İşletme açısından değerlendirme

İşletme açısından değerlendirme temasında, ‘‘esnek model’’, ‘‘kurumsallaşma’’, ‘‘evrensel model’’ ve ‘‘karlılık, itibar ve motivasyon’’ kodları sınıflandırılmış, daha sonra bu tema tanımlanarak katılımcıların ifadelerine yer verilmiştir.

Esnek model kodu ile anlatılmak istenen, COSO İç Kontrol Bütünleşik Çerçevesi, yasa ve mevzuatlarla dayatılmayan, uygulama açısından kullanılması serbest bir iç kontrol çerçevesidir.

Katılımcı A.B esnek model kodu hakkında, ‘‘COSO iç kontrol modeli herhangi bir şekilde bir şey dikte etmiyor. Yani uygulama açısından tamamıyla serbest bir model. Dolayısıyla COSO aslında gönüllü bir iç kontrol çerçevesidir. Eğer şirketin vizyonu ve hedefleri varsa, COSO bu ihtiyacı karşılamak amacıyla gönüllü bir şekilde oluşturulmuş bir modeldir’’ diyerek COSO İç Kontrol Bütünleşik Çerçevesinin yasa ve kanunla dayatılmayan, kullanım açısından esnek bir iç kontrol modeli olduğuna vurgu yapmıştır.

Kurumsallaşma kodu ile anlatılmak istenen, COSO İç Kontrol Bütünleşik Çerçevesi, iç kontrol sürecine işletme organizasyonunun tamamını dâhil etmekte ve kurumsal yönetim anlayışında işletmeye değer katmaktadır.

Katılımcı S.G kurumsallaşma kodu hakkında, ‘‘COSO iç kontrol sürecinin olduğu bir şirkette kurumsallaşma yönünden bir gelişim kat ettiğini rahatlıkla belirtebiliriz. Dolayısıyla güvene ve insana dayalı şirketlerimizin kurumsallaşma açısından COSO iç kontrol modeline önem vermek zorunda kalacaklarını söyleyebiliriz’’ demiştir.

Katılımcı C.M kurumsallaşma kodu hakkında, ‘‘İç kontrol sistemi genel olarak kurumsal yapıda olan büyük firmalar tarafından kullanılmaktadır. Genelde aile şirketlerinde gördüğüm kadar, iç kontrol sistemi mevcut, ancak beş bileşenin belki bir ikisi oluşturulmuştur. Ayrıca bu şirketlerde iç kontrol sadece hileyi önlemek maksadıyla kullanılmaktadır. Aile şirketlerinde iç kontrol sistemine bu açıdan bakılıyor. Büyük holding firmalarında ise iç kontrol sistemine daha profesyonelce bakılıyor. Bu firmalarda iç denetim birimi ile oluşturulmuş bir COSO iç kontrol sistemi mevcut. Bu süreçten sorumlu bir yönetim kurulu var. İç kontrol süreci izleniyor, prosedürler uygulanıyor’’ demiştir.

Evrensel model kodu ile anlatılmak istenen, COSO İç Kontrol Bütünleşik Çerçevesi, kurallara bağlı olmayan, politika ve yasalarca desteklenmeyen, unsurları ve ilkeleri dünyadaki bütün organizasyon yapılarına uygulanabilen evrensel bir iç kontrol çerçevesidir.

Katılımcı G.Ö evrensel model kodu hakkında, ‘‘COSO, kurallara bağlı olmayan, politika ve yasalarca desteklenmeyen bir modeldir. Eğer COSO modeli yasa, mevzuat ve kurallara uygun olarak hareket etseydi, her ülke farklı bir COSO iç kontrol çerçevesi geliştirmesi gerekecekti. COSO’yu daha çok bağımsız, işletme yapılarına uygun, esnek ve evrensel bir model olarak düşünüyorum’’ demiştir. Karlılık, itibar ve motivasyon kodu ile anlatılmak istenen, bir organizasyonda COSO İç Kontrol Bütünleşik Çerçevesinin etkin bir şekilde uygulanması halinde, işletmenin karlılığının artmasına, çalışanların motivasyonunun yükselmesine ve sonuç olarak da işletmenin itibarının yükselmesine olanak sağlayacaktır.

Katılımcı A.B karlılık, itibar ve motivasyon kodu hakkında, ‘‘Eğer şirket etkin bir COSO tabanlı iç kontrol sistemi kullanıyorsa, riskler sistematik olarak takip edilebilecektir. Bu da çalışanlar açısından çalışma huzuruna yansıyacaktır. Bunun sonucunda da çalışanların şirkete olan bağlılığı artıracaktır. Netice olarak da şirketin karlılığının artmasına, itibarının yükselmesine ve daha başarılı olmasına olumlu yansıması olacaktır diye düşünüyorum’’ demiştir.

