)

1578,17 478,00 900,45

BBHB Başına Düşen Damızlık Hayvan Sermayesi (TL/BBHB)

1144,73 613,10 803,47

1. grup işletmelerde az miktarda iş hayvanı bulunmasından dolayı en büyük pay %96,72 ile süt sığırları varlığına aittir. 2. grup işletmelerde ise damızlık hayvan sermayesinin neredeyse tamamını (%97,79) süt sığırları varlığı oluşturmakta olup, hiç iş hayvanı bulunmadığı belirlenmiştir. İşletmeler ortalamasında işletme başına düşen küçükbaş hayvan sermayesi 2,07 TL ve kümes hayvanları sermayesi ise 0,14 TL’dir. Damızlık hayvan sermayesinin işletme arazisi dekarına ve BBHB başına düşen miktarları incelendiğinde; işletmeler ortalamasında sırası ile 900,45 TL ve 803,47 TL olarak hesaplanmış olup 1. gruptaki miktarların daha yüksek olduğu dikkat çekmektedir. Bu

durum 1. grup işletmelerin besicilikte uzmanlaşmamış işletmeler olmalarından dolayı 2. grup işletmelere göre damızlık hayvan sermayelerinin fazla olmasına karşın, arazi ve BBHB sayılarının az oluşundan kaynaklandığı ifade edilebilir.

5.1.2.1.2.1.2. Alet-Makine Sermayesi

İncelenen işletmelerde alet-makine sermayesi Çizelge 5.12’de verilmiştir. İşletmede çeşitli faaliyetlerde ve besicilikte yararlanılan traktör, römork ve kamyonet gibi araçlar alet-makine sermayesine dâhil edilmiştir. İşletmelerin ortalama alet-makine sermayesi 17 543,28 TL olup, bunun yarısından fazlasını (%56,46) traktör varlığı oluşturmaktadır.

Çizelge 5.12. İncelenen işletmelerde alet-makine sermayesi (TL/işletme) ve oransal dağılımı (%)

SERMAYE UNSURLARI

İŞLETME GRUPLARI

İşl.Ort. (325)

1. Grup (229) 2. Grup (96)

Değer % Değer % Değer %

Motorlu Makine ve Ekip Taşıt 3467,25 27,47 7083,83 24,19 4535,39 25,85 Traktör 7510,92 59,50 15614,58 53,33 9904,62 56,46 Diğerleri 1608,79 12,75 6463,54 22,07 3042,81 17,34 Toplam 12586,96 99,72 29161,95 99,59 17482,82 99,66 Küçük Alet ve Ekipman 35,59 0,28 119,79 0,41 60,46 0,34 ALET-MAKİNE SERMAYESİ TOPLAM 12622,55 100,00 29281,74 100,00 17543,28 100,00

İşletme Arazisi Dekarına Düşen Alet-Makine Sermayesi (TL/da)

680,83 350,39 470,58

BBHB Başına Düşen Alet- Makine Sermayesi (TL/BBHB)

493,84 449,42 419,90

Alet-makine sermayesinin işletme arazisi dekarına düşen payları incelendiğinde gruplar arasında oldukça fark olduğu, BBHB başına düşen değerlerin ise her iki grupta da yakın değerler aldığı görülmektedir. İşletmeler ortalamasında incelendiğinde işletme arazisi dekarına 470,58 TL ve BBHB başına 419,90 TL düştüğü belirlenmiştir.

5.1.2.1.2.2. Döner İşletme Sermayesi

İşletmelerdeki döner işletme sermayesi; malzeme ve mühimmat varlığı, para mevcudu ve alacaklar ve besi hayvanlarının değerleri toplamından oluşmaktadır.

5.1.2.1.2.2.1. Malzeme ve Mühimmat Sermayesi

İncelenen işletmelerde malzeme ve mühimmat sermayesi işletmede bulunan yem, tohumluk, gübre, ilaç, temizlik maddesi, ısıtma, aile ve işçilere ayrılan gıda maddesi ve ambarda satılacak ürünlerden oluşmaktadır.

İncelenen işletmelerde malzeme mühimmat varlığı Çizelge 5.13’te verilmiştir. İşletme grupları arasında malzeme ve mühimmat sermaye miktarının oldukça farklı olduğu görülmektedir. İşletmeler ortalaması dikkate alındığında, yaklaşık %14,00’ünün evde kullanılacak maddelerin oluşturduğu, ancak gruplar itibari ile incelendiğinde bu oranların oldukça farklı olduğu belirlenmiştir. İncelenen işletmelerde satılacak ürünlerin 1. grup işletmelerde malzeme ve mühimmat sermayesinin yarısından fazlasını (%64,95) oluşturduğu, 2. grup işletmelerde ise sadece %0,32’lik bir paya sahip olduğu görülmektedir. Malzeme ve mühimmat sermayesinin işletme arazisi dekarına ve BBHB başına düşen miktarları gruplar arasında büyük farklar olmakla beraber, işletmeler ortalamasında sırası ile 43,73 TL ve 39,02 TL olarak hesaplanmıştır.

