İş Görüşmesi Türleri

Her görüşmecinin ve her işletmenin kendine ve pozisyona göre belirlediği iş görüşmesi türü vardır. Her görüşme türünün de kendine has özellikleri ve gereklilikleri bulunmaktadır. İş görüşmesi türleri aşağıda detaylı şekilde açıklanmıştır.

Kalıplı (Yapılandırılmış) Görüşme

Adaylara sorulacak soruların görüşmeden önce belirlendiği görüşme türüdür. Çok sayıda aday ile görüşme yapılacağı zaman görüşmenin adil ve objektif olması açısından bu görüşme türünden yararlanılmaktadır (Uğur, 2008: 107). Sorular yapılandırılmış olsa da görüşme yapılan adaydan istenilen net cevaplar alınmayabilir. Cevabı açıklayıcı olmayan durumlarda, adayı konuşturmaya yönelik sorular sorulmasında fayda olabilir. İşe alım görüşmesinde yapılandırılmış mülakat yönteminden yararlanılması ile daha sağlıklı işe alım kararları verilmektedir (Mondore, Douthitt ve Carson, 2011: 13). Yapılandırılmış mülakatlar adaylara aynı sorular sorulması ve iş görüşmesi sürecinin aynı şekilde ilerlemesi bakımından eşit şartlarda değerlendirme imkânı sağlamaktadır. Böylelikle, görüşmecinin değerlendirme yaparken adil davranması söz konusu olmaktadır.

Dolaylı (Yapılandırılmamış) Görüşme

Görüşme için belirlenmiş soruların olmadığı ve serbest konuşma ortamının olduğu görüşmedir (Kızıloğlu, 2011: 63). Açık pozisyon için başvuran ve iş görüşmesi yapılan adayların sayısı çok olduğu durumlarda işletmede görev dağılımı söz konusu olur. Görüşme sırasında adaylara sorulması gereken sorular bir form halinde oluşturulmamış ve net şekilde belirlenmemişse, görüşmeleri gerçekleştiren görüşmeciler bireysel

56

görüşme süreci gerçekleştirebilir. Bu durumda görüşmeci sayısınca değerlendirme yöntemi ve farklı kararlar ortaya çıkmaktadır. Ayrıca farklı görüşmecilerin farklı adaylara farklı sorular yöneltmeleri iş görüşmesinin adaylar için eşit koşullarda yönetilmesini engellemektedir (Decenzo ve Robbins, 1999: 201-203).

Grup Görüşmesi

Birden fazla adayın aynı anda değerlendirildiği görüşme türüdür. Görüşmeci, adaylardan bir grup çalışmasında bulunmalarını ister ve bu şekilde kişilerin davranışlarını ve grup içerisindeki rollerini gözlemler. Grup görüşmesinde görüşmeci, adaylara vaka (olay) analizi yapmalarını ve sorun karşısında çözüm üretmelerini isteyebilir. Görüşmeci, adayların vermiş oldukları cevaplardan daha çok grup içerisindeki kontrollerine dikkat edebilir (Sabuncuoğlu, 2000: 97).

Komisyon Görüşmesi

Komisyon görüşmesi, organizasyonel yapısı gelişmiş işletmelerde daha çok tercih edilmektedir. Adaylar, insan kaynakları sorumlusu, insan kaynakları müdürü ve bölüm müdürünün sorularına yanıt verir. Bir görüşmeci soru sorarken diğer görüşmeci gözlem yapıp sorulmayan soruları tamamlayabilir. Seçim kararı, görüşmecilerin ortak kararı ile gerçekleşir (Çetin ve diğerleri, 2014: 73).

Baskılı Görüşme

Baskı altında adayların tavırlarını gözlemlemek amacıyla adaylara farklı sorular sorulur. Adaylara baskı altında görüşme yapılmasının nedeni, olay karşısında davranışlarını gözlemleyebilmektir. Çalışma ortamında, stresli koşullarda nasıl çözümler üretebildiğini anlamak amacıyla tercih edilmektedir. Albert Mehrabian’a göre, mesajın %7’sini sözcükler, %38’ini ses tonu, %55’ini sözel olmayan öğeler oluşturmaktadır (Öner, 1999: 111). Adaylar stres altında sözel olarak ifade etmeseler de davranışlarıyla görüşmeciye istemsiz olarak mesaj vereceklerdir. Beden dili yorumlaması yapan bir İK uzmanı, adayı kolaylıkla analiz edebilir.

