Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası’na ilişkin saklama hizmetleri Borsa İstanbul’un Kuyumcukent yerleşkesinde yer alan 1.600 ton kapasiteli saklama kasasında yapılmaktadır.
Diğer işlem sonrası hizmetler, Borsa İstanbul’un iştirakleri Takas İstanbul ve Merkezi Kayıt İstanbul tarafından verilmektedir.
Takas İstanbul sahip olduğu ‘merkezi takas’ ve ‘bankacılık’ lisansları ile Türkiye sermaye piyasalarında, üyelerine, takas, mutabakat, saklama, merkezi karşı taraf ve bankacılık hizmetleri sunmaktadır.
Merkezi Kayıt İstanbul, Türkiye sermaye piyasası araçları için hak sahibi bazında (direct model) tam kaydileştirme (full dematerialization) modelini uygulayan merkezi saklama kuruluşudur. Aynı zamanda SPK tarafından yetkilendirilmiş Veri Depolama Kuruluşu’dur ve denetime tabi şirketlere Merkezi Veri Tabanı Hizmeti sunmaktadır.
2020 Geliri
(Milyon TL) Toplam Gelire
Katkısı Değişimi (2019’a göre)
İşlem Sonrası 1.115 45% -7%
Takasbank faiz gelirleri 516 21% -30%
Hazine operasyonu türev işlem gelirleri 7 0,3% -90%
Saklama gelirleri 393 16% 35%
Takas gelirleri 178 7% 86%
Hesap yönetim gelirleri 21 1% 83%
2020’de Yaşanan Başlıca Gelişmeler Hedefler TAKAS HİZMETİ
Borsa İstanbul üyelerinin alım satım işlemlerinden doğan menkul kıymet teslim etme ve teslim alma taahhütleri ile alım satıma konu olan menkul kıymet karşılığındaki ödeme taahhütleri Takas İstanbul aracılığıyla yerine getirilmektedir.
Sermaye piyasası işlemlerinin haricinde, taşıt ve konut alım satımında (tapu) da yetkilendirilmiştir.
Gelişmeler ve Yenilikler
Bireysel Emeklilik Fonları’nın TEFAS’ta işlem görmesi için Takasbank, SPK, Türkiye Sigorta Birliği, Emeklilik Gözetim Merkezi ve emeklilik şirketleri ile eş güdüm içinde çalışmalarını sürdürmektedir.
Blokzincir tabanlı fiziksel altına dayalı transfer sistemi BiGA’nın geliştirilerek, blokzincir teknolojisi ile zaman kısıtı olmaksızın kişiden kişiye transferine imkan tanıyan
“BiGA Dijital Altın” ürününü hizmete sunulmuştur. Bu sayede Takasbank, fiziksel dayanağı olan dijital varlıkların blokzincir teknolojisi kullanılarak transfer edilmesine imkan sağlayabilmektedir.
Taşıt Takas Sistemi Takasbank bünyesinde devreye alınmıştır.
• “Teminat Yönetim Projesi”
ile Kamu İhale Kanunu bünyesinde yürütülen teminat işlemleri için kolay, erişilebilir, merkezi bir teminat yönetimi hizmeti sunulması
• EPİAŞ bünyesinde açılması planlanan Vadeli Elektrik Piyasası’nda ve Vadeli Doğal Gaz Piyasası’nda merkezi uzlaştırma bankası rolüyle takas ve teminat yönetimi hizmeti verilmesi
27
BORSA İSTANBUL 2020 Entegre Faaliyet Raporu SAKLAMA VE HESAP
YÖNETİMİ
Merkezi Kayıt İstanbul, kaydileştirilmiş sermaye piyasası araçları ve elektronik ürün senetleri için saklama hizmeti vermektedir.
Takas İstanbul, yurtdışı piyasalarda işlem gören sermaye piyasası araçları ve BES (Bireysel Emeklilik Sistemi) kapsamındaki fonlar için saklama hizmeti sağlamaktadır.
Kıymetli maden saklaması, 1.600 ton kapasiteli Borsa İstanbul saklama kasasında yapılmaktadır.