Çizelge 5.6: İşletme Açısından Değerlendirme

TEMA: İŞLETME AÇISINDAN DEĞERLENDİRME KOD

İSİMLERİ

Esnek Model

…COSO iç kontrol modeli herhangi bir şekilde bir şey dikte etmiyor. Yani uygulama açısından tamamıyla serbest bir model. Dolayısıyla COSO aslında gönüllü bir iç kontrol çerçevesidir. Eğer şirketin vizyonu ve hedefleri varsa, COSO bu ihtiyacı karşılamak amacıyla gönüllü bir şekilde oluşturulmuş bir modeldir. Şirket olarak uygun bir risk yönetimi kurmak ve iç kontrol gibi konularda güvence artırmak amacıyla COSO iç kontrol modeli evrensel bir model olarak karşınıza çıkmakta. Bu nedenle dünyada en çok kullanılan iç kontrol modeli olarak karşınıza çıkıyor. Çünkü yasa ve kanunlar aracılığıyla kullanmaya mecbur bırakmıyor. Buna örnek olarak, meslek kuruluşlarında bir kanun olmasa da itibar, kabul görme yoluyla kendine saygınlık kazandırır. COSO’da böyle bir iç kontrol çerçevesi olarak karşınıza çıkıyor. Dolayısıyla COSO iç kontrol çerçevesinin işletme yapısına kurulması yönetimin inisiyatifine kalmıştır. Eğer iç kontrol sürecinde başarıya ulaşılmak istenirse, COSO iç kontrol çerçevesi gönüllü bir model buradayım diyor (A.B).

Kurumsallaşma Türkiye’de iç kontrol, iç denetim ve COSO teorik veya akademik düzeyde yaygın olarak bilinmesine karşın, uygulamada kendilerine çok nadiren yer bulan alanlardır. Özellikle kamu sektörü bazı yasal düzenlemeler gerçekleştirerek bir uygulamalara adım atmışsa da özel sektörde kurumsal işletmeler hariç olmak üzere pek uygulaması bulunmamaktadır. Bunun temel nedeni, ülkemizdeki işletmelerin büyük çoğunluğunun geleneksel aile şirketi olmasıdır. Aile şirketlerinde iç kontrol ve COSO dediğinizde bir cevap almanız pek mümkün değildir. Bu nedenle kurumsal yapıya bürünemeyen şirketlere COSO dediğinizde bir anlam ifade etmemektedir. Dolayısıyla COSO iç kontrol sürecinin olduğu bir şirkette kurumsallaşma yönünden bir gelişim kat ettiğini rahatlıkla belirtebiliriz. Dolayısıyla güvene ve insana dayalı şirketlerimizin kurumsallaşma açısından COSO iç kontrol modeline önem vermek zorunda kalacaklarını söyleyebiliriz (S.G).

Çizelge 5.6: (devam) İşletme Açısından Değerlendirme

TEMA: İŞLETME AÇISINDAN DEĞERLENDİRME

…Şirketler büyük paralar verip iç kontrol sistemi kuruyorlar. Şirket içinde yazılı dokümanlar oluşturuluyor. Yani iç kontrol sistemi kurulan her işletmede bu yazılı dokümantasyon mevcuttur. Örnek olarak, çeki imzalayan ile tahsil eden farklı kişiler olacak, para bir kişide, kayıt ise diğer kişide olacak vs. Ancak genelde teorik olarak kalır, uygulamaya geçilmez. İç kontrol sistemi genel olarak kurumsal yapıda olan büyük firmalar tarafından kullanılmaktadır. Genelde aile şirketlerinde gördüğüm kadar, iç kontrol sistemi mevcut, ancak beş bileşenin belki bir ikisi oluşturulmuştur. Ayrıca bu şirketlerde iç kontrol sadece hileyi önlemek maksadıyla kullanılmaktadır. Aile şirketlerinde iç kontrol sistemine bu açıdan bakılıyor. Büyük holding firmalarında ise iç kontrol sistemine daha profesyonelce bakılıyor. Bu firmalarda iç denetim birimi ile oluşturulmuş bir COSO iç kontrol sistemi mevcut. Bu süreçten sorumlu bir yönetim kurulu var. İç kontrol süreci izleniyor, prosedürler uygulanıyor (C.M).

Evrensel Model

…COSO, kurallara bağlı olmayan, politika ve yasalarca desteklenmeyen bir modeldir. Eğer COSO modeli yasa, mevzuat ve kurallara uygun olarak hareket etseydi, her ülke farklı bir COSO iç kontrol çerçevesi geliştirmesi gerekecekti. COSO’yu daha çok bağımsız, işletme yapılarına uygun, esnek ve evrensel bir model olarak düşünüyorum. Bu nedenle COSO modelini yasa, mevzuat, politika ve kurallarla ilişkilendiremiyorum. Yasa ve kurallar değişse de COSO modelinin işletme yapılarına kalıcı olarak kurulmuş bir model olduğunu düşünüyorum (G.Ö).

Karlılık, İtibar ve Motivasyon

…COSO iç kontrol çerçevesinin belirttiği amaçlar var. Bunlar; varlıkların korunması, verimliliğin artması, kanuni ve yasal politikalara uyum, şirketin iç prosedürlerine, politikalarına ve yönetmeliklerine uyum vs. Eğer şirket etkin bir COSO tabanlı iç kontrol sistemi kullanıyorsa, riskler sistematik olarak takip edilebilecektir. Bu da çalışanlar açısından çalışma huzuruna yansıyacaktır. Bunun sonucunda da çalışanların şirkete olan bağlılığı artıracaktır. Netice olarak da şirketin karlılığının artmasına, itibarının yükselmesine ve daha başarılı olmasına olumlu yansıması olacaktır diye düşünüyorum (A.B).