Çizelge 5.13. İncelenen işletmelerde malzeme ve mühimmat sermayesi (TL/işletme) ve oransal dağılımı (%)

Sermaye Unsurları

İŞLETME GRUPLARI

İşl.Ort. (325)

1. Grup (229) 2. Grup (96)

Değer % Değer % Değer %

Üretimde Kullanılan Ürünler 319,89 20,68 1567,14 85,68 688,31 42,22

Evde Kullanılan Ürünler 222,27 14,37 256,01 14,00 232,24 14,25

Satılacak Ürünler 1004,78 64,95 6,10 0,32 709,79 43,54

TOPLAM 1546,94 100,00 1829,25 100,00 1630,64 100,00

İşletme Arazisi Dekarına Düşen Malzeme ve Mühimmat Sermayesi (TL/da) 83,44 21,89 43,73 BBHB Başına Düşen Malzeme ve Mühimmat Sermayesi (TL/BBHB) 60,52 28,07 39,02 5.1.2.1.2.2.2. Para Sermayesi

Para mevcudu ve alacaklar işletme sermayesi içerisinde likiditesi en yüksek varlık grubudur. İşletmelerdeki mevcut nakit ve alacakların toplamından oluşan bu grup, işletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için etkin bir faktördür.

Çizelge 5.14 incelendiğinde para sermayesi içerisinde her iki grupta da banka mevcudunun ilk sırada yer aldığı ve işletmeler ortalamasında ise %87,62’lik paya sahip olduğu görülmektedir. İşletme arazisi dekarına düşen para mevcudu ve alacaklar 1. grup işletmelerde 848,37 TL iken, 2. grup işletmelerde bu değer 182,73TL ve işletmeler ortalamasında 418,28 TL’dir. BBHB başına düşen para mevcudu ve alacaklar ise, işletmeler ortalamasında 373,23 TL olarak hesaplanmıştır.

Çizelge 5.14. İncelenen işletmelerde para sermayesi (TL/işletme) ve oransal dağılımı (%)

SERMAYE UNSURLARI

İŞLETME GRUPLARI

İşl.Ort. (325)

1. Grup (229) 2. Grup (96)

Değer % Değer % Değer %

Nakit Para Mevcudu 181,22 1,15 255,21 1,67 203,08 1,30

Banka Mevcudu 13510,92 85,90 14026,04 91,85 13663,03 87,62

Şahıslardan Alacaklar 2036,68 12,95 989,58 6,48 1727,39 11,08

TOPLAM 15728,82 100,00 15270,83 100,00 15593,50 100,00

İşletme Arazisi Dekarına Düşen Para Sermayesi (TL/da)

848,37 182,73 418,28

BBHB Başına Düşen Para

Sermayesi (TL/BBHB) 615,37 234,38 373,23

5.1.2.1.2.2.3. Besi Hayvanı Sermayesi

Sığır besiciliği üretim faaliyetinde en önemli sermaye unsuru besi hayvanıdır. İncelenen işletmelerde besi hayvanı sermayesi ve oransal dağılımı Çizelge 5.15’te hayvanların ırkları dikkate alınarak verilmiştir.

Çizelge 5.15. İncelenen işletmelerde besi hayvanı sermayesi (TL/işletme) ve oransal dağılımı (%)

SERMAYE UNSURLARI

İŞLETME GRUPLARI

İşl.Ort. (325)

1. Grup (229) 2. Grup (96)

Değer % Değer % Değer %

Kültür ırkı 3090,70 6,59 38359,38 24,50 13509,23 17,03

Melez ırk 4461,70 9,51 68004,17 43,43 23230,46 29,29

Yerli ırk 39380,57 83,90 50216,67 32,07 42581,39 53,68

TOPLAM 46932,97 100,00 156580,22 100,00 79321,08 100,00

İşletme Arazisi Dekarına Düşen Besi Hayvanı Sermayesi (TL/da)

2531,44 1873,64 2127,71

BBHB Başına Düşen Besi Hayvanı Sermayesi (TL/BBHB)

İşletmeler ortalamasında besi hayvanı sermayesi 79 321,08 TL olarak hesaplanmıştır. Bu değerin oransal dağılımı incelendiğinde ise, en yüksek pay %53,68 ile yerli ırk hayvanlara ait iken, bunu sırası ile %29,29 ile melez ırk ve %17,03 ile kültür ırkı hayvanların değeri izlemektedir. 1. grup işletmelerde yerli ırk hayvanların değerinin (%83,90) oldukça yüksek olduğu görülürken, 2. grupta melez ırk hayvanların değerinin (%43,43) yüksek oluşu dikkat çekmektedir.

İşletmeler ortalaması itibari ile besi hayvanı sermayesinin işletme arazisi dekarına düşen değeri 2 127,71 TL ve BBHB başına düşen değer ise 1 898,54 TL olarak hesaplanmıştır.