57 Davranışsal Görüşme

İşin başarılı şekilde yerine getirilmesi için gerekli olan davranışların, mülakat yapılan adayda olup olmadığı konusunda fikir sağlanır (Ayan, 2012: 125). Adayların yeni işlerindeki davranışları hakkında değerlendirme yaparken, şu üç özelliğe dikkat ederler (www.mulakatsorulari.net, 2018):

• Profesyonel beceriler, • Motivasyon,

• Duygusal yaklaşım.

Davranışsal görüşme ile geçmişte edinilen bilgileri yeni iş ortamında kullanma becerisi ölçülür. Bu nedenle yeni mezunlarda kullanılan bir yöntem değildir. Yeni mezunların geçmiş iş deneyimi olmaması, davranışlarının ölçülmesinde sağlıklı sonuç vermeyecektir.

Armstrong (2009: 558)’a göre, adaylara sorulabilecek kariyer sorularından bazıları; • Bir önceki işinizden ayrılma sebebiniz nedir?

• İşten ayrıldıktan sonra kendinizi nasıl hissettiniz ve ne yaptınız?

• Başvurduğunuz pozisyon hakkında kariyer odaklı ilerleyeceğinizi düşündüren nedir?

• Yeni işinden öğrendiğin nedir?

• Terfi etmek için farklı hangi yeteneğe sahipsin? şeklindedir.

Kariyer soruları, adayın iş hayatını tanımaya yönelik sorulardır. Adayı iş hayatında motive eden ve motive etmeyen şeyler öğrenilir. Adayın kariyer hedefleri üzerinden gelecek beklentileri hakkında fikir edinilir.

Değerlendirme Merkezi

1970’lere kadar askeri amaçla kullanılmakta olan ve daha sonra askeri amaç dışında da kullanılmaya başlanan değerlendirme merkezleri sadece işe alım sürecinde değil terfi, eğitim konularında da kullanılmaktadır. Adaylardan iş görüşmesi sırasında bir problem çözmeleri istenir ve problemi çözmek için gerekli bilgiler ve materyaller verildikten sonra adayın problemi çözerken tavır ve tutumları değerlendiriciler tarafından kayıt

58

edilir (Ünsalan ve Şimşeker, 2014: 99). Burada öncelikli dikkat edilen nokta, davranışlardır. Adayların, çözüm üretirken stresli olmaları, çözüm bulduktan sonra kendi çözüm önerilerini kabul ettirmek istemeleri, süreçte aktif olamayınca sinirli olup olmamaları gibi davranışlara dikkat edilmektedir. Doğru sonuca ulaşmanın yanı sıra, sakin ve uyumlu davranışlar sergileyen adaylar olumlu olarak değerlendirilebilir.

Değerlendirme merkezi uygulamalarında önemli rol değerlendiricidedir. Değerlendirici, işletmeyi bilen ve iş hakkında bilgisi olan ve daha önce değerlendirme yapmış kişilerdir (Colley, 2005: 30). Değerlendiriciler adayların görüşme esnasındaki davranış ve tutumlarına göre en iyi gözlem ile doğru karar verebilmek için dikkatli analiz yapmaktadır.

Grup içerisinde yapılan alıştırmaların yanında adaylara mülakatlar ve testler de uygulanmaktadır. Problem çözümünde adayların aynı anda gözlenmesi dolayısı ile adaylar birlikte değerlendirilir (Canman, 2000: 84). Değerlendirme merkezinde dikkat edilmesi gereken husus, ölçmek istenen niteliklerin birbirlerini tekrarlamaması konusudur.

İşe alım sürecinde farklı mülakat türlerinin uygulanması, kurumsal işletmelerde daha fazla görülmektedir.