Yenilikler
Veri Analiz Platformu (VAP)
Yatırımcıların, akademisyenlerin ve piyasa profesyonellerin sermaye piyasalarına ilişkin verilere erişimini kolaylaştırmak amacıyla 2020 yılında VAP-Veri Analiz Platformu www.vap.
org.tr adresinde kullanıma açılmıştır.
VAP ile sermaye piyasalarımızdaki veriler ekonometrik modellerle farklı kırılımlarda analiz edilerek, “Saklama Verileri, Yatırımcı İstatistikleri, Kurumsal Yönetim Verileri, Endeksler” başlıkları altında uluslararası standartlarda yayınlanmaktadır.
Platformunn en önemli amacı; kullanıcıların verilerden üretecekleri bilgiler ile yatırım stratejilerini oluşturmalarına katkı sağlamaktır. Platformda; pay senetlerine, yatırım fonlarına, devlet iç borçlanma senetlerine, özel sektör borçlanma araçlarına, varantlara ve diğer menkul kıymetlere ilişkin veriler yer almaktadır. Bu menkul kıymetlerin, uyruk, kimlik tipi, yaş, il, portföy dilimi ve ülke (sadece pay senetleri) kırılımlarındaki portföy değerleri ve yatırımcı sayıları da güncel ve geçmişe dönük olarak yayınlanmaktadır.
Yatırımcı Risk Takip Sistemi (YRTS)
Sistemik riskin gözetimi ve finansal istikrarın korunması amacıyla MKK tarafından yürütülen YRTS ile aracı kurum risklerinin yanı sıra, aracı kurumların kredili işlem, açığa satış ve ödünç işlemi yapan müşterilerinin (bireysel yatırımcıların) risklerinin de ölçülebilmesi hedeflenmektedir.
YRTS, sermaye piyasalarındaki yatırımcıların kredili işlemlerinin, teminatlarının ve bu değerler üzerinden hesaplanacak risklerinin tek bir merkez üzerinden finansal piyasalardaki paydaşlara iletilmesini sağlamaktadır. Çeşitli verilerin gerek kurum bazında, gerek sektörel bazda tek merkezde toplanması, risklerin izlenebilmesi ve bu risklerle ilgili yatırım kuruluşları ile düzenleyici ve denetleyici kurumlara bütüncül bir değerlendirme yapılabilmelerini teminen çalışmalar yürütülmektedir.
Gayrimenkul Bilgi Merkezi’nin MKK’ya Devri MKK Gayrimenkul Bilgi Merkezi A.Ş., Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilen değerleme kuruluşları tarafından hazırlanmış bütün değerleme raporlarına ilişkin ihtiyaç duyduğu bilgileri, kendi belirlediği esas ve usullerle almaya kanunla yetkilendirilmiştir.
Hedefleri; (1) değerleme raporlarının, gayrimenkul değerleri ve bilgilerinin tek bir noktada toplanmasını ve analiz edilmesini sağlamaya yönelik olarak değerleme kayıt sistemi ve veri tabanı oluşturmak, (2) verileri kamu kurumlarının, değerleme sektörünün ve diğer gayrimenkul sektörü paydaşlarının kullanımına sunmak ve (3) Gayrimenkul Değerleme Bilgi Sistemi’nin kurulmasını sağlayarak yazılım algoritmalarıyla endeksler ve veri analiz raporları oluşturmaktır.
• Halka kapalı anonim şirketlerde hamiline yazılı payların MKK’da kayıt altına alınması
• Bankalar, aracı kurumlar ve portföy yönetim şirketlerinin, portföy değeri, işlem hacmi, karlılık, bakiyeli yatırımcı sayısı gibi alanlarda kendilerini emsal gruplarıyla karşılaştırabilecekleri ve ülke geneli ya da il bazında durum tespiti yapabilecekleri MKK Pusula projesinin tamamlanması
• Elektronik Kasa Takip Sistemi ile kasa işlemlerinin ve saklama hizmetlerinin elektronik olarak takip edilebilmesi
• Antrepo hizmetlerinin başlatılarak saklama hizmetlerinin geliştirilmesi
29
BORSA İSTANBUL 2020 Entegre Faaliyet Raporu